Home | Inhaltsverzeichnis |
(1,1)In
nova fert animus mutatas dicere formas
(1,2)corpora;
di, coeptis (nam vos mutastis et illas)
(1,3)adspirate
meis primaque ab origine mundi
(1,4)ad
mea perpetuum deducite tempora carmen!
(1,5)Ante
mare et terras et quod tegit omnia caelum
(1,6)unus
erat toto naturae vultus in orbe,
(1,7)quem
dixere chaos: rudis indigestaque moles
(1,8)nec
quicquam nisi pondus iners congestaque eodem
(1,9)non
bene iunctarum discordia semina rerum.
(1,10)nullus
adhuc mundo praebebat lumina Titan,
(1,11)nec
nova crescendo reparabat cornua Phoebe,
(1,12)nec
circumfuso pendebat in aere tellus
(1,13)ponderibus
librata suis, nec bracchia longo
(1,14)margine
terrarum porrexerat Amphitrite;
(1,15)utque
erat et tellus illic et pontus et aer,
(1,16)sic
erat instabilis tellus, innabilis unda,
(1,17)lucis
egens aer; nulli sua forma manebat,
(1,18)obstabatque
aliis aliud, quia corpore in uno
(1,19)frigida
pugnabant calidis, umentia siccis,
(1,20)mollia
cum duris, sine pondere, habentia pondus.
(1,21)Hanc
deus et melior litem natura diremit.
(1,22)nam
caelo terras et terris abscidit undas
(1,23)et
liquidum spisso secrevit ab aere caelum.
(1,24)quae
postquam evolvit caecoque exemit acervo,
(1,25)dissociata
locis concordi pace ligavit:
(1,26)ignea
convexi vis et sine pondere caeli
(1,27)emicuit
summaque locum sibi fecit in arce;
(1,28)proximus
est aer illi levitate locoque;
(1,29)densior
his tellus elementaque grandia traxit
(1,30)et
pressa est gravitate sua; circumfluus umor
(1,31)ultima
possedit solidumque coercuit orbem.
(1,32)Sic
ubi dispositam quisquis fuit ille deorum
(1,33)congeriem
secuit sectamque in membra coegit,
(1,34)principio
terram, ne non aequalis ab omni
(1,35)parte
foret, magni speciem glomeravit in orbis.
(1,36)tum
freta diffundi rapidisque tumescere ventis
(1,37)iussit
et ambitae circumdare litora terrae;
(1,38)addidit
et fontes et stagna inmensa lacusque
(1,39)fluminaque
obliquis cinxit declivia ripis,
(1,40)quae,
diversa locis, partim sorbentur ab ipsa,
(1,41)in
mare perveniunt partim campoque recepta
(1,42)liberioris
aquae pro ripis litora pulsant.
(1,43)iussit
et extendi campos, subsidere valles,
(1,44)fronde
tegi silvas, lapidosos surgere montes,
(1,45)utque
duae dextra caelum totidemque sinistra
(1,46)parte
secant zonae, quinta est ardentior illis,
(1,47)sic
onus inclusum numero distinxit eodem
(1,48)cura
dei, totidemque plagae tellure premuntur.
(1,49)quarum
quae media est, non est habitabilis aestu;
(1,50)nix
tegit alta duas; totidem inter utramque locavit
(1,51)temperiemque
dedit mixta cum frigore flamma.
(1,52)Inminet
his aer, qui, quanto est pondere terrae
(1,53)pondus
aquae levius, tanto est onerosior igni.
(1,54)illic
et nebulas, illic consistere nubes
(1,55)iussit
et humanas motura tonitrua mentes
(1,56)et
cum fulminibus facientes fulgura ventos.
(1,57)His
quoque non passim mundi fabricator habendum
(1,58)aera
permisit; vix nunc obsistitur illis,
(1,59)cum
sua quisque regat diverso flamina tractu,
(1,60)quin
lanient mundum; tanta est discordia fratrum.
(1,61)Eurus
ad Auroram Nabataeaque regna recessit
(1,62)Persidaque
et radiis iuga subdita matutinis;
(1,63)vesper
et occiduo quae litora sole tepescunt,
(1,64)proxima
sunt Zephyro; Scythiam septemque triones
(1,65)horrifer
invasit Boreas; contraria tellus
(1,66)nubibus
adsiduis pluviaque madescit ab Austro.
(1,67)haec
super inposuit liquidum et gravitate carentem
(1,68)aethera
nec quicquam terrenae faecis habentem.
(1,69)Vix
ita limitibus dissaepserat omnia certis,
(1,70)cum,
quae pressa diu fuerant caligine caeca,
(1,71)sidera
coeperunt toto effervescere caelo;
(1,72)neu
regio foret ulla suis animalibus orba,
(1,73)astra
tenent caeleste solum formaeque deorum,
(1,74)cesserunt
nitidis habitandae piscibus undae,
(1,75)terra
feras cepit, volucres agitabilis aer.
(1,76)Sanctius
his animal mentisque capacius altae
(1,77)deerat
adhuc et quod dominari in cetera posset:
(1,78)natus
homo est, sive hunc divino semine fecit
(1,79)ille
opifex rerum, mundi melioris origo,
(1,80)sive
recens tellus seductaque nuper ab alto
(1,81)aethere
cognati retinebat semina caeli.
(1,82)quam
satus Iapeto, mixtam pluvialibus undis,
(1,83)finxit
in effigiem moderantum cuncta deorum,
(1,84)pronaque
cum spectent animalia cetera terram,
(1,85)os
homini sublime dedit caelumque videre
(1,86)iussit
et erectos ad sidera tollere vultus:
(1,87)sic,
modo quae fuerat rudis et sine imagine, tellus
(1,88)induit
ignotas hominum conversa figuras.
(1,89)Aurea
prima sata est aetas, quae vindice nullo,
(1,90)sponte
sua, sine lege fidem rectumque colebat.
(1,91)poena
metusque aberant, nec verba minantia fixo
(1,92)aere
legebantur, nec supplex turba timebat
(1,93)iudicis
ora sui, sed erant sine vindice tuti.
(1,94)nondum
caesa suis, peregrinum ut viseret orbem,
(1,95)montibus
in liquidas pinus descenderat undas,
(1,96)nullaque
mortales praeter sua litora norant;
(1,97)nondum
praecipites cingebant oppida fossae;
(1,98)non
tuba derecti, non aeris cornua flexi,
(1,99)non
galeae, non ensis erat: sine militis usu
(1,100)mollia
securae peragebant otia gentes.
(1,101)ipsa
quoque inmunis rastroque intacta nec ullis
(1,102)saucia
vomeribus per se dabat omnia tellus,
(1,103)contentique
cibis nullo cogente creatis
(1,104)arbuteos
fetus montanaque fraga legebant
(1,105)cornaque
et in duris haerentia mora rubetis
(1,106)et
quae deciderant patula Iovis arbore glandes.
(1,107)ver
erat aeternum, placidique tepentibus auris
(1,108)mulcebant
zephyri natos sine semine flores;
(1,109)mox
etiam fruges tellus inarata ferebat,
(1,110)nec
renovatus ager gravidis canebat aristis;
(1,111)flumina
iam lactis, iam flumina nectaris ibant,
(1,112)flavaque
de viridi stillabant ilice mella.
(1,113)Postquam
Saturno tenebrosa in Tartara misso
(1,114)sub
Iove mundus erat, subiit argentea proles,
(1,115)auro
deterior, fulvo pretiosior aere.
(1,116)Iuppiter
antiqui contraxit tempora veris
(1,117)perque
hiemes aestusque et inaequalis autumnos
(1,118)et
breve ver spatiis exegit quattuor annum.
(1,119)tum
primum siccis aer fervoribus ustus
(1,120)canduit,
et ventis glacies adstricta pependit;
(1,121)tum
primum subiere domos; domus antra fuerunt
(1,122)et
densi frutices et vinctae cortice virgae.
(1,123)semina
tum primum longis Cerealia sulcis
(1,124)obruta
sunt, pressique iugo gemuere iuvenci.
(1,125)Tertia
post illam successit aenea proles,
(1,126)saevior
ingeniis et ad horrida promptior arma,
(1,127)non
scelerata tamen; de duro est ultima ferro.
(1,128)protinus
inrupit venae peioris in aevum
(1,129)omne
nefas: fugere pudor verumque fidesque;
(1,130)in
quorum subiere locum fraudesque dolusque
(1,131)insidiaeque
et vis et amor sceleratus habendi.
(1,132)vela
dabant ventis nec adhuc bene noverat illos
(1,133)navita,
quaeque prius steterant in montibus altis,
(1,134)fluctibus
ignotis insultavere carinae,
(1,135)communemque
prius ceu lumina solis et auras
(1,136)cautus
humum longo signavit limite mensor.
(1,137)nec
tantum segetes alimentaque debita dives
(1,138)poscebatur
humus, sed itum est in viscera terrae,
(1,139)quasque
recondiderat Stygiisque admoverat umbris,
(1,140)effodiuntur
opes, inritamenta malorum.
(1,141)iamque
nocens ferrum ferroque nocentius aurum
(1,142)prodierat,
prodit bellum, quod pugnat utroque,
(1,143)sanguineaque
manu crepitantia concutit arma.
(1,144)vivitur
ex rapto: non hospes ab hospite tutus,
(1,145)non
socer a genero, fratrum quoque gratia rara est;
(1,146)inminet
exitio vir coniugis, illa mariti,
(1,147)lurida
terribiles miscent aconita novercae,
(1,148)filius
ante diem patrios inquirit in annos:
(1,149)victa
iacet pietas, et virgo caede madentis
(1,150)ultima
caelestum terras Astraea reliquit.
(1,151)Neve
foret terris securior arduus aether,
(1,152)adfectasse
ferunt regnum caeleste gigantas
(1,153)altaque
congestos struxisse ad sidera montis.
(1,154)tum
pater omnipotens misso perfregit Olympum
(1,155)fulmine
et excussit subiecto Pelion Ossae.
(1,156)obruta
mole sua cum corpora dira iacerent,
(1,157)perfusam
multo natorum sanguine Terram
(1,158)immaduisse
ferunt calidumque animasse cruorem
(1,159)et,
ne nulla suae stirpis monimenta manerent,
(1,160)in
faciem vertisse hominum; sed et illa propago
(1,161)contemptrix
superum saevaeque avidissima caedis
(1,162)et
violenta fuit: scires e sanguine natos.
(1,163)Quae
pater ut summa vidit Saturnius arce,
(1,164)ingemit
et facto nondum vulgata recenti
(1,165)foeda
Lycaoniae referens convivia mensae
(1,166)ingentes
animo et dignas Iove concipit iras
(1,167)conciliumque
vocat: tenuit mora nulla vocatos.
(1,168)Est
via sublimis, caelo manifesta sereno;
(1,169)lactea
nomen habet, candore notabilis ipso.
(1,170)hac
iter est superis ad magni tecta Tonantis
(1,171)regalemque
domum: dextra laevaque deorum
(1,172)atria
nobilium valvis celebrantur apertis.
(1,173)plebs
habitat diversa locis: hac parte potentes
(1,174)caelicolae
clarique suos posuere penates;
(1,175)hic
locus est, quem, si verbis audacia detur,
(1,176)haud
timeam magni dixisse Palatia caeli.
(1,177)Ergo
ubi marmoreo superi sedere recessu,
(1,178)celsior
ipse loco sceptroque innixus eburno
(1,179)terrificam
capitis concussit terque quaterque
(1,180)caesariem,
cum qua terram, mare, sidera movit.
(1,181)talibus
inde modis ora indignantia solvit:
(1,182)non
ego pro mundi regno magis anxius illa
(1,183)tempestate
fui, qua centum quisque parabat
(1,184)inicere
anguipedum captivo bracchia caelo.
(1,185)nam
quamquam ferus hostis erat, tamen illud ab uno
(1,186)corpore
et ex una pendebat origine bellum;
(1,187)nunc
mihi qua totum Nereus circumsonat orbem,
(1,188)perdendum
est mortale genus: per flumina iuro
(1,189)infera
sub terras Stygio labentia luco!
(1,190)cuncta
prius temptanda, sed inmedicabile curae
(1,191)ense
recidendum, ne pars sincera trahatur.
(1,192)sunt
mihi semidei, sunt, rustica numina, nymphae
(1,193)faunique
satyrique et monticolae silvani;
(1,194)quos
quoniam caeli nondum dignamur honore,
(1,195)quas
dedimus, certe terras habitare sinamus.
(1,196)an
satis, o superi, tutos fore creditis illos,
(1,197)cum
mihi, qui fulmen, qui vos habeoque regoque,
(1,198)struxerit
insidias notus feritate Lycaon?
(1,199)Confremuere
omnes studiisque ardentibus ausum
(1,200)talia
deposcunt: sic, cum manus inpia saevit
(1,201)sanguine
Caesareo Romanum exstinguere nomen,
(1,202)attonitum
tantae subito terrore ruinae
(1,203)humanum
genus est totusque perhorruit orbis;
(1,204)nec
tibi grata minus pietas, Auguste, tuorum
(1,205)quam
fuit illa Iovi. qui postquam voce manuque
(1,206)murmura
conpressit, tenuere silentia cuncti.
(1,207)substitit
ut clamor pressus gravitate regentis,
(1,208)Iuppiter
hoc iterum sermone silentia rupit:
(1,209)ille
quidem poenas (curam hanc dimittite!) solvit;
(1,210)quod
tamen admissum, quae sit vindicta, docebo.
(1,211)contigerat
nostras infamia temporis aures;
(1,212)quam
cupiens falsam summo delabor Olympo
(1,213)et
deus humana lustro sub imagine terras.
(1,214)longa
mora est, quantum noxae sit ubique repertum,
(1,215)enumerare:
minor fuit ipsa infamia vero.
(1,216)Maenala
transieram latebris horrenda ferarum
(1,217)et
cum Cyllene gelidi pineta Lycaei:
(1,218)Arcadis
hinc sedes et inhospita tecta tyranni
(1,219)ingredior,
traherent cum sera crepuscula noctem.
(1,220)signa
dedi venisse deum, vulgusque precari
(1,221)coeperat:
inridet primo pia vota Lycaon,
(1,222)mox
ait experiar deus hic discrimine aperto
(1,223)an
sit mortalis: nec erit dubitabile verum.
(1,224)nocte
gravem somno necopina perdere morte
(1,225)comparat:
haec illi placet experientia veri;
(1,226)nec
contentus eo, missi de gente Molossa
(1,227)obsidis
unius iugulum mucrone resolvit
(1,228)atque
ita semineces partim ferventibus artus
(1,229)mollit
aquis, partim subiecto torruit igni.
(1,230)quod
simul inposuit mensis, ego vindice flamma
(1,231)in
domino dignos everti tecta penates;
(1,232)territus
ipse fugit nactusque silentia ruris
(1,233)exululat
frustraque loqui conatur: ab ipso
(1,234)colligit
os rabiem solitaeque cupidine caedis
(1,235)vertitur
in pecudes et nunc quoque sanguine gaudet.
(1,236)in
villos abeunt vestes, in crura lacerti:
(1,237)fit
lupus et veteris servat vestigia formae;
(1,238)canities
eadem est, eadem violentia vultus,
(1,239)idem
oculi lucent, eadem feritatis imago est.
(1,240)occidit
una domus, sed non domus una perire
(1,241)digna
fuit: qua terra patet, fera regnat Erinys.
(1,242)in
facinus iurasse putes! dent ocius omnes,
(1,243)quas
meruere pati, (sic stat sententia) poenas.
(1,244)Dicta
Iovis pars voce probant stimulosque frementi
(1,245)adiciunt,
alii partes adsensibus inplent.
(1,246)est
tamen humani generis iactura dolori
(1,247)omnibus,
et quae sit terrae mortalibus orbae
(1,248)forma
futura rogant, quis sit laturus in aras
(1,249)tura,
ferisne paret populandas tradere terras.
(1,250)talia
quaerentes (sibi enim fore cetera curae)
(1,251)rex
superum trepidare vetat subolemque priori
(1,252)dissimilem
populo promittit origine mira.
(1,253)Iamque
erat in totas sparsurus fulmina terras;
(1,254)sed
timuit, ne forte sacer tot ab ignibus aether
(1,255)conciperet
flammas longusque ardesceret axis:
(1,256)esse
quoque in fatis reminiscitur, adfore tempus,
(1,257)quo
mare, quo tellus correptaque regia caeli
(1,258)ardeat
et mundi moles obsessa laboret.
(1,259)tela
reponuntur manibus fabricata cyclopum;
(1,260)poena
placet diversa, genus mortale sub undis
(1,261)perdere
et ex omni nimbos demittere caelo.
(1,262)Protinus
Aeoliis Aquilonem claudit in antris
(1,263)et
quaecumque fugant inductas flamina nubes
(1,264)emittitque
Notum. madidis Notus evolat alis,
(1,265)terribilem
picea tectus caligine vultum;
(1,266)barba
gravis nimbis, canis fluit unda capillis;
(1,267)fronte
sedent nebulae, rorant pennaeque sinusque.
(1,268)utque
manu lata pendentia nubila pressit,
(1,269)fit
fragor: hinc densi funduntur ab aethere nimbi;
(1,270)nuntia
Iunonis varios induta colores
(1,271)concipit
Iris aquas alimentaque nubibus adfert.
(1,272)sternuntur
segetes et deplorata coloni
(1,273)vota
iacent, longique perit labor inritus anni.
(1,274)Nec
caelo contenta suo est Iovis ira, sed illum
(1,275)caeruleus
frater iuvat auxiliaribus undis.
(1,276)convocat
hic amnes: qui postquam tecta tyranni
(1,277)intravere
sui, non est hortamine longo
(1,278)nunc
ait utendum; vires effundite vestras:
(1,279)sic
opus est! aperite domos ac mole remota
(1,280)fluminibus
vestris totas inmittite habenas!
(1,281)iusserat;
hi redeunt ac fontibus ora relaxant
(1,282)et
defrenato volvuntur in aequora cursu.
(1,283)Ipse
tridente suo terram percussit, at illa
(1,284)intremuit
motuque vias patefecit aquarum.
(1,285)exspatiata
ruunt per apertos flumina campos
(1,286)cumque
satis arbusta simul pecudesque virosque
(1,287)tectaque
cumque suis rapiunt penetralia sacris.
(1,288)si
qua domus mansit potuitque resistere tanto
(1,289)indeiecta
malo, culmen tamen altior huius
(1,290)unda
tegit, pressaeque latent sub gurgite turres.
(1,291)iamque
mare et tellus nullum discrimen habebant:
(1,292)omnia
pontus erat, derant quoque litora ponto.
(1,293)Occupat
hic collem, cumba sedet alter adunca
(1,294)et
ducit remos illic, ubi nuper arabat:
(1,295)ille
supra segetes aut mersae culmina villae
(1,296)navigat,
hic summa piscem deprendit in ulmo.
(1,297)figitur
in viridi, si fors tulit, ancora prato,
(1,298)aut
subiecta terunt curvae vineta carinae;
(1,299)et,
modo qua graciles gramen carpsere capellae,
(1,300)nunc
ibi deformes ponunt sua corpora phocae.
(1,301)mirantur
sub aqua lucos urbesque domosque
(1,302)Nereides,
silvasque tenent delphines et altis
(1,303)incursant
ramis agitataque robora pulsant.
(1,304)nat
lupus inter oves, fulvos vehit unda leones,
(1,305)unda
vehit tigres; nec vires fulminis apro,
(1,306)crura
nec ablato prosunt velocia cervo,
(1,307)quaesitisque
diu terris, ubi sistere possit,
(1,308)in
mare lassatis volucris vaga decidit alis.
(1,309)obruerat
tumulos inmensa licentia ponti,
(1,310)pulsabantque
novi montana cacumina fluctus.
(1,311)maxima
pars unda rapitur; quibus unda pepercit,
(1,312)illos
longa domant inopi ieiunia victu.
(1,313)Separat
Aonios Oetaeis Phocis ab arvis,
(1,314)terra
ferax, dum terra fuit, sed tempore in illo
(1,315)pars
maris et latus subitarum campus aquarum.
(1,316)mons
ibi verticibus petit arduus astra duobus,
(1,317)nomine
Parnasos, superantque cacumina nubes.
(1,318)hic
ubi Deucalion (nam cetera texerat aequor)
(1,319)cum
consorte tori parva rate vectus adhaesit,
(1,320)Corycidas
nymphas et numina montis adorant
(1,321)fatidicamque
Themin, quae tunc oracla tenebat:
(1,322)non
illo melior quisquam nec amantior aequi
(1,323)vir
fuit aut illa metuentior ulla deorum.
(1,324)Iuppiter
ut liquidis stagnare paludibus orbem
(1,325)et
superesse virum de tot modo milibus unum,
(1,326)et
superesse vidit de tot modo milibus unam,
(1,327)innocuos
ambo, cultores numinis ambo,
(1,328)nubila
disiecit nimbisque aquilone remotis
(1,329)et
caelo terras ostendit et aethera terris.
(1,330)nec
maris ira manet, positoque tricuspide telo
(1,331)mulcet
aquas rector pelagi supraque profundum
(1,332)exstantem
atque umeros innato murice tectum
(1,333)caeruleum
Tritona vocat conchaeque sonanti
(1,334)inspirare
iubet fluctusque et flumina signo
(1,335)iam
revocare dato: cava bucina sumitur illi,
(1,336)tortilis
in latum quae turbine crescit ab imo,
(1,337)bucina,
quae medio concepit ubi aera ponto,
(1,338)litora
voce replet sub utroque iacentia Phoebo;
(1,339)tum
quoque, ut ora dei madida rorantia barba
(1,340)contigit
et cecinit iussos inflata receptus,
(1,341)omnibus
audita est telluris et aequoris undis,
(1,342)et
quibus est undis audita, coercuit omnes.
(1,343)iam
mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
(1,344)flumina
subsidunt collesque exire videntur;
(1,345)surgit
humus, crescunt sola decrescentibus undis,
(1,346)postque
diem longam nudata cacumina silvae
(1,347)ostendunt
limumque tenent in fronde relictum
(1,348)Redditus
orbis erat; quem postquam vidit inanem
(1,349)et
desolatas agere alta silentia terras,
(1,350)Deucalion
lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis:
(1,351)o
soror, o coniunx, o femina sola superstes,
(1,352)quam
commune mihi genus et patruelis origo,
(1,353)deinde
torus iunxit, nunc ipsa pericula iungunt,
(1,354)terrarum,
quascumque vident occasus et ortus,
(1,355)nos
duo turba sumus; possedit cetera pontus.
(1,356)haec
quoque adhuc vitae non est fiducia nostrae
(1,357)certa
satis; terrent etiamnum nubila mentem.
(1,358)quis
tibi, si sine me fatis erepta fuisses,
(1,359)nunc
animus, miseranda, foret? quo sola timorem
(1,360)ferre
modo posses? quo consolante doleres!
(1,361)namque
ego (crede mihi), si te quoque pontus haberet,
(1,362)te
sequerer, coniunx, et me quoque pontus haberet.
(1,363)o
utinam possim populos reparare paternis
(1,364)artibus
atque animas formatae infundere terrae!
(1,365)nunc
genus in nobis restat mortale duobus.
(1,366)sic
visum superis: hominumque exempla manemus.
(1,367)dixerat,
et flebant: placuit caeleste precari
(1,368)numen
et auxilium per sacras quaerere sortes.
(1,369)nulla
mora est: adeunt pariter Cephesidas undas,
(1,370)ut
nondum liquidas, sic iam vada nota secantes.
(1,371)inde
ubi libatos inroravere liquores
(1,372)vestibus
et capiti, flectunt vestigia sanctae
(1,373)ad
delubra deae, quorum fastigia turpi
(1,374)pallebant
musco stabantque sine ignibus arae.
(1,375)ut
templi tetigere gradus, procumbit uterque
(1,376)pronus
humi gelidoque pavens dedit oscula saxo
(1,377)atque
ita si precibus dixerunt numina iustis
(1,378)victa
remollescunt, si flectitur ira deorum,
(1,379)dic,
Themi, qua generis damnum reparabile nostri
(1,380)arte
sit, et mersis fer opem, mitissima, rebus!
(1,381)Mota
dea est sortemque dedit: discedite templo
(1,382)et
velate caput cinctasque resolvite vestes
(1,383)ossaque
post tergum magnae iactate parentis!
(1,384)obstupuere
diu: rumpitque silentia voce
(1,385)Pyrrha
prior iussisque deae parere recusat,
(1,386)detque
sibi veniam pavido rogat ore pavetque
(1,387)laedere
iactatis maternas ossibus umbras.
(1,388)interea
repetunt caecis obscura latebris
(1,389)verba
datae sortis secum inter seque volutant.
(1,390)inde
Promethides placidis Epimethida dictis
(1,391)mulcet
et aut fallax ait est sollertia nobis,
(1,392)aut
(pia sunt nullumque nefas oracula suadent!)
(1,393)magna
parens terra est: lapides in corpore terrae
(1,394)ossa
reor dici; iacere hos post terga iubemur.
(1,395)Coniugis
augurio quamquam Titania mota est,
(1,396)spes
tamen in dubio est: adeo caelestibus ambo
(1,397)diffidunt
monitis; sed quid temptare nocebit?
(1,398)descendunt:
velantque caput tunicasque recingunt
(1,399)et
iussos lapides sua post vestigia mittunt.
(1,400)saxa
(quis hoc credat, nisi sit pro teste vetustas?)
(1,401)ponere
duritiem coepere suumque rigorem
(1,402)mollirique
mora mollitaque ducere formam.
(1,403)mox
ubi creverunt naturaque mitior illis
(1,404)contigit,
ut quaedam, sic non manifesta videri
(1,405)forma
potest hominis, sed uti de marmore coepta
(1,406)non
exacta satis rudibusque simillima signis,
(1,407)quae
tamen ex illis aliquo pars umida suco
(1,408)et
terrena fuit, versa est in corporis usum;
(1,409)quod
solidum est flectique nequit, mutatur in ossa,
(1,410)quae
modo vena fuit, sub eodem nomine mansit,
(1,411)inque
brevi spatio superorum numine saxa
(1,412)missa
viri manibus faciem traxere virorum
(1,413)et
de femineo reparata est femina iactu.
(1,414)inde
genus durum sumus experiensque laborum
(1,415)et
documenta damus qua simus origine nati.
(1,416)Cetera
diversis tellus animalia formis
(1,417)sponte
sua peperit, postquam vetus umor ab igne
(1,418)percaluit
solis, caenumque udaeque paludes
(1,419)intumuere
aestu, fecundaque semina rerum
(1,420)vivaci
nutrita solo ceu matris in alvo
(1,421)creverunt
faciemque aliquam cepere morando.
(1,422)sic
ubi deseruit madidos septemfluus agros
(1,423)Nilus
et antiquo sua flumina reddidit alveo
(1,424)aetherioque
recens exarsit sidere limus,
(1,425)plurima
cultores versis animalia glaebis
(1,426)inveniunt
et in his quaedam modo coepta per ipsum
(1,427)nascendi
spatium, quaedam inperfecta suisque
(1,428)trunca
vident numeris, et eodem in corpore saepe
(1,429)altera
pars vivit, rudis est pars altera tellus.
(1,430)quippe
ubi temperiem sumpsere umorque calorque,
(1,431)concipiunt,
et ab his oriuntur cuncta duobus,
(1,432)cumque
sit ignis aquae pugnax, vapor umidus omnes
(1,433)res
creat, et discors concordia fetibus apta est.
(1,434)ergo
ubi diluvio tellus lutulenta recenti
(1,435)solibus
aetheriis altoque recanduit aestu,
(1,436)edidit
innumeras species; partimque figuras
(1,437)rettulit
antiquas, partim nova monstra creavit.
(1,438)Illa
quidem nollet, sed te quoque, maxime Python,
(1,439)tum
genuit, populisque novis, incognita serpens,
(1,440)terror
eras: tantum spatii de monte tenebas.
(1,441)hunc
deus arcitenens, numquam letalibus armis
(1,442)ante
nisi in dammis capreisque fugacibus usus,
(1,443)mille
gravem telis exhausta paene pharetra
(1,444)perdidit
effuso per vulnera nigra veneno.
(1,445)neve
operis famam posset delere vetustas,
(1,446)instituit
sacros celebri certamine ludos,
(1,447)Pythia
de domitae serpentis nomine dictos.
(1,448)hic
iuvenum quicumque manu pedibusve rotave
(1,449)vicerat,
aesculeae capiebat frondis honorem.
(1,450)nondum
laurus erat, longoque decentia crine
(1,451)tempora
cingebat de qualibet arbore Phoebus.
(1,452)Primus
amor Phoebi Daphne Peneia, quem non
(1,453)fors
ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira,
(1,454)Delius
hunc nuper, victa serpente superbus,
(1,455)viderat
adducto flectentem cornua nervo
(1,456)quid
que tibi, lascive puer, cum fortibus armis?
(1,457)dixerat:
ista decent umeros gestamina nostros,
(1,458)qui
dare certa ferae, dare vulnera possumus hosti,
(1,459)qui
modo pestifero tot iugera ventre prementem
(1,460)stravimus
innumeris tumidum Pythona sagittis.
(1,461)tu
face nescio quos esto contentus amores
(1,462)inritare
tua, nec laudes adsere nostras!
(1,463)filius
huic Veneris figat tuus omnia, Phoebe,
(1,464)te
meus arcus ait; quantoque animalia cedunt
(1,465)cuncta
deo, tanto minor est tua gloria nostra.
(1,466)dixit
et eliso percussis aere pennis
(1,467)inpiger
umbrosa Parnasi constitit arce
(1,468)eque
sagittifera prompsit duo tela pharetra
(1,469)diversorum
operum: fugat hoc, facit illud amorem;
(1,470)quod
facit, auratum est et cuspide fulget acuta,
(1,471)quod
fugat, obtusum est et habet sub harundine plumbum.
(1,472)hoc
deus in nympha Peneide fixit, at illo
(1,473)laesit
Apollineas traiecta per ossa medullas;
(1,474)protinus
alter amat, fugit altera nomen amantis
(1,475)silvarum
latebris captivarumque ferarum
(1,476)exuviis
gaudens innuptaeque aemula Phoebes:
(1,477)vitta
coercebat positos sine lege capillos.
(1,478)multi
illam petiere, illa aversata petentes
(1,479)inpatiens
expersque viri nemora avia lustrat
(1,480)nec,
quid Hymen, quid Amor, quid sint conubia curat.
(1,481)saepe
pater dixit: generum mihi, filia, debes,
(1,482)saepe
pater dixit: debes mihi, nata, nepotes;
(1,483)illa
velut crimen taedas exosa iugales
(1,484)pulchra
verecundo suffuderat ora rubore
(1,485)inque
patris blandis haerens cervice lacertis
(1,486)da
mihi perpetua, genitor carissime, dixit
(1,487)virginitate
frui! dedit hoc pater ante Dianae.
(1,488)ille
quidem obsequitur, sed te decor iste quod optas
(1,489)esse
vetat, votoque tuo tua forma repugnat:
(1,490)Phoebus
amat visaeque cupit conubia Daphnes,
(1,491)quodque
cupit, sperat, suaque illum oracula fallunt,
(1,492)utque
leves stipulae demptis adolentur aristis,
(1,493)ut
facibus saepes ardent, quas forte viator
(1,494)vel
nimis admovit vel iam sub luce reliquit,
(1,495)sic
deus in flammas abiit, sic pectore toto
(1,496)uritur
et sterilem sperando nutrit amorem.
(1,497)spectat
inornatos collo pendere capillos
(1,498)et
quid, si comantur? ait. videt igne micantes
(1,499)sideribus
similes oculos, videt oscula, quae non
(1,500)est
vidisse satis; laudat digitosque manusque
(1,501)bracchiaque
et nudos media plus parte lacertos;
(1,502)si
qua latent, meliora putat. fugit ocior aura
(1,503)illa
levi neque ad haec revocantis verba resistit:
(1,504)nympha,
precor, Penei, mane! non insequor hostis;
(1,505)nympha,
mane! sic agna lupum, sic cerva leonem,
(1,506)sic
aquilam penna fugiunt trepidante columbae,
(1,507)hostes
quaeque suos: amor est mihi causa sequendi!
(1,508)me
miserum! ne prona cadas indignave laedi
(1,509)crura
notent sentes et sim tibi causa doloris!
(1,510)aspera,
qua properas, loca sunt: moderatius, oro,
(1,511)curre
fugamque inhibe, moderatius insequar ipse.
(1,512)cui
placeas, inquire tamen: non incola montis,
(1,513)non
ego sum pastor, non hic armenta gregesque
(1,514)horridus
observo. nescis, temeraria, nescis,
(1,515)quem
fugias, ideoque fugis: mihi Delphica tellus
(1,516)et
Claros et Tenedos Patareaque regia servit;
(1,517)Iuppiter
est genitor; per me, quod eritque fuitque
(1,518)estque,
patet; per me concordant carmina nervis.
(1,519)certa
quidem nostra est, nostra tamen una sagitta
(1,520)certior,
in vacuo quae vulnera pectore fecit!
(1,521)inventum
medicina meum est, opiferque per orbem
(1,522)dicor,
et herbarum subiecta potentia nobis.
(1,523)ei
mihi, quod nullis amor est sanabilis herbis
(1,524)nec
prosunt domino, quae prosunt omnibus, artes!
(1,525)Plura
locuturum timido Peneia cursu
(1,526)fugit
cumque ipso verba inperfecta reliquit,
(1,527)tum
quoque visa decens; nudabant corpora venti,
(1,528)obviaque
adversas vibrabant flamina vestes,
(1,529)et
levis inpulsos retro dabat aura capillos,
(1,530)auctaque
forma fuga est. sed enim non sustinet ultra
(1,531)perdere
blanditias iuvenis deus, utque monebat
(1,532)ipse
Amor, admisso sequitur vestigia passu.
(1,533)ut
canis in vacuo leporem cum Gallicus arvo
(1,534)vidit,
et hic praedam pedibus petit, ille salutem;
(1,535)alter
inhaesuro similis iam iamque tenere
(1,536)sperat
et extento stringit vestigia rostro,
(1,537)alter
in ambiguo est, an sit conprensus, et ipsis
(1,538)morsibus
eripitur tangentiaque ora relinquit:
(1,539)sic
deus et virgo est hic spe celer, illa timore.
(1,540)qui
tamen insequitur pennis adiutus Amoris,
(1,541)ocior
est requiemque negat tergoque fugacis
(1,542)inminet
et crinem sparsum cervicibus adflat.
(1,543)viribus
absumptis expalluit illa citaeque
(1,544)victa
labore fugae spectans Peneidas undas
(1,545)fer,
pater, inquit opem! si flumina numen habetis,
(1,546)qua
nimium placui, mutando perde figuram!
(1,547)vix
prece finita torpor gravis occupat artus,
(1,548)mollia
cinguntur tenui praecordia libro,
(1,550)in
frondem crines, in ramos bracchia crescunt,
(1,551)pes
modo tam velox pigris radicibus haeret,
(1,552)ora
cacumen habet: remanet nitor unus in illa.
(1,553)Hanc
quoque Phoebus amat positaque in stipite dextra
(1,554)sentit
adhuc trepidare novo sub cortice pectus
(1,555)conplexusque
suis ramos ut membra lacertis
(1,556)oscula
dat ligno; refugit tamen oscula lignum.
(1,557)cui
deus at, quoniam coniunx mea non potes esse,
(1,558)arbor
eris certe dixit mea! semper habebunt
(1,559)te
coma, te citharae, te nostrae, laure, pharetrae;
(1,560)tu
ducibus Latiis aderis, cum laeta Triumphum
(1,561)vox
canet et visent longas Capitolia pompas;
(1,562)postibus
Augustis eadem fidissima custos
(1,563)ante
fores stabis mediamque tuebere quercum,
(1,564)utque
meum intonsis caput est iuvenale capillis,
(1,565)tu
quoque perpetuos semper gere frondis honores!
(1,566)finierat
Paean: factis modo laurea ramis
(1,567)adnuit
utque caput visa est agitasse cacumen.
(1,568)Est
nemus Haemoniae, praerupta quod undique claudit
(1,569)silva:
vocant Tempe; per quae Peneos ab imo
(1,570)effusus
Pindo spumosis volvitur undis
(1,571)deiectuque
gravi tenues agitantia fumos
(1,572)nubila
conducit summisque adspergine silvis
(1,573)inpluit
et sonitu plus quam vicina fatigat:
(1,574)haec
domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni
(1,575)amnis,
in his residens facto de cautibus antro,
(1,576)undis
iura dabat nymphisque colentibus undas.
(1,577)conveniunt
illuc popularia flumina primum,
(1,578)nescia,
gratentur consolenturne parentem,
(1,579)populifer
Sperchios et inrequietus Enipeus
(1,580)Apidanosque
senex lenisque Amphrysos et Aeas,
(1,581)moxque
amnes alii, qui, qua tulit inpetus illos,
(1,582)in
mare deducunt fessas erroribus undas.
(1,583)Inachus
unus abest imoque reconditus antro
(1,584)fletibus
auget aquas natamque miserrimus Io
(1,585)luget
ut amissam: nescit, vitane fruatur
(1,586)an
sit apud manes; sed quam non invenit usquam,
(1,587)esse
putat nusquam atque animo peiora veretur.
(1,588)Viderat
a patrio redeuntem Iuppiter illam
(1,589)flumine
et o virgo Iove digna tuoque beatum
(1,590)nescio
quem factura toro, pete dixerat umbras
(1,591)altorum
nemorum (et nemorum monstraverat umbras)
(1,592)dum
calet, et medio sol est altissimus orbe!
(1,593)quodsi
sola times latebras intrare ferarum,
(1,594)praeside
tuta deo nemorum secreta subibis,
(1,595)nec
de plebe deo, sed qui caelestia magna
(1,596)sceptra
manu teneo, sed qui vaga fulmina mitto.
(1,597)ne
fuge me! fugiebat enim. iam pascua Lernae
(1,598)consitaque
arboribus Lyrcea reliquerat arva,
(1,599)cum
deus inducta latas caligine terras
(1,600)occuluit
tenuitque fugam rapuitque pudorem.
(1,601)Interea
medios Iuno despexit in Argos
(1,602)et
noctis faciem nebulas fecisse volucres
(1,603)sub
nitido mirata die, non fluminis illas
(1,604)esse,
nec umenti sensit tellure remitti;
(1,605)atque
suus coniunx ubi sit circumspicit, ut quae
(1,606)deprensi
totiens iam nosset furta mariti.
(1,607)quem
postquam caelo non repperit, aut ego fallor
(1,608)aut
ego laedor ait delapsaque ab aethere summo
(1,609)constitit
in terris nebulasque recedere iussit.
(1,610)coniugis
adventum praesenserat inque nitentem
(1,611)Inachidos
vultus mutaverat ille iuvencam;
(1,612)bos
quoque formosa est. speciem Saturnia vaccae,
(1,613)quamquam
invita, probat nec non, et cuius et unde
(1,614)quove
sit armento, veri quasi nescia quaerit.
(1,615)Iuppiter
e terra genitam mentitur, ut auctor
(1,616)desinat
inquiri: petit hanc Saturnia munus.
(1,617)quid
faciat? crudele suos addicere amores,
(1,618)non
dare suspectum est: Pudor est, qui suadeat illinc,
(1,619)hinc
dissuadet Amor. victus Pudor esset Amore,
(1,620)sed
leve si munus sociae generisque torique
(1,621)vacca
negaretur, poterat non vacca videri!
(1,622)Paelice
donata non protinus exuit omnem
(1,623)diva
metum timuitque Iovem et fuit anxia furti,
(1,624)donec
Arestoridae servandam tradidit Argo.
(1,625)centum
luminibus cinctum caput Argus habebat
(1,626)inde
suis vicibus capiebant bina quietem,
(1,627)cetera
servabant atque in statione manebant.
(1,628)constiterat
quocumque modo, spectabat ad Io,
(1,629)ante
oculos Io, quamvis aversus, habebat.
(1,630)luce
sinit pasci; cum sol tellure sub alta est,
(1,631)claudit
et indigno circumdat vincula collo.
(1,632)frondibus
arboreis et amara pascitur herba.
(1,633)proque
toro terrae non semper gramen habenti
(1,634)incubat
infelix limosaque flumina potat.
(1,635)illa
etiam supplex Argo cum bracchia vellet
(1,636)tendere,
non habuit, quae bracchia tenderet Argo,
(1,637)conatoque
queri mugitus edidit ore
(1,638)pertimuitque
sonos propriaque exterrita voce est.
(1,639)venit
et ad ripas, ubi ludere saepe solebat,
(1,640)Inachidas:
rictus novaque ut conspexit in unda
(1,641)cornua,
pertimuit seque exsternata refugit.
(1,642)naides
ignorant, ignorat et Inachus ipse,
(1,643)quae
sit; at illa patrem sequitur sequiturque sorores
(1,644)et
patitur tangi seque admirantibus offert.
(1,645)decerptas
senior porrexerat Inachus herbas:
(1,646)illa
manus lambit patriisque dat oscula palmis
(1,647)nec
retinet lacrimas et, si modo verba sequantur,
(1,648)oret
opem nomenque suum casusque loquatur;
(1,649)littera
pro verbis, quam pes in pulvere duxit,
(1,650)corporis
indicium mutati triste peregit.
(1,651)me
miserum! exclamat pater Inachus inque gementis
(1,652)cornibus
et nivea pendens cervice iuvencae
(1,653)me
miserum! ingeminat; tune es quaesita per omnes
(1,654)nata
mihi terras? tu non inventa reperta
(1,655)luctus
eras levior! retices nec mutua nostris
(1,656)dicta
refers, alto tantum suspiria ducis
(1,657)pectore,
quodque unum potes, ad mea verba remugis!
(1,658)at
tibi ego ignarus thalamos taedasque parabam,
(1,659)spesque
fuit generi mihi prima, secunda nepotum.
(1,660)de
grege nunc tibi vir, nunc de grege natus habendus.
(1,661)nec
finire licet tantos mihi morte dolores;
(1,662)sed
nocet esse deum, praeclusaque ianua leti
(1,663)aeternum
nostros luctus extendit in aevum.
(1,664)talia
maerenti stellatus submovet Argus
(1,665)ereptamque
patri diversa in pascua natam
(1,666)abstrahit.
ipse procul montis sublime cacumen
(1,667)occupat,
unde sedens partes speculatur in omnes.
(1,668)Nec
superum rector mala tanta Phoronidos ultra
(1,669)ferre
potest natumque vocat, quem lucida partu
(1,670)Pleias
enixa est letoque det imperat Argum.
(1,671)parva
mora est alas pedibus virgamque potenti
(1,672)somniferam
sumpsisse manu tegumenque capillis.
(1,673)haec
ubi disposuit, patria Iove natus ab arce
(1,674)desilit
in terras; illic tegumenque removit
(1,675)et
posuit pennas, tantummodo virga retenta est:
(1,676)hac
agit, ut pastor, per devia rura capellas
(1,677)dum
venit abductas, et structis cantat avenis.
(1,678)voce
nova captus custos Iunonius at tu,
(1,679)quisquis
es, hoc poteras mecum considere saxo
(1,680)Argus
ait; neque enim pecori fecundior ullo
(1,681)herba
loco est, aptamque vides pastoribus umbram.
(1,682)Sedit
Atlantiades et euntem multa loquendo
(1,683)detinuit
sermone diem iunctisque canendo
(1,684)vincere
harundinibus servantia lumina temptat.
(1,685)ille
tamen pugnat molles evincere somnos
(1,686)et,
quamvis sopor est oculorum parte receptus,
(1,687)parte
tamen vigilat. quaerit quoque (namque reperta
(1,688)fistula
nuper erat), qua sit ratione reperta.
(1,689)Tum
deus Arcadiae gelidis sub montibus inquit
(1,690)inter
hamadryadas celeberrima Nonacrinas
(1,691)naias
una fuit: nymphae Syringa vocabant.
(1,692)non
semel et satyros eluserat illa sequentes
(1,693)et
quoscumque deos umbrosaque silva feraxque
(1,694)rus
habet. Ortygiam studiis ipsaque colebat
(1,695)virginitate
deam; ritu quoque cincta Dianae
(1,696)falleret
et posset credi Latonia, si non
(1,697)corneus
huic arcus, si non foret aureus illi;
(1,698)sic
quoque fallebat. Redeuntem colle Lycaeo
(1,699)Pan
videt hanc pinuque caput praecinctus acuta
(1,700)talia
verba refert - restabat verba referre
(1,701)et
precibus spretis fugisse per avia nympham,
(1,702)donec
harenosi placidum Ladonis ad amnem
(1,703)venerit;
hic illam cursum inpedientibus undis
(1,704)ut
se mutarent liquidas orasse sorores,
(1,705)Panaque
cum prensam sibi iam Syringa putaret,
(1,706)corpore
pro nymphae calamos tenuisse palustres,
(1,707)dumque
ibi suspirat, motos in harundine ventos
(1,708)effecisse
sonum tenuem similemque querenti.
(1,709)arte
nova vocisque deum dulcedine captum
(1,710)hoc
mihi colloquium tecum dixisse manebit,
(1,711)atque
ita disparibus calamis conpagine cerae
(1,712)inter
se iunctis nomen tenuisse puellae.
(1,713)talia
dicturus vidit Cyllenius omnes
(1,714)subcubuisse
oculos adopertaque lumina somno;
(1,715)supprimit
extemplo vocem firmatque soporem
(1,716)languida
permulcens medicata lumina virga.
(1,717)nec
mora, falcato nutantem vulnerat ense,
(1,718)qua
collo est confine caput, saxoque cruentum
(1,719)deicit
et maculat praeruptam sanguine rupem.
(1,720)Arge,
iaces, quodque in tot lumina lumen habebas,
(1,721)exstinctum
est, centumque oculos nox occupat una.
(1,722)Excipit
hos volucrisque suae Saturnia pennis
(1,723)collocat
et gemmis caudam stellantibus inplet.
(1,724)protinus
exarsit nec tempora distulit irae
(1,725)horriferamque
oculis animoque obiecit Erinyn
(1,726)paelicis
Argolicae stimulosque in pectore caecos
(1,727)condidit
et profugam per totum exercuit orbem.
(1,728)ultimus
inmenso restabas, Nile, labori;
(1,729)quem
simulac tetigit, positisque in margine ripae
(1,730)procubuit
genibus resupinoque ardua collo,
(1,731)quos
potuit solos, tollens ad sidera vultus
(1,732)et
gemitu et lacrimis et luctisono mugitu
(1,733)cum
Iove visa queri finemque orare malorum.
(1,734)coniugis
ille suae conplexus colla lacertis,
(1,735)finiat
ut poenas tandem, rogat in que futurum
(1,736)pone
metus inquit: numquam tibi causa doloris
(1,737)haec
erit, et Stygias iubet hoc audire paludes.
(1,738)Ut
lenita dea est, vultus capit illa priores
(1,739)fitque,
quod ante fuit: fugiunt e corpore saetae,
(1,740)cornua
decrescunt, fit luminis artior orbis,
(1,741)contrahitur
rictus, redeunt umerique manusque,
(1,742)ungulaque
in quinos dilapsa absumitur ungues:
(1,743)de
bove nil superest formae nisi candor in illa.
(1,744)officioque
pedum nymphe contenta duorum
(1,745)erigitur
metuitque loqui, ne more iuvencae
(1,746)mugiat,
et timide verba intermissa retemptat.
(1,747)Nunc
dea linigera colitur celeberrima turba.
(1,748)huic
Epaphus magni genitus de semine tandem
(1,749)creditur
esse Iovis perque urbes iuncta parenti
(1,750)templa
tenet. fuit huic animis aequalis et annis
(1,751)Sole
satus Phaethon, quem quondam magna loquentem
(1,752)nec
sibi cedentem Phoeboque parente superbum
(1,753)non
tulit Inachides matri que ait omnia demens
(1,754)credis
et es tumidus genitoris imagine falsi.
(1,755)erubuit
Phaethon iramque pudore repressit
(1,756)et
tulit ad Clymenen Epaphi convicia matrem
(1,757)quo
que magis doleas, genetrix ait, ille ego liber,
(1,758)ille
ferox tacui! pudet haec opprobria nobis
(1,759)et
dici potuisse et non potuisse refelli.
(1,760)at
tu, si modo sum caelesti stirpe creatus,
(1,761)ede
notam tanti generis meque adsere caelo!
(1,762)dixit
et inplicuit materno bracchia collo
(1,763)perque
suum Meropisque caput taedasque sororum
(1,764)traderet
oravit veri sibi signa parentis.
(1,765)ambiguum
Clymene precibus Phaethontis an ira
(1,766)mota
magis dicti sibi criminis utraque caelo
(1,767)bracchia
porrexit spectansque ad lumina solis
(1,768)per
iubar hoc inquit radiis insigne coruscis,
(1,769)nate,
tibi iuro, quod nos auditque videtque,
(1,770)hoc
te, quem spectas, hoc te, qui temperat orbem,
(1,771)Sole
satum; si ficta loquor, neget ipse videndum
(1,772)se
mihi, sitque oculis lux ista novissima nostris!
(1,773)nec
longus labor est patrios tibi nosse penates.
(1,774)unde
oritur, domus est terrae contermina nostrae:
(1,775)si
modo fert animus, gradere et scitabere ab ipso!
(1,776)emicat
extemplo laetus post talia matris
(1,777)dicta
suae Phaethon et concipit aethera mente
(1,778)Aethiopasque
suos positosque sub ignibus Indos
(1,779)sidereis
transit patriosque adit inpiger ortus.
(2,1)Regia
Solis erat sublimibus alta columnis,
(2,2)clara
micante auro flammasque imitante pyropo,
(2,3)cuius
ebur nitidum fastigia summa tegebat,
(2,4)argenti
bifores radiabant lumine valvae.
(2,5)materiam
superabat opus: nam Mulciber illic
(2,6)aequora
caelarat medias cingentia terras
(2,7)terrarumque
orbem caelumque, quod imminet orbi.
(2,8)caeruleos
habet unda deos, Tritona canorum
(2,9)Proteaque
ambiguum ballaenarumque prementem
(2,10)Aegaeona
suis inmania terga lacertis
(2,11)Doridaque
et natas, quarum pars nare videtur,
(2,12)pars
in mole sedens viridis siccare capillos,
(2,13)pisce
vehi quaedam: facies non omnibus una,
(2,14)non
diversa tamen, qualem decet esse sororum.
(2,15)terra
viros urbesque gerit silvasque ferasque
(2,16)fluminaque
et nymphas et cetera numina ruris.
(2,17)haec
super inposita est caeli fulgentis imago,
(2,18)signaque
sex foribus dextris totidemque sinistris.
(2,19)Quo
simul adclivi Clymeneia limite proles
(2,20)venit
et intravit dubitati tecta parentis,
(2,21)protinus
ad patrios sua fert vestigia vultus
(2,22)consistitque
procul; neque enim propiora ferebat
(2,23)lumina:
purpurea velatus veste sedebat
(2,24)in
solio Phoebus claris lucente smaragdis.
(2,25)a
dextra laevaque Dies et Mensis et Annus
(2,26)Saeculaque
et positae spatiis aequalibus Horae
(2,27)Verque
novum stabat cinctum florente corona,
(2,28)stabat
nuda Aestas et spicea serta gerebat,
(2,29)stabat
et Autumnus calcatis sordidus uvis
(2,30)et
glacialis Hiems canos hirsuta capillos.
(2,31)Ipse
loco medius rerum novitate paventem
(2,32)Sol
oculis iuvenem, quibus adspicit omnia, vidit
(2,33)quae
que viae tibi causa? quid hac ait arce petisti,
(2,34)progenies,
Phaethon, haud infitianda parenti?
(2,35)ille
refert: o lux inmensi publica mundi,
(2,36)Phoebe
pater, si das usum mihi nominis huius,
(2,37)nec
falsa Clymene culpam sub imagine celat,
(2,38)pignora
da, genitor, per quae tua vera propago
(2,39)credar,
et hunc animis errorem detrahe nostris!
(2,40)dixerat,
at genitor circum caput omne micantes
(2,41)deposuit
radios propiusque accedere iussit
(2,42)amplexuque
dato nec tu meus esse negari
(2,43)dignus
es, et Clymene veros ait edidit ortus,
(2,44)quoque
minus dubites, quodvis pete munus, ut illud
(2,45)me
tribuente feras! promissi testis adesto
(2,46)dis
iuranda palus, oculis incognita nostris!
(2,47)vix
bene desierat, currus rogat ille paternos
(2,48)inque
diem alipedum ius et moderamen equorum.
(2,49)Paenituit
iurasse patrem: qui terque quaterque
(2,50)concutiens
inlustre caput temeraria dixit
(2,51)vox
mea facta tua est; utinam promissa liceret
(2,52)non
dare! confiteor, solum hoc tibi, nate, negarem.
(2,53)dissuadere
licet: non est tua tuta voluntas!
(2,54)magna
petis, Phaethon, et quae nec viribus istis
(2,55)munera
conveniant nec tam puerilibus annis:
(2,56)sors
tua mortalis, non est mortale, quod optas.
(2,57)plus
etiam, quam quod superis contingere possit,
(2,58)nescius
adfectas; placeat sibi quisque licebit,
(2,59)non
tamen ignifero quisquam consistere in axe
(2,60)me
valet excepto; vasti quoque rector Olympi,
(2,61)qui
fera terribili iaculatur fulmina dextra,
(2,62)non
agat hos currus: et quid Iove maius habemus?
(2,63)ardua
prima via est et qua vix mane recentes
(2,64)enituntur
equi; medio est altissima caelo,
(2,65)unde
mare et terras ipsi mihi saepe videre
(2,66)fit
timor et pavida trepidat formidine pectus;
(2,67)ultima
prona via est et eget moderamine certo:
(2,68)tunc
etiam quae me subiectis excipit undis,
(2,69)ne
ferar in praeceps, Tethys solet ipsa vereri.
(2,70)adde,
quod adsidua rapitur vertigine caelum
(2,71)sideraque
alta trahit celerique volumine torquet.
(2,72)nitor
in adversum, nec me, qui cetera, vincit
(2,73)inpetus,
et rapido contrarius evehor orbi.
(2,74)finge
datos currus: quid ages? poterisne rotatis
(2,75)obvius
ire polis, ne te citus auferat axis?
(2,76)forsitan
et lucos illic urbesque deorum
(2,77)concipias
animo delubraque ditia donis
(2,78)esse:
per insidias iter est formasque ferarum!
(2,79)utque
viam teneas nulloque errore traharis,
(2,80)per
tamen adversi gradieris cornua tauri
(2,81)Haemoniosque
arcus violentique ora Leonis
(2,82)saevaque
circuitu curvantem bracchia longo
(2,83)Scorpion
atque aliter curvantem bracchia Cancrum.
(2,84)nec
tibi quadripedes animosos ignibus illis,
(2,85)quos
in pectore habent, quos ore et naribus efflant,
(2,86)in
promptu regere est: vix me patiuntur, ubi acres
(2,87)incaluere
animi cervixque repugnat habenis. -
(2,88)at
tu, funesti ne sim tibi muneris auctor,
(2,89)nate,
cave, dum resque sinit tua corrige vota!
(2,90)scilicet
ut nostro genitum te sanguine credas,
(2,91)pignora
certa petis: do pignora certa timendo
(2,92)et
patrio pater esse metu probor. adspice vultus
(2,93)ecce
meos; utinamque oculos in pectora posses
(2,94)inserere
et patrias intus deprendere curas!
(2,95)denique
quidquid habet dives, circumspice, mundus
(2,96)eque
tot ac tantis caeli terraeque marisque
(2,97)posce
bonis aliquid; nullam patiere repulsam.
(2,98)deprecor
hoc unum, quod vero nomine poena,
(2,99)non
honor est: poenam, Phaethon, pro munere poscis!
(2,100)quid
mea colla tenes blandis, ignare, lacertis?
(2,101)ne
dubita! dabitur (Stygias iuravimus undas),
(2,102)quodcumque
optaris; sed tu sapientius opta!
(2,103)Finierat
monitus; dictis tamen ille repugnat
(2,104)propositumque
premit flagratque cupidine currus.
(2,105)ergo,
qua licuit, genitor cunctatus ad altos
(2,106)deducit
iuvenem, Vulcania munera, currus.
(2,107)aureus
axis erat, temo aureus, aurea summae
(2,108)curvatura
rotae, radiorum argenteus ordo;
(2,109)per
iuga chrysolithi positaeque ex ordine gemmae
(2,110)clara
repercusso reddebant lumina Phoebo.
(2,111)Dumque
ea magnanimus Phaethon miratur opusque
(2,112)perspicit,
ecce vigil nitido patefecit ab ortu
(2,113)purpureas
Aurora fores et plena rosarum
(2,114)atria:
diffugiunt stellae, quarum agmina cogit
(2,115)Lucifer
et caeli statione novissimus exit.
(2,116)Quem
petere ut terras mundumque rubescere vidit
(2,117)cornuaque
extremae velut evanescere lunae,
(2,118)iungere
equos Titan velocibus imperat Horis.
(2,119)iussa
deae celeres peragunt ignemque vomentes,
(2,120)ambrosiae
suco saturos, praesepibus altis
(2,121)quadripedes
ducunt adduntque sonantia frena.
(2,122)tum
pater ora sui sacro medicamine nati
(2,123)contigit
et rapidae fecit patientia flammae
(2,124)inposuitque
comae radios praesagaque luctus
(2,125)pectore
sollicito repetens suspiria dixit:
(2,126)si
potes his saltem monitis parere parentis
(2,127)parce,
puer, stimulis et fortius utere loris!
(2,128)sponte
sua properant, labor est inhibere volentes.
(2,129)nec
tibi derectos placeat via quinque per arcus!
(2,130)sectus
in obliquum est lato curvamine limes,
(2,131)zonarumque
trium contentus fine polumque
(2,132)effugit
australem iunctamque aquilonibus arcton:
(2,133)hac
sit iter - manifesta rotae vestigia cernes -
(2,134)utque
ferant aequos et caelum et terra calores,
(2,135)nec
preme nec summum molire per aethera currum!
(2,136)altius
egressus caelestia tecta cremabis,
(2,137)inferius
terras; medio tutissimus ibis.
(2,138)neu
te dexterior tortum declinet ad Anguem,
(2,139)neve
sinisterior pressam rota ducat ad Aram,
(2,140)inter
utrumque tene! Fortunae cetera mando,
(2,141)quae
iuvet et melius quam tu tibi consulat opto.
(2,142)dum
loquor, Hesperio positas in litore metas
(2,143)umida
nox tetigit; non est mora libera nobis!
(2,144)poscimur:
effulget tenebris Aurora fugatis.
(2,145)corripe
lora manu, vel, si mutabile pectus
(2,146)est
tibi, consiliis, non curribus utere nostris!
(2,147)dum
potes et solidis etiamnum sedibus adstas,
(2,148)dumque
male optatos nondum premis inscius axes,
(2,149)quae
tutus spectes, sine me dare lumina terris!
(2,150)Occupat
ille levem iuvenali corpore currum
(2,151)statque
super manibusque leves contingere habenas
(2,152)gaudet
et invito grates agit inde parenti.
(2,153)Interea
volucres Pyrois et Eous et Aethon,
(2,154)Solis
equi, quartusque Phlegon hinnitibus auras
(2,155)flammiferis
inplent pedibusque repagula pulsant.
(2,156)quae
postquam Tethys, fatorum ignara nepotis,
(2,157)reppulit,
et facta est inmensi copia caeli,
(2,158)corripuere
viam pedibusque per aera motis
(2,159)obstantes
scindunt nebulas pennisque levati
(2,160)praetereunt
ortos isdem de partibus Euros.
(2,161)sed
leve pondus erat nec quod cognoscere possent
(2,162)Solis
equi, solitaque iugum gravitate carebat;
(2,163)utque
labant curvae iusto sine pondere naves
(2,164)perque
mare instabiles nimia levitate feruntur,
(2,165)sic
onere adsueto vacuus dat in aera saltus
(2,166)succutiturque
alte similisque est currus inani.
(2,167)Quod
simulac sensere, ruunt tritumque relinquunt
(2,168)quadriiugi
spatium nec quo prius ordine currunt.
(2,169)ipse
pavet nec qua commissas flectat habenas
(2,170)nec
scit qua sit iter, nec, si sciat, imperet illis.
(2,171)tum
primum radiis gelidi caluere Triones
(2,172)et
vetito frustra temptarunt aequore tingui,
(2,173)quaeque
polo posita est glaciali proxima Serpens,
(2,174)frigore
pigra prius nec formidabilis ulli,
(2,175)incaluit
sumpsitque novas fervoribus iras;
(2,176)te
quoque turbatum memorant fugisse, Boote,
(2,177)quamvis
tardus eras et te tua plaustra tenebant.
(2,178)Ut
vero summo despexit ab aethere terras
(2,179)infelix
Phaethon penitus penitusque iacentes,
(2,180)palluit
et subito genua intremuere timore
(2,181)suntque
oculis tenebrae per tantum lumen obortae,
(2,182)et
iam mallet equos numquam tetigisse paternos,
(2,183)iam
cognosse genus piget et valuisse rogando,
(2,184)iam
Meropis dici cupiens ita fertur, ut acta
(2,185)praecipiti
pinus borea, cui victa remisit
(2,186)frena
suus rector, quam dis votisque reliquit.
(2,187)quid
faciat? multum caeli post terga relictum,
(2,188)ante
oculos plus est: animo metitur utrumque
(2,189)et
modo, quos illi fatum contingere non est,
(2,190)prospicit
occasus, interdum respicit ortus,
(2,191)quidque
agat ignarus stupet et nec frena remittit
(2,192)nec
retinere valet nec nomina novit equorum.
(2,193)sparsa
quoque in vario passim miracula caelo
(2,194)vastarumque
videt trepidus simulacra ferarum.
(2,195)est
locus, in geminos ubi bracchia concavat arcus
(2,196)Scorpius
et cauda flexisque utrimque lacertis
(2,197)porrigit
in spatium signorum membra duorum:
(2,198)hunc
puer ut nigri madidum sudore veneni
(2,199)vulnera
curvata minitantem cuspide vidit,
(2,200)mentis
inops gelida formidine lora remisit.
(2,201)Quae
postquam summum tetigere iacentia tergum,
(2,202)exspatiantur
equi nulloque inhibente per auras
(2,203)ignotae
regionis eunt, quaque inpetus egit,
(2,204)hac
sine lege ruunt altoque sub aethere fixis
(2,205)incursant
stellis rapiuntque per avia currum
(2,206)et
modo summa petunt, modo per declive viasque
(2,207)praecipites
spatio terrae propiore feruntur,
(2,208)inferiusque
suis fraternos currere Luna
(2,209)admiratur
equos, ambustaque nubila fumant.
(2,210)corripitur
flammis, ut quaeque altissima, tellus
(2,211)fissaque
agit rimas et sucis aret ademptis;
(2,212)pabula
canescunt, cum frondibus uritur arbor,
(2,213)materiamque
suo praebet seges arida damno.
(2,214)parva
queror: magnae pereunt cum moenibus urbes,
(2,215)cumque
suis totas populis incendia gentis
(2,216)in
cinerem vertunt; silvae cum montibus ardent;
(2,217)ardet
Athos Taurusque Cilix et Tmolus et Oete
(2,218)et
tum sicca, prius creberrima fontibus, Ide
(2,219)virgineusque
Helicon et nondum Oeagrius Haemus:
(2,220)ardet
in inmensum geminatis ignibus Aetne
(2,221)Parnasosque
biceps et Eryx et Cynthus et Othrys
(2,222)et
tandem nivibus Rhodope caritura Mimasque
(2,223)Dindymaque
et Mycale natusque ad sacra Cithaeron.
(2,224)nec
prosunt Scythiae sua frigora: Caucasus ardet
(2,225)Ossaque
cum Pindo maiorque ambobus Olympus
(2,226)aeriaeque
Alpes et nubifer Appenninus.
(2,227)Tum
vero Phaethon cunctis e partibus orbem
(2,228)adspicit
accensum nec tantos sustinet aestus
(2,229)ferventisque
auras velut e fornace profunda
(2,230)ore
trahit currusque suos candescere sentit;
(2,231)et
neque iam cineres eiectatamque favillam
(2,232)ferre
potest calidoque involvitur undique fumo,
(2,233)quoque
eat aut ubi sit, picea caligine tectus
(2,234)nescit
et arbitrio volucrum raptatur equorum.
(2,235)Sanguine
tum credunt in corpora summa vocato
(2,236)Aethiopum
populos nigrum traxisse colorem;
(2,237)tum
facta est Libye raptis umoribus aestu
(2,238)arida,
tum nymphae passis fontesque lacusque
(2,239)deflevere
comis; quaerit Boeotia Dircen,
(2,240)Argos
Amymonen, Ephyre Pirenidas undas;
(2,241)nec
sortita loco distantes flumina ripas
(2,242)tuta
manent: mediis Tanais fumavit in undis
(2,243)Peneosque
senex Teuthranteusque Caicus
(2,244)et
celer Ismenos cum Phegiaco Erymantho
(2,245)arsurusque
iterum Xanthos flavusque Lycormas,
(2,246)quique
recurvatis ludit Maeandros in undis,
(2,247)Mygdoniusque
Melas et Taenarius Eurotas.
(2,248)arsit
et Euphrates Babylonius, arsit Orontes
(2,249)Thermodonque
citus Gangesque et Phasis et Hister;
(2,250)aestuat
Alpheos, ripae Spercheides ardent,
(2,251)quodque
suo Tagus amne vehit, fluit ignibus aurum,
(2,252)et,
quae Maeonias celebrabant carmine ripas
(2,253)flumineae
volucres, medio caluere Caystro;
(2,254)Nilus
in extremum fugit perterritus orbem
(2,255)occuluitque
caput, quod adhuc latet: ostia septem
(2,256)pulverulenta
vacant, septem sine flumine valles.
(2,257)fors
eadem Ismarios Hebrum cum Strymone siccat
(2,258)Hesperiosque
amnes, Rhenum Rhodanumque Padumque
(2,259)cuique
fuit rerum promissa potentia, Thybrin.
(2,260)dissilit
omne solum, penetratque in Tartara rimis
(2,261)lumen
et infernum terret cum coniuge regem;
(2,262)et
mare contrahitur siccaeque est campus harenae,
(2,263)quod
modo pontus erat, quosque altum texerat aequor,
(2,264)exsistunt
montes et sparsas Cycladas augent.
(2,265)ima
petunt pisces, nec se super aequora curvi
(2,266)tollere
consuetas audent delphines in auras;
(2,267)corpora
phocarum summo resupina profundo
(2,268)exanimata
natant: ipsum quoque Nerea fama est
(2,269)Doridaque
et natas tepidis latuisse sub antris.
(2,270)ter
Neptunus aquis cum torvo bracchia vultu
(2,271)exserere
ausus erat, ter non tulit aeris ignes.
(2,272)Alma
tamen Tellus, ut erat circumdata ponto,
(2,273)inter
aquas pelagi contractosque undique fontes,
(2,274)qui
se condiderant in opacae viscera matris,
(2,275)sustulit
oppressos collo tenus arida vultus
(2,276)opposuitque
manum fronti magnoque tremore
(2,277)omnia
concutiens paulum subsedit et infra,
(2,278)quam
solet esse, fuit fractaque ita voce locuta est:
(2,279)si
placet hoc meruique, quid o tua fulmina cessant,
(2,280)summe
deum? liceat periturae viribus ignis
(2,281)igne
perire tuo clademque auctore levare!
(2,282)vix
equidem fauces haec ipsa in verba resolvo;
(2,283)(presserat
ora vapor) tostos en adspice crines
(2,284)inque
oculis tantum, tantum super ora favillae!
(2,285)hosne
mihi fructus, hunc fertilitatis honorem
(2,286)officiique
refers, quod adunci vulnera aratri
(2,287)rastrorumque
fero totoque exerceor anno,
(2,288)quod
pecori frondes alimentaque mitia, fruges
(2,289)humano
generi, vobis quoque tura ministro?
(2,290)sed
tamen exitium fac me meruisse: quid undae,
(2,291)quid
meruit frater? cur illi tradita sorte
(2,292)aequora
decrescunt et ab aethere longius absunt?
(2,293)quodsi
nec fratris nec te mea gratia tangit,
(2,294)at
caeli miserere tui! circumspice utrumque:
(2,295)fumat
uterque polus! quos si vitiaverit ignis,
(2,296)atria
vestra ruent! Atlas en ipse laborat
(2,297)vixque
suis umeris candentem sustinet axem!
(2,298)si
freta, si terrae pereunt, si regia caeli,
(2,299)in
chaos antiquum confundimur! eripe flammis,
(2,300)si
quid adhuc superest, et rerum consule summae!
(2,301)Dixerat
haec Tellus: neque enim tolerare vaporem
(2,302)ulterius
potuit nec dicere plura suumque
(2,303)rettulit
os in se propioraque manibus antra;
(2,304)at
pater omnipotens, superos testatus et ipsum,
(2,305)qui
dederat currus, nisi opem ferat, omnia fato
(2,306)interitura
gravi, summam petit arduus arcem,
(2,307)unde
solet nubes latis inducere terris,
(2,308)unde
movet tonitrus vibrataque fulmina iactat;
(2,309)sed
neque quas posset terris inducere nubes
(2,310)tunc
habuit, nec quos caelo demitteret imbres:
(2,311)intonat
et dextra libratum fulmen ab aure
(2,312)misit
in aurigam pariterque animaque rotisque
(2,313)expulit
et saevis conpescuit ignibus ignes.
(2,314)consternantur
equi et saltu in contraria facto
(2,315)colla
iugo eripiunt abruptaque lora relinquunt:
(2,316)illic
frena iacent, illic temone revulsus
(2,317)axis,
in hac radii fractarum parte rotarum
(2,318)sparsaque
sunt late laceri vestigia currus.
(2,319)At
Phaethon rutilos flamma populante capillos
(2,320)volvitur
in praeceps longoque per aera tractu
(2,321)fertur,
ut interdum de caelo stella sereno
(2,322)etsi
non cecidit, potuit cecidisse videri.
(2,323)quem
procul a patria diverso maximus orbe
(2,324)excipit
Eridanus fumantiaque abluit ora.
(2,325)Naides
Hesperiae trifida fumantia flamma
(2,326)corpora
dant tumulo, signant quoque carmine saxum:
(2,327)hic sitvs
est phaethon cvrrvs
avriga paterni
(2,328)qvem si
non tenvit magnis
tamen excidit avsis
(2,329)Nam
pater obductos luctu miserabilis aegro
(2,330)condiderat
vultus, et, si modo credimus, unum
(2,331)isse
diem sine sole ferunt: incendia lumen
(2,332)praebebant
aliquisque malo fuit usus in illo.
(2,333)at
Clymene postquam dixit, quaecumque fuerunt
(2,334)in
tantis dicenda malis, lugubris et amens
(2,335)et
laniata sinus totum percensuit orbem
(2,336)exanimesque
artus primo, mox ossa requirens
(2,337)repperit
ossa tamen peregrina condita ripa
(2,338)incubuitque
loco nomenque in marmore lectum
(2,339)perfudit
lacrimis et aperto pectore fovit.
(2,340)nec
minus Heliades fletus et, inania morti
(2,341)munera,
dant lacrimas, et caesae pectora palmis
(2,342)non
auditurum miseras Phaethonta querellas
(2,343)nocte
dieque vocant adsternunturque sepulcro.
(2,344)luna
quater iunctis inplerat cornibus orbem;
(2,345)illae
more suo (nam morem fecerat usus)
(2,346)plangorem
dederant: e quis Phaethusa, sororum
(2,347)maxima,
cum vellet terra procumbere, questa est
(2,348)deriguisse
pedes; ad quam conata venire
(2,349)candida
Lampetie subita radice retenta est;
(2,350)tertia,
cum crinem manibus laniare pararet,
(2,351)avellit
frondes; haec stipite crura teneri,
(2,352)illa
dolet fieri longos sua bracchia ramos,
(2,353)dumque
ea mirantur, conplectitur inguina cortex
(2,354)perque
gradus uterum pectusque umerosque manusque
(2,355)ambit,
et exstabant tantum ora vocantia matrem.
(2,356)quid
faciat mater, nisi, quo trahat inpetus illam,
(2,357)huc
eat atque illuc et, dum licet, oscula iungat?
(2,358)non
satis est: truncis avellere corpora temptat
(2,359)et
teneros manibus ramos abrumpit, at inde
(2,360)sanguineae
manant tamquam de vulnere guttae.
(2,361)parce,
precor, mater, quaecumque est saucia, clamat,
(2,362)parce,
precor: nostrum laceratur in arbore corpus
(2,363)iamque
vale - cortex in verba novissima venit.
(2,364)inde
fluunt lacrimae, stillataque sole rigescunt
(2,365)de
ramis electra novis, quae lucidus amnis
(2,366)excipit
et nuribus mittit gestanda Latinis.
(2,367)Adfuit
huic monstro proles Stheneleia Cycnus,
(2,368)qui
tibi materno quamvis a sanguine iunctus,
(2,369)mente
tamen, Phaethon, propior fuit. ille relicto
(2,370)(nam
Ligurum populos et magnas rexerat urbes)
(2,371)imperio
ripas virides amnemque querellis
(2,372)Eridanum
inplerat silvamque sororibus auctam,
(2,373)cum
vox est tenuata viro canaeque capillos
(2,374)dissimulant
plumae collumque a pectore longe
(2,375)porrigitur
digitosque ligat iunctura rubentis,
(2,376)penna
latus velat, tenet os sine acumine rostrum.
(2,377)fit
nova Cycnus avis nec se caeloque Iovique
(2,378)credit,
ut iniuste missi memor ignis ab illo;
(2,379)stagna
petit patulosque lacus ignemque perosus
(2,380)quae
colat elegit contraria flumina flammis.
(2,381)Squalidus
interea genitor Phaethontis et expers
(2,382)ipse
sui decoris, qualis, cum deficit orbem,
(2,383)esse
solet, lucemque odit seque ipse diemque
(2,384)datque
animum in luctus et luctibus adicit iram
(2,385)officiumque
negat mundo. satis inquit ab aevi
(2,386)sors
mea principiis fuit inrequieta, pigetque
(2,387)actorum
sine fine mihi, sine honore laborum!
(2,388)quilibet
alter agat portantes lumina currus!
(2,389)si
nemo est omnesque dei non posse fatentur,
(2,390)ipse
agat ut saltem, dum nostras temptat habenas,
(2,391)orbatura
patres aliquando fulmina ponat!
(2,392)tum
sciet ignipedum vires expertus equorum
(2,393)non
meruisse necem, qui non bene rexerit illos.
(2,394)Talia
dicentem circumstant omnia Solem
(2,395)numina,
neve velit tenebras inducere rebus,
(2,396)supplice
voce rogant; missos quoque Iuppiter ignes
(2,397)excusat
precibusque minas regaliter addit.
(2,398)colligit
amentes et adhuc terrore paventes
(2,399)Phoebus
equos stimuloque dolens et verbere saevit
(2,400)(saevit
enim) natumque obiectat et inputat illis.
(2,401)At
pater omnipotens ingentia moenia caeli
(2,402)circuit
et, ne quid labefactum viribus ignis
(2,403)corruat,
explorat. quae postquam firma suique
(2,404)roboris
esse videt, terras hominumque labores
(2,405)perspicit.
Arcadiae tamen est inpensior illi
(2,406)cura
suae: fontesque et nondum audentia labi
(2,407)flumina
restituit, dat terrae gramina, frondes
(2,408)arboribus,
laesasque iubet revirescere silvas.
(2,409)dum
redit itque frequens, in virgine Nonacrina
(2,410)haesit,
et accepti caluere sub ossibus ignes.
(2,411)non
erat huius opus lanam mollire trahendo
(2,412)nec
positu variare comas; ubi fibula vestem,
(2,413)vitta
coercuerat neglectos alba capillos;
(2,414)et
modo leve manu iaculum, modo sumpserat arcum,
(2,415)miles
erat Phoebes: nec Maenalon attigit ulla
(2,416)gratior
hac Triviae; sed nulla potentia longa est.
(2,417)Ulterius
medio spatium sol altus habebat,
(2,418)cum
subit illa nemus, quod nulla ceciderat aetas;
(2,419)exuit
hic umero pharetram lentosque retendit
(2,420)arcus
inque solo, quod texerat herba, iacebat
(2,421)et
pictam posita pharetram cervice premebat.
(2,422)Iuppiter
ut vidit fessam et custode vacantem,
(2,423)hoc
certe furtum coniunx mea nesciet inquit,
(2,424)aut
si rescierit, sunt, o sunt iurgia tanti!
(2,425)protinus
induitur faciem cultumque Dianae
(2,426)atque
ait: o comitum, virgo, pars una mearum,
(2,427)in
quibus es venata iugis? de caespite virgo
(2,428)se
levat et salve numen, me iudice dixit,
(2,429)audiat
ipse licet, maius Iove. ridet et audit
(2,430)et
sibi praeferri se gaudet et oscula iungit,
(2,431)nec
moderata satis nec sic a virgine danda.
(2,432)qua
venata foret silva, narrare parantem
(2,433)inpedit
amplexu nec se sine crimine prodit.
(2,434)illa
quidem contra, quantum modo femina posset
(2,435)(adspiceres
utinam, Saturnia, mitior esses),
(2,436)illa
quidem pugnat, sed quem superare puella,
(2,437)quisve
Iovem poterat? superum petit aethera victor
(2,438)Iuppiter:
huic odio nemus est et conscia silva;
(2,439)unde
pedem referens paene est oblita pharetram
(2,440)tollere
cum telis et quem suspenderat arcum.
(2,441)Ecce,
suo comitata choro Dictynna per altum
(2,442)Maenalon
ingrediens et caede superba ferarum
(2,443)adspicit
hanc visamque vocat: clamata refugit
(2,444)et
timuit primo, ne Iuppiter esset in illa;
(2,445)sed
postquam pariter nymphas incedere vidit,
(2,446)sensit
abesse dolos numerumque accessit ad harum.
(2,447)heu!
quam difficile est crimen non prodere vultu!
(2,448)vix
oculos attollit humo nec, ut ante solebat,
(2,449)iuncta
deae lateri nec toto est agmine prima,
(2,450)sed
silet et laesi dat signa rubore pudoris;
(2,451)et,
nisi quod virgo est, poterat sentire Diana
(2,452)mille
notis culpam: nymphae sensisse feruntur.
(2,453)orbe
resurgebant lunaria cornua nono,
(2,454)cum
de venatu fraternis languida flammis,
(2,455)nacta
nemus gelidum dea, quo cum murmure labens
(2,456)ibat
et attritas versabat rivus harenas.
(2,457)ut
loca laudavit, summas pede contigit undas;
(2,458)his
quoque laudatis procul est ait arbiter omnis:
(2,459)nuda
superfusis tinguamus corpora lymphis!
(2,460)Parrhasis
erubuit; cunctae velamina ponunt;
(2,461)una
moras quaerit: dubitanti vestis adempta est,
(2,462)qua
posita nudo patuit cum corpore crimen.
(2,463)attonitae
manibusque uterum celare volenti
(2,464)i
procul hinc dixit nec sacros pollue fontis!
(2,465)Cynthia
deque suo iussit secedere coetu.
(2,466)Senserat
hoc olim magni matrona Tonantis
(2,467)distuleratque
graves in idonea tempora poenas.
(2,468)causa
morae nulla est, et iam puer Arcas (id ipsum
(2,469)indoluit
Iuno) fuerat de paelice natus.
(2,470)quo
simul obvertit saevam cum lumine mentem,
(2,471)scilicet
hoc etiam restabat, adultera dixit,
(2,472)ut
fecunda fores, fieretque iniuria partu
(2,473)nota,
Iovisque mei testatum dedecus esset.
(2,474)haud
inpune feres: adimam tibi namque figuram,
(2,475)qua
tibi, quaque places nostro, inportuna, marito.
(2,476)dixit
et adversam prensis a fronte capillis
(2,477)stravit
humi pronam. tendebat bracchia supplex:
(2,478)bracchia
coeperunt nigris horrescere villis
(2,479)curvarique
manus et aduncos crescere in unguis
(2,480)officioque
pedum fungi laudataque quondam
(2,481)ora
Iovi lato fieri deformia rictu.
(2,482)neve
preces animos et verba precantia flectant,
(2,483)posse
loqui eripitur: vox iracunda minaxque
(2,484)plenaque
terroris rauco de gutture fertur;
(2,485)mens
antiqua tamen facta quoque mansit in ursa,
(2,486)adsiduoque
suos gemitu testata dolores
(2,487)qualescumque
manus ad caelum et sidera tollit
(2,488)ingratumque
Iovem, nequeat cum dicere, sentit.
(2,489)a!
quotiens, sola non ausa quiescere silva,
(2,490)ante
domum quondamque suis erravit in agris!
(2,491)a!
quotiens per saxa canum latratibus acta est
(2,492)venatrixque
metu venantum territa fugit!
(2,493)saepe
feris latuit visis, oblita quid esset,
(2,494)ursaque
conspectos in montibus horruit ursos
(2,495)pertimuitque
lupos, quamvis pater esset in illis.
(2,496)Ecce
Lycaoniae proles ignara parentis,
(2,497)Arcas
adest ter quinque fere natalibus actis;
(2,498)dumque
feras sequitur, dum saltus eligit aptos
(2,499)nexilibusque
plagis silvas Erymanthidas ambit,
(2,500)incidit
in matrem, quae restitit Arcade viso
(2,501)et
cognoscenti similis fuit: ille refugit
(2,502)inmotosque
oculos in se sine fine tenentem
(2,503)nescius
extimuit propiusque accedere aventi
(2,504)vulnifico
fuerat fixurus pectora telo:
(2,505)arcuit
omnipotens pariterque ipsosque nefasque
(2,506)sustulit
et pariter raptos per inania vento
(2,507)inposuit
caelo vicinaque sidera fecit.
(2,508)Intumuit
Iuno, postquam inter sidera paelex
(2,509)fulsit,
et ad canam descendit in aequora Tethyn
(2,510)Oceanumque
senem, quorum reverentia movit
(2,511)saepe
deos, causamque viae scitantibus infit:
(2,512)quaeritis,
aetheriis quare regina deorum
(2,513)sedibus
huc adsim? pro me tenet altera caelum!
(2,514)mentior,
obscurum nisi nox cum fecerit orbem,
(2,515)nuper
honoratas summo, mea vulnera, caelo
(2,516)videritis
stellas illic, ubi circulus axem
(2,517)ultimus
extremum spatioque brevissimus ambit.
(2,518)et
vero quisquam Iunonem laedere nolit
(2,519)offensamque
tremat, quae prosum sola nocendo?
(2,520)o
ego quantum egi! quam vasta potentia nostra est!
(2,521)esse
hominem vetui: facta est dea! sic ego poenas
(2,522)sontibus
inpono, sic est mea magna potestas!
(2,523)vindicet
antiquam faciem vultusque ferinos
(2,524)detrahat,
Argolica quod in ante Phoronide fecit
(2,525)cur
non et pulsa ducit Iunone meoque
(2,526)collocat
in thalamo socerumque Lycaona sumit?
(2,527)at
vos si laesae tangit contemptus alumnae,
(2,528)gurgite
caeruleo septem prohibete triones
(2,529)sideraque
in caelo stupri mercede recepta
(2,530)pellite,
ne puro tinguatur in aequore paelex!
(2,531)Di
maris adnuerant: habili Saturnia curru,
(2,532)ingreditur
liquidum pavonibus aethera pictis,
(2,533)tam
nuper pictis caeso pavonibus Argo,
(2,534)quam
tu nuper eras, cum candidus ante fuisses,
(2,535)corve
loquax, subito nigrantis versus in alas.
(2,536)nam
fuit haec quondam niveis argentea pennis
(2,537)ales,
ut aequaret totas sine labe columbas,
(2,538)nec
servaturis vigili Capitolia voce
(2,539)cederet
anseribus nec amanti flumina cycno.
(2,540)lingua
fuit damno: lingua faciente loquaci
(2,541)qui
color albus erat, nunc est contrarius albo
(2,542)Pulchrior
in tota quam Larisaea Coronis
(2,543)non
fuit Haemonia: placuit tibi, Delphice, certe,
(2,544)dum
vel casta fuit vel inobservata, sed ales
(2,545)sensit
adulterium Phoebeius, utque latentem
(2,546)detegeret
culpam, non exorabilis index,
(2,547)ad
dominum tendebat iter. quem garrula motis
(2,548)consequitur
pennis, scitetur ut omnia, cornix
(2,549)auditaque
viae causa non utile carpis
(2,550)inquit
iter: ne sperne meae praesagia linguae!
(2,551)quid
fuerim quid simque vide meritumque require:
(2,552)invenies
nocuisse fidem. nam tempore quodam
(2,553)Pallas
Ericthonium, prolem sine matre creatam,
(2,554)clauserat
Actaeo texta de vimine cista
(2,555)virginibusque
tribus gemino de Cecrope natis
(2,556)et
legem dederat, sua ne secreta viderent.
(2,557)abdita
fronde levi densa speculabar ab ulmo,
(2,558)quid
facerent: commissa duae sine fraude tuentur,
(2,559)Pandrosos
atque Herse; timidas vocat una sorores
(2,560)Aglauros
nodosque manu diducit, et intus
(2,561)infantemque
vident adporrectumque draconem.
(2,562)acta
deae refero. pro quo mihi gratia talis
(2,563)redditur,
ut dicar tutela pulsa Minervae
(2,564)et
ponar post noctis avem! mea poena volucres
(2,565)admonuisse
potest, ne voce pericula quaerant.
(2,566)at,
puto, non ultro nequiquam tale rogantem
(2,567)me
petiit! - ipsa licet hoc a Pallade quaeras:
(2,568)quamvis
irata est, non hoc irata negabit.
(2,569)nam
me Phocaica clarus tellure Coroneus
(2,570)(nota
loquor) genuit, fueramque ego regia virgo
(2,571)divitibusque
procis (ne me contemne) petebar:
(2,572)forma
mihi nocuit. nam cum per litora lentis
(2,573)passibus,
ut soleo, summa spatiarer harena,
(2,574)vidit
et incaluit pelagi deus, utque precando
(2,575)tempora
cum blandis absumpsit inania verbis,
(2,576)vim
parat et sequitur. fugio densumque relinquo
(2,577)litus
et in molli nequiquam lassor harena.
(2,578)inde
deos hominesque voco; nec contigit ullum
(2,579)vox
mea mortalem: mota est pro virgine virgo
(2,580)auxiliumque
tulit. tendebam bracchia caelo:
(2,581)bracchia
coeperunt levibus nigrescere pennis;
(2,582)reicere
ex umeris vestem molibar, at illa
(2,583)pluma
erat inque cutem radices egerat imas;
(2,584)plangere
nuda meis conabar pectora palmis,
(2,585)sed
neque iam palmas nec pectora nuda gerebam;
(2,586)currebam,
nec, ut ante, pedes retinebat harena,
(2,587)sed
summa tollebar humo; mox alta per auras
(2,588)evehor
et data sum comes inculpata Minervae.
(2,589)quid
tamen hoc prodest, si diro facta volucris
(2,590)crimine
Nyctimene nostro successit honori?
(2,591)an
quae per totam res est notissima Lesbon,
(2,592)non
audita tibi est, patrium temerasse cubile
(2,593)Nyctimenen?
avis illa quidem, sed conscia culpae
(2,594)conspectum
lucemque fugit tenebrisque pudorem
(2,595)celat
et a cunctis expellitur aethere toto.
(2,596)Talia
dicenti tibi ait revocamina corvus
(2,597)sint,
precor, ista malo: nos vanum spernimus omen.
(2,598)nec
coeptum dimittit iter dominoque iacentem
(2,599)cum
iuvene Haemonio vidisse Coronida narrat.
(2,600)laurea
delapsa est audito crimine amantis,
(2,601)et
pariter vultusque deo plectrumque colorque
(2,602)excidit,
utque animus tumida fervebat ab ira,
(2,603)arma
adsueta capit flexumque a cornibus arcum
(2,604)tendit
et illa suo totiens cum pectore iuncta
(2,605)indevitato
traiecit pectora telo.
(2,606)icta
dedit gemitum tractoque a corpore ferro
(2,607)candida
puniceo perfudit membra cruore
(2,608)et
dixit: potui poenas tibi, Phoebe, dedisse,
(2,609)sed
peperisse prius; duo nunc moriemur in una.
(2,610)hactenus,
et pariter vitam cum sanguine fudit;
(2,611)corpus
inane animae frigus letale secutum est.
(2,612)Paenitet
heu! sero poenae crudelis amantem,
(2,613)seque,
quod audierit, quod sic exarserit, odit;
(2,614)odit
avem, per quam crimen causamque dolendi
(2,615)scire
coactus erat, nec non arcumque manumque
(2,616)odit
cumque manu temeraria tela sagittas
(2,617)conlapsamque
fovet seraque ope vincere fata
(2,618)nititur
et medicas exercet inaniter artes.
(2,619)quae
postquam frustra temptata rogumque parari
(2,620)vidit
et arsuros supremis ignibus artus,
(2,621)tum
vero gemitus (neque enim caelestia tingui
(2,622)ora
licet lacrimis) alto de corde petitos
(2,623)edidit,
haud aliter quam cum spectante iuvenca
(2,624)lactentis
vituli dextra libratus ab aure
(2,625)tempora
discussit claro cava malleus ictu.
(2,626)ut
tamen ingratos in pectora fudit odores
(2,627)et
dedit amplexus iniustaque iusta peregit,
(2,628)non
tulit in cineres labi sua Phoebus eosdem
(2,629)semina,
sed natum flammis uteroque parentis
(2,630)eripuit
geminique tulit Chironis in antrum,
(2,631)sperantemque
sibi non falsae praemia linguae
(2,632)inter
aves albas vetuit consistere corvum.
(2,633)Semifer
interea divinae stirpis alumno
(2,634)laetus
erat mixtoque oneri gaudebat honore;
(2,635)ecce
venit rutilis umeros protecta capillis
(2,636)filia
centauri, quam quondam nympha Chariclo
(2,637)fluminis
in rapidi ripis enixa vocavit
(2,638)Ocyroen:
non haec artes contenta paternas
(2,639)edidicisse
fuit, fatorum arcana canebat.
(2,640)ergo
ubi vaticinos concepit mente furores
(2,641)incaluitque
deo, quem clausum pectore habebat,
(2,642)adspicit
infantem toto que salutifer orbi
(2,643)cresce,
puer! dixit; tibi se mortalia saepe
(2,644)corpora
debebunt, animas tibi reddere ademptas
(2,645)fas
erit, idque semel dis indignantibus ausus
(2,646)posse
dare hoc iterum flamma prohibebere avita,
(2,647)eque
deo corpus fies exsangue deusque,
(2,648)qui
modo corpus eras, et bis tua fata novabis.
(2,649)tu
quoque, care pater, nunc inmortalis et aevis
(2,650)omnibus
ut maneas nascendi lege creatus,
(2,651)posse
mori cupies, tum cum cruciabere dirae
(2,652)sanguine
serpentis per saucia membra recepto;
(2,653)teque
ex aeterno patientem numina mortis
(2,654)efficient,
triplicesque deae tua fila resolvent.
(2,655)restabat
fatis aliquid: suspirat ab imis
(2,656)pectoribus,
lacrimaeque genis labuntur obortae,
(2,657)atque
ita praevertunt inquit me fata, vetorque
(2,658)plura
loqui, vocisque meae praecluditur usus.
(2,659)non
fuerant artes tanti, quae numinis iram
(2,660)contraxere
mihi: mallem nescisse futura!
(2,661)iam
mihi subduci facies humana videtur,
(2,662)iam
cibus herba placet, iam latis currere campis
(2,663)impetus
est: in equam cognataque corpora vertor.
(2,664)tota
tamen quare? pater est mihi nempe biformis.
(2,665)talia
dicenti pars est extrema querellae
(2,666)intellecta
parum confusaque verba fuerunt;
(2,667)mox
nec verba quidem nec equae sonus ille videtur
(2,668)sed
simulantis equam, parvoque in tempore certos
(2,669)edidit
hinnitus et bracchia movit in herbas.
(2,670)tum
digiti coeunt et quinos alligat ungues
(2,671)perpetuo
cornu levis ungula, crescit et oris
(2,672)et
colli spatium, longae pars maxima pallae
(2,673)cauda
fit, utque vagi crines per colla iacebant,
(2,674)in
dextras abiere iubas, pariterque novata est
(2,675)et
vox et facies; nomen quoque monstra dedere.
(2,676)Flebat
opemque tuam frustra Philyreius heros,
(2,677)Delphice,
poscebat. nam nec rescindere magni
(2,678)iussa
Iovis poteras, nec, si rescindere posses,
(2,679)tunc
aderas: Elin Messeniaque arva colebas.
(2,680)illud
erat tempus, quo te pastoria pellis
(2,681)texit,
onusque fuit baculum silvestre sinistrae,
(2,682)alterius
dispar septenis fistula cannis.
(2,683)dumque
amor est curae, dum te tua fistula mulcet,
(2,684)incustoditae
Pylios memorantur in agros
(2,685)processisse
boves: videt has Atlantide Maia
(2,686)natus
et arte sua silvis occultat abactas.
(2,687)senserat
hoc furtum nemo nisi notus in illo
(2,688)rure
senex; Battum vicinia tota vocabat.
(2,689)divitis
hic saltus herbosaque pascua Nelei
(2,690)nobiliumque
greges custos servabat equarum.
(2,691)hunc
tenuit blandaque manu seduxit et illi
(2,692)quisquis
es, hospes ait, si forte armenta requiret
(2,693)haec
aliquis, vidisse nega neu gratia facto
(2,694)nulla
rependatur, nitidam cape praemia vaccam!
(2,695)et
dedit. accepta voces has reddidit hospes:
(2,696)tutus
eas! lapis iste prius tua furta loquetur,
(2,697)et
lapidem ostendit. simulat Iove natus abire;
(2,698)mox
redit et versa pariter cum voce figura
(2,699)rustice,
vidisti si quas hoc limite dixit
(2,700)ire
boves, fer opem furtoque silentia deme!
(2,701)iuncta
suo pretium dabitur tibi femina tauro.
(2,702)at
senior, postquam est merces geminata, sub illis
(2,703)montibus
inquit erunt, et erant sub montibus illis.
(2,704)risit
Atlantiades et me mihi, perfide, prodis?
(2,705)me
mihi prodis? ait periuraque pectora vertit
(2,706)in
durum silicem, qui nunc quoque dicitur index,
(2,707)inque
nihil merito vetus est infamia saxo.
(2,708)Hinc
se sustulerat paribus caducifer alis,
(2,709)Munychiosque
volans agros gratamque Minervae
(2,710)despectabat
humum cultique arbusta Lycei.
(2,711)illa
forte die castae de more puellae
(2,712)vertice
supposito festas in Palladis arces
(2,713)pura
coronatis portabant sacra canistris.
(2,714)inde
revertentes deus adspicit ales iterque
(2,715)non
agit in rectum, sed in orbem curvat eundem:
(2,716)ut
volucris visis rapidissima miluus extis,
(2,717)dum
timet et densi circumstant sacra ministri,
(2,718)flectitur
in gyrum nec longius audet abire
(2,719)spemque
suam motis avidus circumvolat alis,
(2,720)sic
super Actaeas agilis Cyllenius arces
(2,721)inclinat
cursus et easdem circinat auras.
(2,722)quanto
splendidior quam cetera sidera fulget
(2,723)Lucifer,
et quanto quam Lucifer aurea Phoebe,
(2,724)tanto
virginibus praestantior omnibus Herse
(2,725)ibat
eratque decus pompae comitumque suarum.
(2,726)obstipuit
forma Iove natus et aethere pendens
(2,727)non
secus exarsit, quam cum Balearica plumbum
(2,728)funda
iacit: volat illud et incandescit eundo
(2,729)et,
quos non habuit, sub nubibus invenit ignes.
(2,730)vertit
iter caeloque petit terrena relicto
(2,731)nec
se dissimulat: tanta est fiducia formae.
(2,732)quae
quamquam iusta est, cura tamen adiuvat illam
(2,733)permulcetque
comas chlamydemque, ut pendeat apte,
(2,734)collocat,
ut limbus totumque adpareat aurum,
(2,735)ut
teres in dextra, qua somnos ducit et arcet,
(2,736)virga
sit, ut tersis niteant talaria plantis.
(2,737)Pars
secreta domus ebore et testudine cultos
(2,738)tres
habuit thalamos, quorum tu, Pandrose, dextrum,
(2,739)Aglauros
laevum, medium possederat Herse.
(2,740)quae
tenuit laevum, venientem prima notavit
(2,741)Mercurium
nomenque dei scitarier ausa est
(2,742)et
causam adventus; cui sic respondit Atlantis
(2,743)Pleionesque
nepos ego sum, qui iussa per auras
(2,744)verba
patris porto; pater est mihi Iuppiter ipse.
(2,745)nec
fingam causas, tu tantum fida sorori
(2,746)esse
velis prolisque meae matertera dici:
(2,747)Herse
causa viae; faveas oramus amanti.
(2,748)adspicit
hunc oculis isdem, quibus abdita nuper
(2,749)viderat
Aglauros flavae secreta Minervae,
(2,750)proque
ministerio magni sibi ponderis aurum
(2,751)postulat:
interea tectis excedere cogit.
(2,752)Vertit
ad hanc torvi dea bellica luminis orbem
(2,753)et
tanto penitus traxit suspiria motu,
(2,754)ut
pariter pectus positamque in pectore forti
(2,755)aegida
concuteret: subit, hanc arcana profana
(2,756)detexisse
manu, tum cum sine matre creatam
(2,757)Lemnicolae
stirpem contra data foedera vidit,
(2,758)et
gratamque deo fore iam gratamque sorori
(2,759)et
ditem sumpto, quod avara poposcerat, auro.
(2,760)protinus
Invidiae nigro squalentia tabo
(2,761)tecta
petit: domus est imis in vallibus huius
(2,762)abdita,
sole carens, non ulli pervia vento,
(2,763)tristis
et ignavi plenissima frigoris et quae
(2,764)igne
vacet semper, caligine semper abundet.
(2,765)huc
ubi pervenit belli metuenda virago,
(2,766)constitit
ante domum (neque enim succedere tectis
(2,767)fas
habet) et postes extrema cuspide pulsat.
(2,768)concussae
patuere fores. videt intus edentem
(2,769)vipereas
carnes, vitiorum alimenta suorum,
(2,770)Invidiam
visaque oculos avertit; at illa
(2,771)surgit
humo pigre semesarumque relinquit
(2,772)corpora
serpentum passuque incedit inerti.
(2,773)utque
deam vidit formaque armisque decoram,
(2,774)ingemuit
vultumque una ac suspiria duxit.
(2,775)pallor
in ore sedet, macies in corpore toto.
(2,776)nusquam
recta acies, livent robigine dentes,
(2,777)pectora
felle virent, lingua est suffusa veneno;
(2,778)risus
abest, nisi quem visi movere dolores;
(2,779)nec
fruitur somno, vigilantibus excita curis,
(2,780)sed
videt ingratos intabescitque videndo
(2,781)successus
hominum carpitque et carpitur una
(2,782)suppliciumque
suum est. quamvis tamen oderat illam,
(2,783)talibus
adfata est breviter Tritonia dictis:
(2,784)infice
tabe tua natarum Cecropis unam:
(2,785)sic
opus est. Aglauros ea est. haud plura locuta
(2,786)fugit
et inpressa tellurem reppulit hasta.
(2,787)Illa
deam obliquo fugientem lumine cernens
(2,788)murmura
parva dedit successurumque Minervae
(2,789)indoluit
baculumque capit, quod spinea totum
(2,790)vincula
cingebant, adopertaque nubibus atris,
(2,791)quacumque
ingreditur, florentia proterit arva
(2,792)exuritque
herbas et summa cacumina carpit
(2,793)adflatuque
suo populos urbesque domosque
(2,794)polluit
et tandem Tritonida conspicit arcem
(2,795)ingeniis
opibusque et festa pace virentem
(2,796)vixque
tenet lacrimas, quia nil lacrimabile cernit.
(2,797)sed
postquam thalamos intravit Cecrope natae,
(2,798)iussa
facit pectusque manu ferrugine tincta
(2,799)tangit
et hamatis praecordia sentibus inplet
(2,800)inspiratque
nocens virus piceumque per ossa
(2,801)dissipat
et medio spargit pulmone venenum,
(2,802)neve
mali causae spatium per latius errent,
(2,803)germanam
ante oculos fortunatumque sororis
(2,804)coniugium
pulchraque deum sub imagine ponit
(2,805)cunctaque
magna facit; quibus inritata dolore
(2,806)Cecropis
occulto mordetur et anxia nocte
(2,807)anxia
luce gemit lentaque miserrima tabe
(2,808)liquitur,
et glacies incerto saucia sole,
(2,809)felicisque
bonis non lenius uritur Herses,
(2,810)quam
cum spinosis ignis supponitur herbis,
(2,811)quae
neque dant flammas lentoque vapore cremantur.
(2,812)saepe
mori voluit, ne quicquam tale videret,
(2,813)saepe
velut crimen rigido narrare parenti;
(2,814)denique
in adverso venientem limine sedit
(2,815)exclusura
deum. cui blandimenta precesque
(2,816)verbaque
iactanti mitissima desine! dixit,
(2,817)hinc
ego me non sum nisi te motura repulso.
(2,818)stemus
ait pacto velox Cyllenius isto!
(2,819)caelestique
fores virga patefecit: at illi
(2,820)surgere
conanti partes, quascumque sedendo
(2,821)flectimur,
ignava nequeunt gravitate moveri:
(2,822)illa
quidem pugnat recto se attollere trunco,
(2,823)sed
genuum iunctura riget, frigusque per ungues
(2,824)labitur,
et pallent amisso sanguine venae;
(2,825)utque
malum late solet inmedicabile cancer
(2,826)serpere
et inlaesas vitiatis addere partes,
(2,827)sic
letalis hiems paulatim in pectora venit
(2,828)vitalesque
vias et respiramina clausit,
(2,829)nec
conata loqui est nec, si conata fuisset,
(2,830)vocis
habebat iter: saxum iam colla tenebat,
(2,831)oraque
duruerant, signumque exsangue sedebat;
(2,832)nec
lapis albus erat: sua mens infecerat illam.
(2,833)Has
ubi verborum poenas mentisque profanae
(2,834)cepit
Atlantiades, dictas a Pallade terras
(2,835)linquit
et ingreditur iactatis aethera pennis.
(2,836)sevocat
hunc genitor nec causam fassus amoris
(2,837)fide
minister ait iussorum, nate, meorum,
(2,838)pelle
moram solitoque celer delabere cursu,
(2,839)quaeque
tuam matrem tellus a parte sinistra
(2,840)suspicit
(indigenae Sidonida nomine dicunt),
(2,841)hanc
pete, quodque procul montano gramine pasci
(2,842)armentum
regale vides, ad litora verte!
(2,843)dixit,
et expulsi iamdudum monte iuvenci
(2,844)litora
iussa petunt, ubi magni filia regis
(2,845)ludere
virginibus Tyriis comitata solebat.
(2,846)non
bene conveniunt nec in una sede morantur
(2,847)maiestas
et amor; sceptri gravitate relicta
(2,848)ille
pater rectorque deum, cui dextra trisulcis
(2,849)ignibus
armata est, qui nutu concutit orbem,
(2,850)induitur
faciem tauri mixtusque iuvencis
(2,851)mugit
et in teneris formosus obambulat herbis.
(2,852)quippe
color nivis est, quam nec vestigia duri
(2,853)calcavere
pedis nec solvit aquaticus auster.
(2,854)colla
toris exstant, armis palearia pendent,
(2,855)cornua
vara quidem, sed quae contendere possis
(2,856)facta
manu, puraque magis perlucida gemma.
(2,857)nullae
in fronte minae, nec formidabile lumen:
(2,858)pacem
vultus habet. miratur Agenore nata,
(2,859)quod
tam formosus, quod proelia nulla minetur;
(2,860)sed
quamvis mitem metuit contingere primo,
(2,861)mox
adit et flores ad candida porrigit ora.
(2,862)gaudet
amans et, dum veniat sperata voluptas,
(2,863)oscula
dat manibus; vix iam, vix cetera differt;
(2,864)et
nunc adludit viridique exsultat in herba,
(2,865)nunc
latus in fulvis niveum deponit harenis;
(2,866)paulatimque
metu dempto modo pectora praebet
(2,867)virginea
plaudenda manu, modo cornua sertis
(2,868)inpedienda
novis; ausa est quoque regia virgo
(2,869)nescia,
quem premeret, tergo considere tauri,
(2,870)cum
deus a terra siccoque a litore sensim
(2,871)falsa
pedum primis vestigia ponit in undis;
(2,872)inde
abit ulterius mediique per aequora ponti
(2,873)fert
praedam: pavet haec litusque ablata relictum
(2,874)respicit
et dextra cornum tenet, altera dorso
(2,875)inposita
est; tremulae sinuantur flamine vestes.
(3,1)Iamque
deus posita fallacis imagine tauri
(3,2)se
confessus erat Dictaeaque rura tenebat,
(3,3)cum
pater ignarus Cadmo perquirere raptam
(3,4)imperat
et poenam, si non invenerit, addit
(3,5)exilium,
facto pius et sceleratus eodem.
(3,6)orbe
pererrato (quis enim deprendere possit
(3,7)furta
Iovis?) profugus patriamque iramque parentis
(3,8)vitat
Agenorides Phoebique oracula supplex
(3,9)consulit
et, quae sit tellus habitanda, requirit.
(3,10)bos
tibi Phoebus ait solis occurret in arvis,
(3,11)nullum
passa iugum curvique inmunis aratri.
(3,12)hac
duce carpe vias et, qua requieverit herba,
(3,13)moenia
fac condas Boeotiaque illa vocato.
(3,14)vix
bene Castalio Cadmus descenderat antro,
(3,15)incustoditam
lente videt ire iuvencam
(3,16)nullum
servitii signum cervice gerentem.
(3,17)subsequitur
pressoque legit vestigia gressu
(3,18)auctoremque
viae Phoebum taciturnus adorat.
(3,19)iam
vada Cephisi Panopesque evaserat arva:
(3,20)bos
stetit et tollens speciosam cornibus altis
(3,21)ad
caelum frontem mugitibus inpulit auras
(3,22)atque
ita respiciens comites sua terga sequentis
(3,23)procubuit
teneraque latus submisit in herba.
(3,24)Cadmus
agit grates peregrinaeque oscula terrae
(3,25)figit
et ignotos montes agrosque salutat.
(3,26)Sacra
Iovi facturus erat: iubet ire ministros
(3,27)et
petere e vivis libandas fontibus undas.
(3,28)silva
vetus stabat nulla violata securi,
(3,29)et
specus in media virgis ac vimine densus
(3,30)efficiens
humilem lapidum conpagibus arcum
(3,31)uberibus
fecundus aquis; ubi conditus antro
(3,32)Martius
anguis erat, cristis praesignis et auro;
(3,33)igne
micant oculi, corpus tumet omne venenis,
(3,34)tresque
vibrant linguae, triplici stant ordine dentes.
(3,35)quem
postquam Tyria lucum de gente profecti
(3,36)infausto
tetigere gradu, demissaque in undas
(3,37)urna
dedit sonitum, longo caput extulit antro
(3,38)caeruleus
serpens horrendaque sibila misit.
(3,39)effluxere
urnae manibus sanguisque reliquit
(3,40)corpus
et attonitos subitus tremor occupat artus.
(3,41)ille
volubilibus squamosos nexibus orbes
(3,42)torquet
et inmensos saltu sinuatur in arcus
(3,43)ac
media plus parte leves erectus in auras
(3,44)despicit
omne nemus tantoque est corpore, quanto,
(3,45)si
totum spectes, geminas qui separat arctos.
(3,46)nec
mora, Phoenicas, sive illi tela parabant
(3,47)sive
fugam, sive ipse timor prohibebat utrumque,
(3,48)occupat:
hos morsu, longis conplexibus illos,
(3,49)hos
necat adflati funesta tabe veneni.
(3,50)Fecerat
exiguas iam sol altissimus umbras:
(3,51)quae
mora sit sociis, miratur Agenore natus
(3,52)vestigatque
viros. tegumen derepta leoni
(3,53)pellis
erat, telum splendenti lancea ferro
(3,54)et
iaculum teloque animus praestantior omni.
(3,55)ut
nemus intravit letataque corpora vidit
(3,56)victoremque
supra spatiosi tergoris hostem
(3,57)tristia
sanguinea lambentem vulnera lingua,
(3,58)aut
ultor vestrae, fidissima pectora, mortis,
(3,59)aut
comes inquit ero. dixit dextraque molarem
(3,60)sustulit
et magnum magno conamine misit.
(3,61)illius
inpulsu cum turribus ardua celsis
(3,62)moenia
mota forent, serpens sine vulnere mansit
(3,63)loricaeque
modo squamis defensus et atrae
(3,64)duritia
pellis validos cute reppulit ictus;
(3,65)at
non duritia iaculum quoque vicit eadem,
(3,66)quod
medio lentae spinae curvamine fixum
(3,67)constitit
et totum descendit in ilia ferrum.
(3,68)ille
dolore ferox caput in sua terga retorsit
(3,69)vulneraque
adspexit fixumque hastile momordit,
(3,70)idque
ubi vi multa partem labefecit in omnem,
(3,71)vix
tergo eripuit; ferrum tamen ossibus haesit.
(3,72)tum
vero postquam solitas accessit ad iras
(3,73)causa
recens, plenis tumuerunt guttura venis,
(3,74)spumaque
pestiferos circumfluit albida rictus,
(3,75)terraque
rasa sonat squamis, quique halitus exit
(3,76)ore
niger Stygio, vitiatas inficit auras.
(3,77)ipse
modo inmensum spiris facientibus orbem
(3,78)cingitur,
interdum longa trabe rectior adstat,
(3,79)inpete
nunc vasto ceu concitus imbribus amnis
(3,80)fertur
et obstantis proturbat pectore silvas.
(3,81)cedit
Agenorides paulum spolioque leonis
(3,82)sustinet
incursus instantiaque ora retardat
(3,83)cuspide
praetenta: furit ille et inania duro
(3,84)vulnera
dat ferro figitque in acumine dentes.
(3,85)iamque
venenifero sanguis manare palato
(3,86)coeperat
et virides adspergine tinxerat herbas;
(3,87)sed
leve vulnus erat, quia se retrahebat ab ictu
(3,88)laesaque
colla dabat retro plagamque sedere
(3,89)cedendo
arcebat nec longius ire sinebat,
(3,90)donec
Agenorides coniectum in guttura ferrum
(3,91)usque
sequens pressit, dum retro quercus eunti
(3,92)obstitit
et fixa est pariter cum robore cervix.
(3,93)pondere
serpentis curvata est arbor et ima
(3,94)parte
flagellari gemuit sua robora caudae.
(3,95)Dum
spatium victor victi considerat hostis,
(3,96)vox
subito audita est; neque erat cognoscere promptum,
(3,97)unde,
sed audita est: quid, Agenore nate, peremptum
(3,98)serpentem
spectas? et tu spectabere serpens.
(3,99)ille
diu pavidus pariter cum mente colorem
(3,100)perdiderat,
gelidoque comae terrore rigebant:
(3,101)ecce
viri fautrix superas delapsa per auras
(3,102)Pallas
adest motaeque iubet supponere terrae
(3,103)vipereos
dentes, populi incrementa futuri.
(3,104)paret
et, ut presso sulcum patefecit aratro,
(3,105)spargit
humi iussos, mortalia semina, dentes.
(3,106)inde
(fide maius) glaebae coepere moveri,
(3,107)primaque
de sulcis acies adparuit hastae,
(3,108)tegmina
mox capitum picto nutantia cono,
(3,109)mox
umeri pectusque onerataque bracchia telis
(3,110)exsistunt,
crescitque seges clipeata virorum:
(3,111)sic,
ubi tolluntur festis aulaea theatris,
(3,112)surgere
signa solent primumque ostendere vultus,
(3,113)cetera
paulatim, placidoque educta tenore
(3,114)tota
patent imoque pedes in margine ponunt.
(3,115)Territus
hoste novo Cadmus capere arma parabat:
(3,116)ne
cape! de populo, quem terra creaverat, unus
(3,117)exclamat
nec te civilibus insere bellis!
(3,118)atque
ita terrigenis rigido de fratribus unum
(3,119)comminus
ense ferit, iaculo cadit eminus ipse;
(3,120)hunc
quoque qui leto dederat, non longius illo
(3,121)vivit
et exspirat, modo quas acceperat auras,
(3,122)exemploque
pari furit omnis turba, suoque
(3,123)Marte
cadunt subiti per mutua vulnera fratres.
(3,124)iamque
brevis vitae spatium sortita iuventus
(3,125)sanguineam
tepido plangebat pectore matrem,
(3,126)quinque
superstitibus, quorum fuit unus Echion.
(3,127)is
sua iecit humo monitu Tritonidis arma
(3,128)fraternaeque
fidem pacis petiitque deditque:
(3,129)hos
operis comites habuit Sidonius hospes,
(3,130)cum
posuit iussus Phoebeis sortibus urbem.
(3,131)Iam
stabant Thebae, poteras iam, Cadme, videri
(3,132)exilio
felix: soceri tibi Marsque Venusque
(3,133)contigerant;
huc adde genus de coniuge tanta,
(3,134)tot
natos natasque et, pignora cara, nepotes,
(3,135)hos
quoque iam iuvenes; sed scilicet ultima semper
(3,136)exspectanda
dies hominis, dicique beatus
(3,137)ante
obitum nemo supremaque funera debet.
(3,138)Prima
nepos inter tot res tibi, Cadme, secundas
(3,139)causa
fuit luctus, alienaque cornua fronti
(3,140)addita,
vosque, canes satiatae sanguine erili.
(3,141)at
bene si quaeras, Fortunae crimen in illo,
(3,142)non
scelus invenies; quod enim scelus error habebat?
(3,143)Mons
erat infectus variarum caede ferarum,
(3,144)iamque
dies medius rerum contraxerat umbras
(3,145)et
sol ex aequo meta distabat utraque,
(3,146)cum
iuvenis placido per devia lustra vagantes
(3,147)participes
operum conpellat Hyantius ore:
(3,148)lina
madent, comites, ferrumque cruore ferarum,
(3,149)fortunaeque
dies habuit satis; altera lucem
(3,150)cum
croceis invecta rotis Aurora reducet,
(3,151)propositum
repetemus opus: nunc Phoebus utraque
(3,152)distat
idem meta finditque vaporibus arva.
(3,153)sistite
opus praesens nodosaque tollite lina!
(3,154)iussa
viri faciunt intermittuntque laborem.
(3,155)Vallis
erat piceis et acuta densa cupressu,
(3,156)nomine
Gargaphie succinctae sacra Dianae,
(3,157)cuius
in extremo est antrum nemorale recessu
(3,158)arte
laboratum nulla: simulaverat artem
(3,159)ingenio
natura suo; nam pumice vivo
(3,160)et
levibus tofis nativum duxerat arcum;
(3,161)fons
sonat a dextra tenui perlucidus unda,
(3,162)margine
gramineo patulos incinctus hiatus.
(3,163)hic
dea silvarum venatu fessa solebat
(3,164)virgineos
artus liquido perfundere rore.
(3,165)quo
postquam subiit, nympharum tradidit uni
(3,166)armigerae
iaculum pharetramque arcusque retentos,
(3,167)altera
depositae subiecit bracchia pallae,
(3,168)vincla
duae pedibus demunt; nam doctior illis
(3,169)Ismenis
Crocale sparsos per colla capillos
(3,170)colligit
in nodum, quamvis erat ipsa solutis.
(3,171)excipiunt
laticem Nepheleque Hyaleque Rhanisque
(3,172)et
Psecas et Phiale funduntque capacibus urnis.
(3,173)dumque
ibi perluitur solita Titania lympha,
(3,174)ecce
nepos Cadmi dilata parte laborum
(3,175)per
nemus ignotum non certis passibus errans
(3,176)pervenit
in lucum: sic illum fata ferebant.
(3,177)qui
simul intravit rorantia fontibus antra,
(3,178)sicut
erant, nudae viso sua pectora nymphae
(3,179)percussere
viro subitisque ululatibus omne
(3,180)inplevere
nemus circumfusaeque Dianam
(3,181)corporibus
texere suis; tamen altior illis
(3,182)ipsa
dea est colloque tenus supereminet omnis.
(3,183)qui
color infectis adversi solis ab ictu
(3,184)nubibus
esse solet aut purpureae Aurorae,
(3,185)is
fuit in vultu visae sine veste Dianae.
(3,186)quae,
quamquam comitum turba est stipata suarum,
(3,187)in
latus obliquum tamen adstitit oraque retro
(3,188)flexit
et, ut vellet promptas habuisse sagittas,
(3,189)quas
habuit sic hausit aquas vultumque virilem
(3,190)perfudit
spargensque comas ultricibus undis
(3,191)addidit
haec cladis praenuntia verba futurae:
(3,192)nunc
tibi me posito visam velamine narres,
(3,193)sit
poteris narrare, licet! nec plura minata
(3,194)dat
sparso capiti vivacis cornua cervi,
(3,195)dat
spatium collo summasque cacuminat aures
(3,196)cum
pedibusque manus, cum longis bracchia mutat
(3,197)cruribus
et velat maculoso vellere corpus;
(3,198)additus
et pavor est: fugit Autonoeius heros
(3,199)et
se tam celerem cursu miratur in ipso.
(3,200)ut
vero vultus et cornua vidit in unda,
(3,201)me
miserum! dicturus erat: vox nulla secuta est!
(3,202)ingemuit:
vox illa fuit, lacrimaeque per ora
(3,203)non
sua fluxerunt; mens tantum pristina mansit.
(3,204)quid
faciat? repetatne domum et regalia tecta
(3,205)an
lateat silvis? pudor hoc, timor inpedit illud.
(3,206)Dum
dubitat, videre canes, primique Melampus
(3,207)Ichnobatesque
sagax latratu signa dedere,
(3,208)Cnosius
Ichnobates, Spartana gente Melampus.
(3,209)inde
ruunt alii rapida velocius aura,
(3,210)Pamphagos
et Dorceus et Oribasos, Arcades omnes,
(3,211)Nebrophonosque
valens et trux cum Laelape Theron
(3,212)et
pedibus Pterelas et naribus utilis Agre
(3,213)Hylaeusque
ferox nuper percussus ab apro
(3,214)deque
lupo concepta Nape pecudesque secuta
(3,215)Poemenis
et natis comitata Harpyia duobus
(3,216)et
substricta gerens Sicyonius ilia Ladon
(3,217)et
Dromas et Canache Sticteque et Tigris et Alce
(3,218)et
niveis Leucon et villis Asbolos atris
(3,219)praevalidusque
Lacon et cursu fortis Aello
(3,220)et
Thoos et Cyprio velox cum fratre Lycisce
(3,221)et
nigram medio frontem distinctus ab albo
(3,222)Harpalos
et Melaneus hirsutaque corpore Lachne
(3,223)et
patre Dictaeo, sed matre Laconide nati
(3,224)Labros
et Argiodus et acutae vocis Hylactor
(3,225)quosque
referre mora est: ea turba cupidine praedae
(3,226)per
rupes scopulosque adituque carentia saxa,
(3,227)quaque
est difficilis quaque est via nulla, sequuntur.
(3,228)ille
fugit per quae fuerat loca saepe secutus,
(3,229)heu!
famulos fugit ipse suos. clamare libebat:
(3,230)Actaeon
ego sum: dominum cognoscite vestrum!
(3,231)verba
animo desunt; resonat latratibus aether.
(3,232)prima
Melanchaetes in tergo vulnera fecit,
(3,233)proxima
Theridamas, Oresitrophos haesit in armo:
(3,234)tardius
exierant, sed per conpendia montis
(3,235)anticipata
via est; dominum retinentibus illis,
(3,236)cetera
turba coit confertque in corpore dentes.
(3,237)iam
loca vulneribus desunt; gemit ille sonumque,
(3,238)etsi
non hominis, quem non tamen edere possit
(3,239)cervus,
habet maestisque replet iuga nota querellis
(3,240)et
genibus pronis supplex similisque roganti
(3,241)circumfert
tacitos tamquam sua bracchia vultus.
(3,242)at
comites rapidum solitis hortatibus agmen
(3,243)ignari
instigant oculisque Actaeona quaerunt
(3,244)et
velut absentem certatim Actaeona clamant
(3,245)(ad
nomen caput ille refert) et abesse queruntur
(3,246)nec
capere oblatae segnem spectacula praedae.
(3,247)vellet
abesse quidem, sed adest; velletque videre,
(3,248)non
etiam sentire canum fera facta suorum.
(3,249)undique
circumstant, mersisque in corpore rostris
(3,250)dilacerant
falsi dominum sub imagine cervi,
(3,251)nec
nisi finita per plurima vulnera vita
(3,252)ira
pharetratae fertur satiata Dianae.
(3,253)Rumor
in ambiguo est; aliis violentior aequo
(3,254)visa
dea est, alii laudant dignamque severa
(3,255)virginitate
vocant: pars invenit utraque causas.
(3,256)sola
Iovis coniunx non tam, culpetne probetne,
(3,257)eloquitur,
quam clade domus ab Agenore ductae
(3,258)gaudet
et a Tyria collectum paelice transfert
(3,259)in
generis socios odium; subit ecce priori
(3,260)causa
recens, gravidamque dolet de semine magni
(3,261)esse
Iovis Semelen; dum linguam ad iurgia solvit,
(3,262)profeci
quid enim totiens per iurgia? dixit,
(3,263)ipsa
petenda mihi est; ipsam, si maxima Iuno
(3,264)rite
vocor, perdam, si me gemmantia dextra
(3,265)sceptra
tenere decet, si sum regina Iovisque
(3,266)et
soror et coniunx, certe soror. at, puto, furto est
(3,267)contenta,
et thalami brevis est iniuria nostri.
(3,268)concipit
- id derat - manifestaque crimina pleno
(3,269)fert
utero et mater, quod vix mihi contigit, uno
(3,270)de
Iove vult fieri: tanta est fiducia formae.
(3,271)fallat
eam faxo; nec sum Saturnia, si non
(3,272)ab
Iove mersa suo Stygias penetrabit in undas.
(3,273)Surgit
ab his solio fulvaque recondita nube
(3,274)limen
adit Semeles nec nubes ante removit
(3,275)quam
simulavit anum posuitque ad tempora canos
(3,276)sulcavitque
cutem rugis et curva trementi
(3,277)membra
tulit passu; vocem quoque fecit anilem,
(3,278)ipsaque
erat Beroe, Semeles Epidauria nutrix.
(3,279)ergo
ubi captato sermone diuque loquendo
(3,280)ad
nomen venere Iovis, suspirat et opto,
(3,281)Iuppiter
ut sit ait; metuo tamen omnia: multi
(3,282)nomine
divorum thalamos iniere pudicos.
(3,283)nec
tamen esse Iovem satis est: det pignus amoris,
(3,284)si
modo verus is est; quantusque et qualis ab alta
(3,285)Iunone
excipitur, tantus talisque, rogato,
(3,286)det
tibi conplexus suaque ante insignia sumat!
(3,287)Talibus
ignaram Iuno Cadmeida dictis
(3,288)formarat:
rogat illa Iovem sine nomine munus.
(3,289)cui
deus elige! ait nullam patiere repulsam,
(3,290)quoque
magis credas, Stygii quoque conscia sunto
(3,291)numina
torrentis: timor et deus ille deorum est.
(3,292)laeta
malo nimiumque potens perituraque amantis
(3,293)obsequio
Semele qualem Saturnia dixit
(3,294)te
solet amplecti, Veneris cum foedus initis,
(3,295)da
mihi te talem! voluit deus ora loquentis
(3,296)opprimere:
exierat iam vox properata sub auras.
(3,297)ingemuit;
neque enim non haec optasse, neque ille
(3,298)non
iurasse potest. ergo maestissimus altum
(3,299)aethera
conscendit vultuque sequentia traxit
(3,300)nubila,
quis nimbos inmixtaque fulgura ventis
(3,301)addidit
et tonitrus et inevitabile fulmen;
(3,302)qua
tamen usque potest, vires sibi demere temptat
(3,303)nec,
quo centimanum deiecerat igne Typhoea,
(3,304)nunc
armatur eo: nimium feritatis in illo est.
(3,305)est
aliud levius fulmen, cui dextra cyclopum
(3,306)saevitiae
flammaeque minus, minus addidit irae:
(3,307)tela
secunda vocant superi; capit illa domumque
(3,308)intrat
Agenoream. corpus mortale tumultus
(3,309)non
tulit aetherios donisque iugalibus arsit.
(3,310)inperfectus
adhuc infans genetricis ab alvo
(3,311)eripitur
patrioque tener (si credere dignum est)
(3,312)insuitur
femori maternaque tempora conplet.
(3,313)furtim
illum primis Ino matertera cunis
(3,314)educat,
inde datum nymphae Nyseides antris
(3,315)occuluere
suis lactisque alimenta dedere.
(3,316)Dumque
ea per terras fatali lege geruntur
(3,317)tutaque
bis geniti sunt incunabula Bacchi,
(3,318)forte
Iovem memorant diffusum nectare curas
(3,319)seposuisse
graves vacuaque agitasse remissos
(3,320)cum
Iunone iocos et maior vestra profecto est,
(3,321)quam
quae contingit maribus dixisse voluptas.
(3,322)illa
negat. placuit quae sit sententia docti
(3,323)quaerere
Tiresiae: Venus huic erat utraque nota.
(3,324)nam
duo magnorum viridi coeuntia silva
(3,325)corpora
serpentum baculi violaverat ictu
(3,326)deque
viro factus (mirabile) femina septem
(3,327)egerat
autumnos; octavo rursus eosdem
(3,328)vidit,
et est vestrae si tanta potentia plagae
(3,329)dixit,
ut auctoris sortem in contraria mutet,
(3,330)nunc
quoque vos feriam. percussis anguibus isdem
(3,331)forma
prior rediit, genetivaque venit imago.
(3,332)arbiter
hic igitur sumptus de lite iocosa
(3,333)dicta
Iovis firmat: gravius Saturnia iusto
(3,334)nec
pro materia fertur doluisse suique
(3,335)iudicis
aeterna damnavit lumina nocte;
(3,336)at
pater omnipotens (neque enim licet inrita cuiquam
(3,337)facta
dei fecisse deo) pro lumine adempto
(3,338)scire
futura dedit poenamque levavit honore.
(3,339)Ille
per Aonias fama celeberrimus urbes
(3,340)inreprehensa
dabat populo responsa petenti;
(3,341)prima
fide vocisque ratae temptamina sumpsit
(3,342)caerula
Liriope, quam quondam flumine curvo
(3,343)inplicuit
clausaeque suis Cephisos in undis
(3,344)vim
tulit: enixa est utero pulcherrima pleno
(3,345)infantem
nymphe, iam tunc qui posset amari,
(3,346)Narcissumque
vocat. de quo consultus, an esset
(3,347)tempora
maturae visurus longa senectae,
(3,348)fatidicus
vates si se non noverit inquit.
(3,349)vana
diu visa est vox auguris: exitus illam
(3,350)resque
probat letique genus novitasque furoris.
(3,351)namque
ter ad quinos unum Cephisius annum
(3,352)addiderat
poteratque puer iuvenisque videri:
(3,353)multi
illum iuvenes, multae cupiere puellae;
(3,354)sed
fuit in tenera tam dura superbia forma,
(3,355)nulli
illum iuvenes, nullae tetigere puellae.
(3,356)adspicit
hunc trepidos agitantem in retia cervos
(3,357)vocalis
nymphe, quae nec reticere loquenti
(3,358)nec
prior ipsa loqui didicit, resonabilis Echo.
(3,359)Corpus
adhuc Echo, non vox erat et tamen usum
(3,360)garrula
non alium, quam nunc habet, oris habebat,
(3,361)reddere
de multis ut verba novissima posset.
(3,362)fecerat
hoc Iuno, quia, cum deprendere posset
(3,363)sub
Iove saepe suo nymphas in monte iacentis,
(3,364)illa
deam longo prudens sermone tenebat,
(3,365)dum
fugerent nymphae. postquam hoc Saturnia sensit,
(3,366)huius
ait linguae, qua sum delusa, potestas
(3,367)parva
tibi dabitur vocisque brevissimus usus,
(3,368)reque
minas firmat. tantum haec in fine loquendi
(3,369)ingeminat
voces auditaque verba reportat.
(3,370)ergo
ubi Narcissum per devia rura vagantem
(3,371)vidit
et incaluit, sequitur vestigia furtim,
(3,372)quoque
magis sequitur, flamma propiore calescit,
(3,373)non
aliter quam cum summis circumlita taedis
(3,374)admotas
rapiunt vivacia sulphura flammas.
(3,375)o
quotiens voluit blandis accedere dictis
(3,376)et
mollis adhibere preces! natura repugnat
(3,377)nec
sinit, incipiat, sed, quod sinit, illa parata est
(3,378)exspectare
sonos, ad quos sua verba remittat.
(3,379)forte
puer comitum seductus ab agmine fido
(3,380)dixerat:
ecquis adest? et adest responderat Echo.
(3,381)hic
stupet, utque aciem partes dimittit in omnis,
(3,382)voce
veni! magna clamat: vocat illa vocantem.
(3,383)respicit
et rursus nullo veniente quid inquit
(3,384)me
fugis? et totidem, quot dixit, verba recepit.
(3,385)perstat
et alternae deceptus imagine vocis
(3,386)huc
coeamus ait, nullique libentius umquam
(3,387)responsura
sono coeamus rettulit Echo
(3,388)et
verbis favet ipsa suis egressaque silva
(3,389)ibat,
ut iniceret sperato bracchia collo;
(3,390)ille
fugit fugiensque manus conplexibus aufer!
(3,391)ante
ait emoriar, quam sit tibi copia nostri;
(3,392)rettulit
illa nihil nisi sit tibi copia nostri!
(3,393)spreta
latet silvis pudibundaque frondibus ora
(3,394)protegit
et solis ex illo vivit in antris;
(3,395)sed
tamen haeret amor crescitque dolore repulsae;
(3,396)extenuant
vigiles corpus miserabile curae
(3,397)adducitque
cutem macies et in aera sucus
(3,398)corporis
omnis abit; vox tantum atque ossa supersunt:
(3,399)vox
manet, ossa ferunt lapidis traxisse figuram.
(3,400)inde
latet silvis nulloque in monte videtur,
(3,401)omnibus
auditur: sonus est, qui vivit in illa.
(3,402)Sic
hanc, sic alias undis aut montibus ortas
(3,403)luserat
hic nymphas, sic coetus ante viriles;
(3,404)inde
manus aliquis despectus ad aethera tollens
(3,405)sic
amet ipse licet, sic non potiatur amato!
(3,406)dixerat:
adsensit precibus Rhamnusia iustis.
(3,407)fons
erat inlimis, nitidis argenteus undis,
(3,408)quem
neque pastores neque pastae monte capellae
(3,409)contigerant
aliudve pecus, quem nulla volucris
(3,410)nec
fera turbarat nec lapsus ab arbore ramus;
(3,411)gramen
erat circa, quod proximus umor alebat,
(3,412)silvaque
sole locum passura tepescere nullo.
(3,413)hic
puer et studio venandi lassus et aestu
(3,414)procubuit
faciemque loci fontemque secutus,
(3,415)dumque
sitim sedare cupit, sitis altera crevit,
(3,416)dumque
bibit, visae correptus imagine formae
(3,417)spem
sine corpore amat, corpus putat esse, quod umbra est.
(3,418)adstupet
ipse sibi vultuque inmotus eodem
(3,419)haeret,
ut e Pario formatum marmore signum;
(3,420)spectat
humi positus geminum, sua lumina, sidus
(3,421)et
dignos Baccho, dignos et Apolline crines
(3,422)inpubesque
genas et eburnea colla decusque
(3,423)oris
et in niveo mixtum candore ruborem,
(3,424)cunctaque
miratur, quibus est mirabilis ipse:
(3,425)se
cupit inprudens et, qui probat, ipse probatur,
(3,426)dumque
petit, petitur, pariterque accendit et ardet.
(3,427)inrita
fallaci quotiens dedit oscula fonti,
(3,428)in
mediis quotiens visum captantia collum
(3,429)bracchia
mersit aquis nec se deprendit in illis!
(3,430)quid
videat, nescit; sed quod videt, uritur illo,
(3,431)atque
oculos idem, qui decipit, incitat error.
(3,432)credule,
quid frustra simulacra fugacia captas?
(3,433)quod
petis, est nusquam; quod amas, avertere, perdes!
(3,434)ista
repercussae, quam cernis, imaginis umbra est:
(3,435)nil
habet ista sui; tecum venitque manetque;
(3,436)tecum
discedet, si tu discedere possis!
(3,437)Non
illum Cereris, non illum cura quietis
(3,438)abstrahere
inde potest, sed opaca fusus in herba
(3,439)spectat
inexpleto mendacem lumine formam
(3,440)perque
oculos perit ipse suos; paulumque levatus
(3,441)ad
circumstantes tendens sua bracchia silvas
(3,442)ecquis,
io silvae, crudelius inquit amavit?
(3,443)scitis
enim et multis latebra opportuna fuistis.
(3,444)ecquem,
cum vestrae tot agantur saecula vitae,
(3,445)qui
sic tabuerit, longo meministis in aevo?
(3,446)et
placet et video; sed quod videoque placetque,
(3,447)non
tamen invenio - tantus tenet error amantem -
(3,448)quoque
magis doleam, nec nos mare separat ingens
(3,449)nec
via nec montes nec clausis moenia portis;
(3,450)exigua
prohibemur aqua! cupit ipse teneri:
(3,451)nam
quotiens liquidis porreximus oscula lymphis,
(3,452)hic
totiens ad me resupino nititur ore.
(3,453)posse
putes tangi: minimum est, quod amantibus obstat.
(3,454)quisquis
es, huc exi! quid me, puer unice, fallis
(3,455)quove
petitus abis? certe nec forma nec aetas
(3,456)est
mea, quam fugias, et amarunt me quoque nymphae!
(3,457)spem
mihi nescio quam vultu promittis amico,
(3,458)cumque
ego porrexi tibi bracchia, porrigis ultro,
(3,459)cum
risi, adrides; lacrimas quoque saepe notavi
(3,460)me
lacrimante tuas; nutu quoque signa remittis
(3,461)et,
quantum motu formosi suspicor oris,
(3,462)verba
refers aures non pervenientia nostras!
(3,463)iste
ego sum: sensi, nec me mea fallit imago;
(3,464)uror
amore mei: flammas moveoque feroque.
(3,465)quid
faciam? roger anne rogem? quid deinde rogabo?
(3,466)quod
cupio mecum est: inopem me copia fecit.
(3,467)o
utinam a nostro secedere corpore possem!
(3,468)votum
in amante novum, vellem, quod amamus, abesset.
(3,469)iamque
dolor vires adimit, nec tempora vitae
(3,470)longa
meae superant, primoque exstinguor in aevo.
(3,471)nec
mihi mors gravis est posituro morte dolores,
(3,472)hic,
qui diligitur, vellem diuturnior esset;
(3,473)nunc
duo concordes anima moriemur in una.
(3,474)Dixit
et ad faciem rediit male sanus eandem
(3,475)et
lacrimis turbavit aquas, obscuraque moto
(3,476)reddita
forma lacu est; quam cum vidisset abire,
(3,477)quo
refugis? remane nec me, crudelis, amantem
(3,478)desere!
clamavit; liceat, quod tangere non est,
(3,479)adspicere
et misero praebere alimenta furori!
(3,480)dumque
dolet, summa vestem deduxit ab ora
(3,481)nudaque
marmoreis percussit pectora palmis.
(3,482)pectora
traxerunt roseum percussa ruborem,
(3,483)non
aliter quam poma solent, quae candida parte,
(3,484)parte
rubent, aut ut variis solet uva racemis
(3,485)ducere
purpureum nondum matura colorem.
(3,486)quae
simul adspexit liquefacta rursus in unda,
(3,487)non
tulit ulterius, sed ut intabescere flavae
(3,488)igne
levi cerae matutinaeque pruinae
(3,489)sole
tepente solent, sic attenuatus amore
(3,490)liquitur
et tecto paulatim carpitur igni;
(3,491)et
neque iam color est mixto candore rubori,
(3,492)nec
vigor et vires et quae modo visa placebant,
(3,493)nec
corpus remanet, quondam quod amaverat Echo.
(3,494)quae
tamen ut vidit, quamvis irata memorque,
(3,495)indoluit,
quotiensque puer miserabilis eheu
(3,496)dixerat,
haec resonis iterabat vocibus eheu;
(3,497)cumque
suos manibus percusserat ille lacertos,
(3,498)haec
quoque reddebat sonitum plangoris eundem.
(3,499)ultima
vox solitam fuit haec spectantis in undam:
(3,500)heu
frustra dilecte puer! totidemque remisit
(3,501)verba
locus, dictoque vale vale inquit et Echo.
(3,502)ille
caput viridi fessum submisit in herba,
(3,503)lumina
mors clausit domini mirantia formam:
(3,504)tum
quoque se, postquam est inferna sede receptus,
(3,505)in
Stygia spectabat aqua. planxere sorores
(3,506)naides
et sectos fratri posuere capillos,
(3,507)planxerunt
dryades; plangentibus adsonat Echo.
(3,508)iamque
rogum quassasque faces feretrumque parabant:
(3,509)nusquam
corpus erat; croceum pro corpore florem
(3,510)inveniunt
foliis medium cingentibus albis.
(3,511)Cognita
res meritam vati per Achaidas urbes
(3,512)attulerat
famam, nomenque erat auguris ingens;
(3,513)spernit
Echionides tamen hunc ex omnibus unus
(3,514)contemptor
superum Pentheus praesagaque ridet
(3,515)verba
senis tenebrasque et cladem lucis ademptae
(3,516)obicit.
ille movens albentia tempora canis
(3,517)quam
felix esses, si tu quoque luminis huius
(3,518)orbus
ait fieres, ne Bacchica sacra videres!
(3,519)namque
dies aderit, quam non procul auguror esse,
(3,520)qua
novus huc veniat, proles Semeleia, Liber,
(3,521)quem
nisi templorum fueris dignatus honore,
(3,522)mille
lacer spargere locis et sanguine silvas
(3,523)foedabis
matremque tuam matrisque sorores.
(3,524)eveniet!
neque enim dignabere numen honore,
(3,525)meque
sub his tenebris nimium vidisse quereris.
(3,526)talia
dicentem proturbat Echione natus;
(3,527)dicta
fides sequitur, responsaque vatis aguntur.
(3,528)Liber
adest, festisque fremunt ululatibus agri:
(3,529)turba
ruit, mixtaeque viris matresque nurusque
(3,530)vulgusque
proceresque ignota ad sacra feruntur.
(3,531)Quis
furor, anguigenae, proles Mavortia, vestras
(3,532)attonuit
mentes? Pentheus ait; aerane tantum
(3,533)aere
repulsa valent et adunco tibia cornu
(3,534)et
magicae fraudes, ut, quos non bellicus ensis,
(3,535)non
tuba terruerit, non strictis agmina telis,
(3,536)femineae
voces et mota insania vino
(3,537)obscenique
greges et inania tympana vincant?
(3,538)vosne,
senes, mirer, qui longa per aequora vecti
(3,539)hac
Tyron, hac profugos posuistis sede penates,
(3,540)nunc
sinitis sine Marte capi? vosne, acrior aetas,
(3,541)o
iuvenes, propiorque meae, quos arma tenere,
(3,542)non
thyrsos, galeaque tegi, non fronde decebat?
(3,543)este,
precor, memores, qua sitis stirpe creati,
(3,544)illiusque
animos, qui multos perdidit unus,
(3,545)sumite
serpentis! pro fontibus ille lacuque
(3,546)interiit:
at vos pro fama vincite vestra!
(3,547)ille
dedit leto fortes: vos pellite molles
(3,548)et
patrium retinete decus! si fata vetabant
(3,549)stare
diu Thebas, utinam tormenta virique
(3,550)moenia
diruerent, ferrumque ignisque sonarent!
(3,551)essemus
miseri sine crimine, sorsque querenda,
(3,552)non
celanda foret, lacrimaeque pudore carerent;
(3,553)at
nunc a puero Thebae capientur inermi,
(3,554)quem
neque bella iuvant nec tela nec usus equorum,
(3,555)sed
madidus murra crinis mollesque coronae
(3,556)purpuraque
et pictis intextum vestibus aurum,
(3,557)quem
quidem ego actutum (modo vos absistite) cogam
(3,558)adsumptumque
patrem commentaque sacra fateri.
(3,559)an
satis Acrisio est animi, contemnere vanum
(3,560)numen
et Argolicas venienti claudere portas:
(3,561)Penthea
terrebit cum totis advena Thebis?
(3,562)ite
citi (famulis hoc imperat), ite ducemque
(3,563)attrahite
huc vinctum! iussis mora segnis abesto!
(3,564)hunc
avus, hunc Athamas, hunc cetera turba suorum
(3,565)corripiunt
dictis frustraque inhibere laborant.
(3,566)acrior
admonitu est inritaturque retenta
(3,567)et
crescit rabies remoraminaque ipsa nocebant:
(3,568)sic
ego torrentem, qua nil obstabat eunti,
(3,569)lenius
et modico strepitu decurrere vidi;
(3,570)at
quacumque trabes obstructaque saxa tenebant,
(3,571)spumeus
et fervens et ab obice saevior ibat.
(3,572)Ecce
cruentati redeunt et, Bacchus ubi esset,
(3,573)quaerenti
domino Bacchum vidisse negarunt;
(3,574)hunc
dixere tamen comitem famulumque sacrorum
(3,575)cepimus
et tradunt manibus post terga ligatis
(3,576)sacra
dei quendam Tyrrhena gente secutum.
(3,577)adspicit
hunc Pentheus oculis, quos ira tremendos
(3,578)fecerat,
et quamquam poenae vix tempora differt,
(3,579)o
periture tuaque aliis documenta dature
(3,580)morte,
ait, ede tuum nomen nomenque parentum
(3,581)et
patriam, morisque novi cur sacra frequentes!
(3,582)ille
metu vacuus nomen mihi dixit Acoetes,
(3,583)patria
Maeonia est, humili de plebe parentes.
(3,584)non
mihi quae duri colerent pater arva iuvenci,
(3,585)lanigerosve
greges, non ulla armenta reliquit;
(3,586)pauper
et ipse fuit linoque solebat et hamis
(3,587)decipere
et calamo salientis ducere pisces.
(3,588)ars
illi sua census erat; cum traderet artem,
(3,589)accipe,
quas habeo, studii successor et heres,
(3,590)dixit
opes, moriensque mihi nihil ille reliquit
(3,591)praeter
aquas: unum hoc possum adpellare paternum.
(3,592)mox
ego, ne scopulis haererem semper in isdem,
(3,593)addidici
regimen dextra moderante carinae
(3,594)flectere
et Oleniae sidus pluviale capellae
(3,595)Taygetenque
Hyadasque oculis Arctonque notavi
(3,596)ventorumque
domos et portus puppibus aptos.
(3,597)forte
petens Delum Chiae telluris ad oras
(3,598)adplicor
et dextris adducor litora remis
(3,599)doque
levis saltus udaeque inmittor harenae:
(3,600)nox
ibi consumpta est; aurora rubescere primo
(3,601)coeperat:
exsurgo laticesque inferre recentis
(3,602)admoneo
monstroque viam, quae ducat ad undas;
(3,603)ipse
quid aura mihi tumulo promittat ab alto
(3,604)prospicio
comitesque voco repetoque carinam.
(3,605)adsumus
en inquit sociorum primus Opheltes,
(3,606)utque
putat, praedam deserto nactus in agro,
(3,607)virginea
puerum ducit per litora forma.
(3,608)ille
mero somnoque gravis titubare videtur
(3,609)vixque
sequi; specto cultum faciemque gradumque:
(3,610)nil
ibi, quod credi posset mortale, videbam.
(3,611)et
sensi et dixi sociis: quod numen in isto
(3,612)corpore
sit, dubito; sed corpore numen in isto est!
(3,613)quisquis
es, o faveas nostrisque laboribus adsis;
(3,614)his
quoque des veniam! pro nobis mitte precari!
(3,615)Dictys
ait, quo non alius conscendere summas
(3,616)ocior
antemnas prensoque rudente relabi.
(3,617)hoc
Libys, hoc flavus, prorae tutela, Melanthus,
(3,618)hoc
probat Alcimedon et, qui requiemque modumque
(3,619)voce
dabat remis, animorum hortator, Epopeus,
(3,620)hoc
omnes alii: praedae tam caeca cupido est.
(3,621)non
tamen hanc sacro violari pondere pinum
(3,622)perpetiar
dixi: pars hic mihi maxima iuris
(3,623)inque
aditu obsisto: furit audacissimus omni
(3,624)de
numero Lycabas, qui Tusca pulsus ab urbe
(3,625)exilium
dira poenam pro caede luebat;
(3,626)is
mihi, dum resto, iuvenali guttura pugno
(3,627)rupit
et excussum misisset in aequora, si non
(3,628)haesissem,
quamvis amens, in fune retentus.
(3,629)inpia
turba probat factum; tum denique Bacchus
(3,630)(Bacchus
enim fuerat), veluti clamore solutus
(3,631)sit
sopor aque mero redeant in pectora sensus,
(3,632)quid
facitis? quis clamor? ait qua, dicite, nautae,
(3,633)huc
ope perveni? quo me deferre paratis?
(3,634)pone
metum Proreus, et quos contingere portus
(3,635)ede
velis! dixit; terra sistere petita.
(3,636)Naxon
ait Liber cursus advertite vestros!
(3,637)illa
mihi domus est, vobis erit hospita tellus.
(3,638)per
mare fallaces perque omnia numina iurant
(3,639)sic
fore meque iubent pictae dare vela carinae.
(3,640)dextera
Naxos erat: dextra mihi lintea danti
(3,641)quid
facis, o demens? quis te furor, inquit Acoete,
(3,642)pro
se quisque, tenet? laevam pete! maxima nutu
(3,643)pars
mihi significat, pars quid velit ore susurro.
(3,644)obstipui
capiat que aliquis moderamina! dixi
(3,645)meque
ministerio scelerisque artisque removi.
(3,646)increpor
a cunctis, totumque inmurmurat agmen;
(3,647)e
quibus Aethalion te scilicet omnis in uno
(3,648)nostra
salus posita est! ait et subit ipse meumque
(3,649)explet
opus Naxoque petit diversa relicta.
(3,650)tum
deus inludens, tamquam modo denique fraudem
(3,651)senserit,
e puppi pontum prospectat adunca
(3,652)et
flenti similis non haec mihi litora, nautae,
(3,653)promisistis
ait, non haec mihi terra rogata est!
(3,654)quo
merui poenam facto? quae gloria vestra est,
(3,655)si
puerum iuvenes, si multi fallitis unum?
(3,656)iamdudum
flebam: lacrimas manus inpia nostras
(3,657)ridet
et inpellit properantibus aequora remis.
(3,658)per
tibi nunc ipsum (nec enim praesentior illo
(3,659)est
deus) adiuro, tam me tibi vera referre
(3,660)quam
veri maiora fide: stetit aequore puppis
(3,661)haud
aliter, quam si siccam navale teneret.
(3,662)illi
admirantes remorum in verbere perstant
(3,663)velaque
deducunt geminaque ope currere temptant:
(3,664)inpediunt
hederae remos nexuque recurvo
(3,665)serpunt
et gravidis distinguunt vela corymbis.
(3,666)ipse
racemiferis frontem circumdatus uvis
(3,667)pampineis
agitat velatam frondibus hastam;
(3,668)quem
circa tigres simulacraque inania lyncum
(3,669)pictarumque
iacent fera corpora pantherarum.
(3,670)exsiluere
viri, sive hoc insania fecit
(3,671)sive
timor, primusque Medon nigrescere toto
(3,672)corpore
et expresso spinae curvamine flecti
(3,673)incipit.
huic Lycabas in quae miracula dixit
(3,674)verteris?
et lati rictus et panda loquenti
(3,675)naris
erat, squamamque cutis durata trahebat.
(3,676)at
Libys obstantis dum vult obvertere remos,
(3,677)in
spatium resilire manus breve vidit et illas
(3,678)iam
non esse manus, iam pinnas posse vocari.
(3,679)alter
ad intortos cupiens dare bracchia funes
(3,680)bracchia
non habuit truncoque repandus in undas
(3,681)corpore
desiluit: falcata novissima cauda est,
(3,682)qualia
dividuae sinuantur cornua lunae.
(3,683)undique
dant saltus multaque adspergine rorant
(3,684)emerguntque
iterum redeuntque sub aequora rursus
(3,685)inque
chori ludunt speciem lascivaque iactant
(3,686)corpora
et acceptum patulis mare naribus efflant.
(3,687)de
modo viginti (tot enim ratis illa ferebat)
(3,688)restabam
solus: pavidum gelidumque trementi
(3,689)corpore
vixque meum firmat deus excute dicens
(3,690)corde
metum Diamque tene! delatus in illam
(3,691)accessi
sacris Baccheaque sacra frequento.
(3,692)Praebuimus
longis Pentheus ambagibus aures,
(3,693)inquit
ut ira mora vires absumere posset.
(3,694)praecipitem,
famuli, rapite hunc cruciataque diris
(3,695)corpora
tormentis Stygiae demittite nocti!
(3,696)protinus
abstractus solidis Tyrrhenus Acoetes
(3,697)clauditur
in tectis; et dum crudelia iussae
(3,698)instrumenta
necis ferrumque ignesque parantur,
(3,699)sponte
sua patuisse fores lapsasque lacertis
(3,700)sponte
sua fama est nullo solvente catenas.
(3,701)Perstat
Echionides, nec iam iubet ire, sed ipse
(3,702)vadit,
ubi electus facienda ad sacra Cithaeron
(3,703)cantibus
et clara bacchantum voce sonabat.
(3,704)ut
fremit acer equus, cum bellicus aere canoro
(3,705)signa
dedit tubicen pugnaeque adsumit amorem,
(3,706)Penthea
sic ictus longis ululatibus aether
(3,707)movit,
et audito clamore recanduit ira.
(3,708)Monte
fere medio est, cingentibus ultima silvis,
(3,709)purus
ab arboribus, spectabilis undique, campus:
(3,710)hic
oculis illum cernentem sacra profanis
(3,711)prima
videt, prima est insano concita cursu,
(3,712)prima
suum misso violavit Penthea thyrso
(3,713)mater
et o geminae clamavit adeste sorores!
(3,714)ille
aper, in nostris errat qui maximus agris,
(3,715)ille
mihi feriendus aper. ruit omnis in unum
(3,716)turba
furens; cunctae coeunt trepidumque sequuntur,
(3,717)iam
trepidum, iam verba minus violenta loquentem,
(3,718)iam
se damnantem, iam se peccasse fatentem.
(3,719)saucius
ille tamen fer opem, matertera dixit
(3,720)Autonoe!
moveant animos Actaeonis umbrae!
(3,721)illa,
quis Actaeon, nescit dextramque precanti
(3,722)abstulit,
Inoo lacerata est altera raptu.
(3,723)non
habet infelix quae matri bracchia tendat,
(3,724)trunca
sed ostendens dereptis vulnera membris
(3,725)adspice,
mater! ait. visis ululavit Agaue
(3,726)collaque
iactavit movitque per aera crinem
(3,727)avulsumque
caput digitis conplexa cruentis
(3,728)clamat:
io comites, opus hoc victoria nostra est!
(3,729)non
citius frondes autumni frigore tactas
(3,730)iamque
male haerentes alta rapit arbore ventus,
(3,731)quam
sunt membra viri manibus direpta nefandis.
(3,732)talibus
exemplis monitae nova sacra frequentant
(3,733)turaque
dant sanctasque colunt Ismenides aras.
(4,1)At
non Alcithoe Minyeias orgia censet
(4,2)accipienda
dei, sed adhuc temeraria Bacchum
(4,3)progeniem
negat esse Iovis sociasque sorores
(4,4)inpietatis
habet. festum celebrare sacerdos
(4,5)inmunesque
operum famulas dominasque suorum
(4,6)pectora
pelle tegi, crinales solvere vittas,
(4,7)serta
coma, manibus frondentis sumere thyrsos
(4,8)iusserat
et saevam laesi fore numinis iram
(4,9)vaticinatus
erat: parent matresque nurusque
(4,10)telasque
calathosque infectaque pensa reponunt
(4,11)turaque
dant Bacchumque vocant Bromiumque Lyaeumque
(4,12)ignigenamque
satumque iterum solumque bimatrem;
(4,13)additur
his Nyseus indetonsusque Thyoneus
(4,14)et
cum Lenaeo genialis consitor uvae
(4,15)Nycteliusque
Eleleusque parens et Iacchus et Euhan,
(4,16)et
quae praeterea per Graias plurima gentes
(4,17)nomina,
Liber, habes. tibi enim inconsumpta iuventa est,
(4,18)tu
puer aeternus, tu formosissimus alto
(4,19)conspiceris
caelo; tibi, cum sine cornibus adstas,
(4,20)virgineum
caput est; Oriens tibi victus, adusque
(4,21)decolor
extremo qua tinguitur India Gange.
(4,22)Penthea
tu, venerande, bipenniferumque Lycurgum
(4,23)sacrilegos
mactas, Tyrrhenaque mittis in aequor
(4,24)corpora,
tu biiugum pictis insignia frenis
(4,25)colla
premis lyncum. bacchae satyrique sequuntur,
(4,26)quique
senex ferula titubantis ebrius artus
(4,27)sustinet
et pando non fortiter haeret asello.
(4,28)quacumque
ingrederis, clamor iuvenalis et una
(4,29)femineae
voces inpulsaque tympana palmis
(4,30)concavaque
aera sonant longoque foramine buxus.
(4,31)Placatus
mitisque rogant Ismenides adsis,
(4,32)iussaque
sacra colunt; solae Minyeides intus
(4,33)intempestiva
turbantes festa Minerva
(4,34)aut
ducunt lanas aut stamina pollice versant
(4,35)aut
haerent telae famulasque laboribus urguent.
(4,36)e
quibus una levi deducens pollice filum
(4,37)dum
cessant aliae commentaque sacra frequentant,
(4,38)nos
quoque, quas Pallas, melior dea, detinet inquit,
(4,39)utile
opus manuum vario sermone levemus
(4,40)perque
vices aliquid, quod tempora longa videri
(4,41)non
sinat, in medium vacuas referamus ad aures!
(4,42)dicta
probant primamque iubent narrare sorores.
(4,43)illa,
quid e multis referat (nam plurima norat),
(4,44)cogitat
et dubia est, de te, Babylonia, narret,
(4,45)Derceti,
quam versa squamis velantibus artus
(4,46)stagna
Palaestini credunt motasse figura,
(4,47)an
magis, ut sumptis illius filia pennis
(4,48)extremos
albis in turribus egerit annos,
(4,49)nais
an ut cantu nimiumque potentibus herbis
(4,50)verterit
in tacitos iuvenalia corpora pisces,
(4,51)donec
idem passa est, an, quae poma alba ferebat
(4,52)ut
nunc nigra ferat contactu sanguinis arbor:
(4,53)hoc
placet; hanc, quoniam vulgaris fabula non est,
(4,54)talibus
orsa modis lana sua fila sequente:
(4,55)Pyramus
et Thisbe, iuvenum pulcherrimus alter,
(4,56)altera,
quas Oriens habuit, praelata puellis,
(4,57)contiguas
tenuere domos, ubi dicitur altam
(4,58)coctilibus
muris cinxisse Semiramis urbem.
(4,59)notitiam
primosque gradus vicinia fecit,
(4,60)tempore
crevit amor; taedae quoque iure coissent,
(4,61)sed
vetuere patres: quod non potuere vetare,
(4,62)ex
aequo captis ardebant mentibus ambo.
(4,63)conscius
omnis abest; nutu signisque loquuntur,
(4,64)quoque
magis tegitur, tectus magis aestuat ignis.
(4,65)fissus
erat tenui rima, quam duxerat olim,
(4,66)cum
fieret, paries domui communis utrique.
(4,67)id
vitium nulli per saecula longa notatum -
(4,68)quid
non sentit amor? - primi vidistis amantes
(4,69)et
vocis fecistis iter, tutaeque per illud
(4,70)murmure
blanditiae minimo transire solebant.
(4,71)saepe,
ubi constiterant hinc Thisbe, Pyramus illinc,
(4,72)inque
vices fuerat captatus anhelitus oris,
(4,73)invide
dicebant paries, quid amantibus obstas?
(4,74)quantum
erat, ut sineres toto nos corpore iungi
(4,75)aut,
hoc si nimium est, vel ad oscula danda pateres?
(4,76)nec
sumus ingrati: tibi nos debere fatemur,
(4,77)quod
datus est verbis ad amicas transitus auris.
(4,78)talia
diversa nequiquam sede locuti
(4,79)sub
noctem dixere vale partique dedere
(4,80)oscula
quisque suae non pervenientia contra.
(4,81)postera
nocturnos Aurora removerat ignes,
(4,82)solque
pruinosas radiis siccaverat herbas:
(4,83)ad
solitum coiere locum. tum murmure parvo
(4,84)multa
prius questi statuunt, ut nocte silenti
(4,85)fallere
custodes foribusque excedere temptent,
(4,86)cumque
domo exierint, urbis quoque tecta relinquant,
(4,87)neve
sit errandum lato spatiantibus arvo,
(4,88)conveniant
ad busta Nini lateantque sub umbra
(4,89)arboris:
arbor ibi niveis uberrima pomis,
(4,90)ardua
morus, erat, gelido contermina fonti.
(4,91)pacta
placent; et lux, tarde discedere visa,
(4,92)praecipitatur
aquis, et aquis nox exit ab isdem.
(4,93)Callida
per tenebras versato cardine Thisbe
(4,94)egreditur
fallitque suos adopertaque vultum
(4,95)pervenit
ad tumulum dictaque sub arbore sedit.
(4,96)audacem
faciebat amor. venit ecce recenti
(4,97)caede
leaena boum spumantis oblita rictus
(4,98)depositura
sitim vicini fontis in unda;
(4,99)quam
procul ad lunae radios Babylonia Thisbe
(4,100)vidit
et obscurum timido pede fugit in antrum,
(4,101)dumque
fugit, tergo velamina lapsa reliquit.
(4,102)ut
lea saeva sitim multa conpescuit unda,
(4,103)dum
redit in silvas, inventos forte sine ipsa
(4,104)ore
cruentato tenues laniavit amictus.
(4,105)serius
egressus vestigia vidit in alto
(4,106)pulvere
certa ferae totoque expalluit ore
(4,107)Pyramus;
ut vero vestem quoque sanguine tinctam
(4,108)repperit,
una duos inquit nox perdet amantes,
(4,109)e
quibus illa fuit longa dignissima vita;
(4,110)nostra
nocens anima est. ego te, miseranda, peremi,
(4,111)in
loca plena metus qui iussi nocte venires
(4,112)nec
prior huc veni. nostrum divellite corpus
(4,113)et
scelerata fero consumite viscera morsu,
(4,114)o
quicumque sub hac habitatis rupe leones!
(4,115)sed
timidi est optare necem. velamina Thisbes
(4,116)tollit
et ad pactae secum fert arboris umbram,
(4,117)utque
dedit notae lacrimas, dedit oscula vesti,
(4,118)accipe
nunc inquit nostri quoque sanguinis haustus!
(4,119)quoque
erat accinctus, demisit in ilia ferrum,
(4,120)nec
mora, ferventi moriens e vulnere traxit.
(4,121)ut
iacuit resupinus humo, cruor emicat alte,
(4,122)non
aliter quam cum vitiato fistula plumbo
(4,123)scinditur
et tenui stridente foramine longas
(4,124)eiaculatur
aquas atque ictibus aera rumpit.
(4,125)arborei
fetus adspergine caedis in atram
(4,126)vertuntur
faciem, madefactaque sanguine radix
(4,127)purpureo
tinguit pendentia mora colore.
(4,128)Ecce
metu nondum posito, ne fallat amantem,
(4,129)illa
redit iuvenemque oculis animoque requirit,
(4,130)quantaque
vitarit narrare pericula gestit;
(4,131)utque
locum et visa cognoscit in arbore formam,
(4,132)sic
facit incertam pomi color: haeret, an haec sit.
(4,133)dum
dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum
(4,134)membra
solum, retroque pedem tulit, oraque buxo
(4,135)pallidiora
gerens exhorruit aequoris instar,
(4,136)quod
tremit, exigua cum summum stringitur aura.
(4,137)sed
postquam remorata suos cognovit amores,
(4,138)percutit
indignos claro plangore lacertos
(4,139)et
laniata comas amplexaque corpus amatum
(4,140)vulnera
supplevit lacrimis fletumque cruori
(4,141)miscuit
et gelidis in vultibus oscula figens
(4,142)Pyrame,
clamavit, quis te mihi casus ademit?
(4,143)Pyrame,
responde! tua te carissima Thisbe
(4,144)nominat;
exaudi vultusque attolle iacentes!
(4,145)ad
nomen Thisbes oculos a morte gravatos
(4,146)Pyramus
erexit visaque recondidit illa.
(4,147)Quae
postquam vestemque suam cognovit et ense
(4,148)vidit
ebur vacuum, tua te manus inquit amorque
(4,149)perdidit,
infelix! est et mihi fortis in unum
(4,150)hoc
manus, est et amor: dabit hic in vulnera vires.
(4,151)persequar
extinctum letique miserrima dicar
(4,152)causa
comesque tui: quique a me morte revelli
(4,153)heu
sola poteras, poteris nec morte revelli.
(4,154)hoc
tamen amborum verbis estote rogati,
(4,155)o
multum miseri meus illiusque parentes,
(4,156)ut,
quos certus amor, quos hora novissima iunxit,
(4,157)conponi
tumulo non invideatis eodem;
(4,158)at
tu quae ramis arbor miserabile corpus
(4,159)nunc
tegis unius, mox es tectura duorum,
(4,160)signa
tene caedis pullosque et luctibus aptos
(4,161)semper
habe fetus, gemini monimenta cruoris.
(4,162)dixit
et aptato pectus mucrone sub imum
(4,163)incubuit
ferro, quod adhuc a caede tepebat.
(4,164)vota
tamen tetigere deos, tetigere parentes;
(4,165)nam
color in pomo est, ubi permaturuit, ater,
(4,166)quodque
rogis superest, una requiescit in urna.
(4,167)Desierat:
mediumque fuit breve tempus, et orsa est
(4,168)dicere
Leuconoe: vocem tenuere sorores.
(4,169)hunc
quoque, siderea qui temperat omnia luce,
(4,170)cepit
amor Solem: Solis referemus amores.
(4,171)primus
adulterium Veneris cum Marte putatur
(4,172)hic
vidisse deus; videt hic deus omnia primus.
(4,173)indoluit
facto Iunonigenaeque marito
(4,174)furta
tori furtique locum monstravit, at illi
(4,175)et
mens et quod opus fabrilis dextra tenebat
(4,176)excidit:
extemplo graciles ex aere catenas
(4,177)retiaque
et laqueos, quae lumina fallere possent,
(4,178)elimat.
non illud opus tenuissima vincant
(4,179)stamina,
non summo quae pendet aranea tigno;
(4,180)utque
levis tactus momentaque parva sequantur,
(4,181)efficit
et lecto circumdata collocat arte.
(4,182)ut
venere torum coniunx et adulter in unum,
(4,183)arte
viri vinclisque nova ratione paratis
(4,184)in
mediis ambo deprensi amplexibus haerent.
(4,185)Lemnius
extemplo valvas patefecit eburnas
(4,186)inmisitque
deos; illi iacuere ligati
(4,187)turpiter,
atque aliquis de dis non tristibus optat
(4,188)sic
fieri turpis; superi risere, diuque
(4,189)haec
fuit in toto notissima fabula caelo.
(4,190)Exigit
indicii memorem Cythereia poenam
(4,191)inque
vices illum, tectos qui laesit amores,
(4,192)laedit
amore pari. quid nunc, Hyperione nate,
(4,193)forma
colorque tibi radiataque lumina prosunt?
(4,194)nempe,
tuis omnes qui terras ignibus uris,
(4,195)ureris
igne novo; quique omnia cernere debes,
(4,196)Leucothoen
spectas et virgine figis in una,
(4,197)quos
mundo debes, oculos. modo surgis Eoo
(4,198)temperius
caelo, modo serius incidis undis,
(4,199)spectandique
mora brumalis porrigis horas;
(4,200)deficis
interdum, vitiumque in lumina mentis
(4,201)transit
et obscurus mortalia pectora terres.
(4,202)nec
tibi quod lunae terris propioris imago
(4,203)obstiterit,
palles: facit hunc amor iste colorem.
(4,204)diligis
hanc unam, nec te Clymeneque Rhodosque
(4,205)nec
tenet Aeaeae genetrix pulcherrima Circes
(4,206)quaeque
tuos Clytie quamvis despecta petebat
(4,207)concubitus
ipsoque illo grave vulnus habebat
(4,208)tempore:
Leucothoe multarum oblivia fecit,
(4,209)gentis
odoriferae quam formosissima partu
(4,210)edidit
Eurynome; sed postquam filia crevit,
(4,211)quam
mater cunctas, tam matrem filia vicit.
(4,212)rexit
Achaemenias urbes pater Orchamus isque
(4,213)septimus
a prisco numeratur origine Belo.
(4,214)Axe
sub Hesperio sunt pascua Solis equorum:
(4,215)ambrosiam
pro gramine habent; ea fessa diurnis
(4,216)membra
ministeriis nutrit reparatque labori.
(4,217)dumque
ibi quadrupedes caelestia pabula carpunt
(4,218)noxque
vicem peragit, thalamos deus intrat amatos,
(4,219)versus
in Eurynomes faciem genetricis, et inter
(4,220)bis
sex Leucothoen famulas ad lumina cernit
(4,221)levia
versato ducentem stamina fuso.
(4,222)ergo
ubi ceu mater carae dedit oscula natae,
(4,223)res
ait arcana est: famulae, discedite neve
(4,224)eripite
arbitrium matri secreta loquendi.
(4,225)paruerant,
thalamoque deus sine teste relicto
(4,226)ille
ego sum dixit, qui longum metior annum,
(4,227)omnia
qui video, per quem videt omnia tellus,
(4,228)mundi
oculus: mihi, crede, places. pavet illa, metuque
(4,229)et
colus et fusus digitis cecidere remissis.
(4,230)ipse
timor decuit. nec longius ille moratus
(4,231)in
veram rediit speciem solitumque nitorem;
(4,232)at
virgo quamvis inopino territa visu
(4,233)victa
nitore dei posita vim passa querella est.
(4,234)Invidit
Clytie (neque enim moderatus in illa
(4,235)Solis
amor fuerat) stimulataque paelicis ira
(4,236)vulgat
adulterium diffamatamque parenti
(4,237)indicat.
ille ferox inmansuetusque precantem
(4,238)tendentemque
manus ad lumina Solis et ille
(4,239)vim
tulit invitae dicentem defodit alta
(4,240)crudus
humo tumulumque super gravis addit harenae.
(4,241)dissipat
hunc radiis Hyperione natus iterque
(4,242)dat
tibi, qua possis defossos promere vultus;
(4,243)nec
tu iam poteras enectum pondere terrae
(4,244)tollere,
nympha, caput corpusque exsangue iacebas:
(4,245)nil
illo fertur volucrum moderator equorum
(4,246)post
Phaethonteos vidisse dolentius ignes.
(4,247)ille
quidem gelidos radiorum viribus artus
(4,248)si
queat in vivum temptat revocare calorem;
(4,249)sed
quoniam tantis fatum conatibus obstat,
(4,250)nectare
odorato sparsit corpusque locumque
(4,251)multaque
praequestus tanges tamen aethera dixit.
(4,252)protinus
inbutum caelesti nectare corpus
(4,253)delicuit
terramque suo madefecit odore,
(4,254)virgaque
per glaebas sensim radicibus actis
(4,255)turea
surrexit tumulumque cacumine rupit.
(4,256)At
Clytien, quamvis amor excusare dolorem
(4,257)indiciumque
dolor poterat, non amplius auctor
(4,258)lucis
adit Venerisque modum sibi fecit in illa.
(4,259)tabuit
ex illo dementer amoribus usa;
(4,260)nympharum
inpatiens et sub Iove nocte dieque
(4,261)sedit
humo nuda nudis incompta capillis,
(4,262)perque
novem luces expers undaeque cibique
(4,263)rore
mero lacrimisque suis ieiunia pavit
(4,264)nec
se movit humo; tantum spectabat euntis
(4,265)ora
dei vultusque suos flectebat ad illum.
(4,266)membra
ferunt haesisse solo, partemque coloris
(4,267)luridus
exsangues pallor convertit in herbas;
(4,268)est
in parte rubor violaeque simillimus ora
(4,269)flos
tegit. illa suum, quamvis radice tenetur,
(4,270)vertitur
ad Solem mutataque servat amorem.
(4,271)dixerat,
et factum mirabile ceperat auris;
(4,272)pars
fieri potuisse negant, pars omnia veros
(4,273)posse
deos memorant: sed non est Bacchus in illis.
(4,274)Poscitur
Alcithoe, postquam siluere sorores.
(4,275)quae
radio stantis percurrens stamina telae
(4,276)vulgatos
taceo dixit pastoris amores
(4,277)Daphnidis
Idaei, quem nymphe paelicis ira
(4,278)contulit
in saxum: tantus dolor urit amantes;
(4,279)nec
loquor, ut quondam naturae iure novato
(4,280)ambiguus
fuerit modo vir, modo femina Sithon.
(4,281)te
quoque, nunc adamas, quondam fidissime parvo,
(4,282)Celmi,
Iovi largoque satos Curetas ab imbri
(4,283)et
Crocon in parvos versum cum Smilace flores
(4,284)praetereo
dulcique animos novitate tenebo.
(4,285)Unde
sit infamis, quare male fortibus undis
(4,286)Salmacis
enervet tactosque remolliat artus,
(4,287)discite.
causa latet, vis est notissima fontis.
(4,288)Mercurio
puerum diva Cythereide natum
(4,289)naides
Idaeis enutrivere sub antris,
(4,290)cuius
erat facies, in qua materque paterque
(4,291)cognosci
possent; nomen quoque traxit ab illis.
(4,292)is
tria cum primum fecit quinquennia, montes
(4,293)deseruit
patrios Idaque altrice relicta
(4,294)ignotis
errare locis, ignota videre
(4,295)flumina
gaudebat, studio minuente laborem.
(4,296)ille
etiam Lycias urbes Lyciaeque propinquos
(4,297)Caras
adit: videt hic stagnum lucentis ad imum
(4,298)usque
solum lymphae; non illic canna palustris
(4,299)nec
steriles ulvae nec acuta cuspide iunci;
(4,300)perspicuus
liquor est; stagni tamen ultima vivo
(4,301)caespite
cinguntur semperque virentibus herbis.
(4,302)nympha
colit, sed nec venatibus apta nec arcus
(4,303)flectere
quae soleat nec quae contendere cursu,
(4,304)solaque
naiadum celeri non nota Dianae.
(4,305)saepe
suas illi fama est dixisse sorores
(4,306)Salmaci,
vel iaculum vel pictas sume pharetras
(4,307)et
tua cum duris venatibus otia misce!
(4,308)nec
iaculum sumit nec pictas illa pharetras,
(4,309)nec
sua cum duris venatibus otia miscet,
(4,310)sed
modo fonte suo formosos perluit artus,
(4,311)saepe
Cytoriaco deducit pectine crines
(4,312)et,
quid se deceat, spectatas consulit undas;
(4,313)nunc
perlucenti circumdata corpus amictu
(4,314)mollibus
aut foliis aut mollibus incubat herbis,
(4,315)saepe
legit flores. et tum quoque forte legebat,
(4,316)cum
puerum vidit visumque optavit habere.
(4,317)Nec
tamen ante adiit, etsi properabat adire,
(4,318)quam
se conposuit, quam circumspexit amictus
(4,319)et
finxit vultum et meruit formosa videri.
(4,320)tunc
sic orsa loqui: puer o dignissime credi
(4,321)esse
deus, seu tu deus es, potes esse Cupido,
(4,322)sive
es mortalis, qui te genuere, beati,
(4,323)et
frater felix, et fortunata profecto,
(4,324)si
qua tibi soror est, et quae dedit ubera nutrix;
(4,325)sed
longe cunctis longeque beatior illa,
(4,326)si
qua tibi sponsa est, si quam dignabere taeda.
(4,327)haec
tibi sive aliqua est, mea sit furtiva voluptas,
(4,328)seu
nulla est, ego sim, thalamumque ineamus eundem.
(4,329)nais
ab his tacuit. pueri rubor ora notavit;
(4,330)nescit,
enim, quid amor; sed et erubuisse decebat:
(4,331)hic
color aprica pendentibus arbore pomis
(4,332)aut
ebori tincto est aut sub candore rubenti,
(4,333)cum
frustra resonant aera auxiliaria, lunae.
(4,334)poscenti
nymphae sine fine sororia saltem
(4,335)oscula
iamque manus ad eburnea colla ferenti
(4,336)desinis,
an fugio tecumque ait ista relinquo?
(4,337)Salmacis
extimuit loca que haec tibi libera trado,
(4,338)hospes
ait simulatque gradu discedere verso,
(4,339)tum
quoque respiciens, fruticumque recondita silva
(4,340)delituit
flexuque genu submisit; at ille,
(4,341)scilicet
ut vacuis et inobservatus in herbis,
(4,342)huc
it et hinc illuc et in adludentibus undis
(4,343)summa
pedum taloque tenus vestigia tinguit;
(4,344)nec
mora, temperie blandarum captus aquarum
(4,345)mollia
de tenero velamina corpore ponit.
(4,346)tum
vero placuit, nudaeque cupidine formae
(4,347)Salmacis
exarsit; flagrant quoque lumina nymphae,
(4,348)non
aliter quam cum puro nitidissimus orbe
(4,349)opposita
speculi referitur imagine Phoebus;
(4,350)vixque
moram patitur, vix iam sua gaudia differt,
(4,351)iam
cupit amplecti, iam se male continet amens.
(4,352)ille
cavis velox adplauso corpore palmis
(4,353)desilit
in latices alternaque bracchia ducens
(4,354)in
liquidis translucet aquis, ut eburnea si quis
(4,355)signa
tegat claro vel candida lilia vitro.
(4,356)vicimus
et meus est exclamat nais, et omni
(4,357)veste
procul iacta mediis inmittitur undis,
(4,358)pugnantemque
tenet, luctantiaque oscula carpit,
(4,359)subiectatque
manus, invitaque pectora tangit,
(4,360)et
nunc hac iuveni, nunc circumfunditur illac;
(4,361)denique
nitentem contra elabique volentem
(4,362)inplicat
ut serpens, quam regia sustinet ales
(4,363)sublimemque
rapit: pendens caput illa pedesque
(4,364)adligat
et cauda spatiantes inplicat alas;
(4,365)utve
solent hederae longos intexere truncos,
(4,366)utque
sub aequoribus deprensum polypus hostem
(4,367)continet
ex omni dimissis parte flagellis.
(4,368)perstat
Atlantiades sperataque gaudia nymphae
(4,369)denegat;
illa premit commissaque corpore toto
(4,370)sicut
inhaerebat, pugnes licet, inprobe, dixit,
(4,371)non
tamen effugies. ita, di, iubeatis, et istum
(4,372)nulla
dies a me nec me deducat ab isto.
(4,373)vota
suos habuere deos; nam mixta duorum
(4,374)corpora
iunguntur, faciesque inducitur illis
(4,375)una.
velut, si quis conducat cortice ramos,
(4,376)crescendo
iungi pariterque adolescere cernit,
(4,377)sic
ubi conplexu coierunt membra tenaci,
(4,378)nec
duo sunt et forma duplex, nec femina dici
(4,379)nec
puer ut possit, neutrumque et utrumque videntur.
(4,380)Ergo
ubi se liquidas, quo vir descenderat, undas
(4,381)semimarem
fecisse videt mollitaque in illis
(4,382)membra,
manus tendens, sed iam non voce virili
(4,383)Hermaphroditus
ait: nato date munera vestro,
(4,384)et
pater et genetrix, amborum nomen habenti:
(4,385)quisquis
in hos fontes vir venerit, exeat inde
(4,386)semivir
et tactis subito mollescat in undis!
(4,387)motus
uterque parens nati rata verba biformis
(4,388)fecit
et incesto fontem medicamine tinxit.
(4,389)Finis
erat dictis, et adhuc Minyeia proles
(4,390)urguet
opus spernitque deum festumque profanat,
(4,391)tympana
cum subito non adparentia raucis
(4,392)obstrepuere
sonis, et adunco tibia cornu
(4,393)tinnulaque
aera sonant; redolent murraeque crocique,
(4,394)resque
fide maior, coepere virescere telae
(4,395)inque
hederae faciem pendens frondescere vestis;
(4,396)pars
abit in vites, et quae modo fila fuerunt,
(4,397)palmite
mutantur; de stamine pampinus exit;
(4,398)purpura
fulgorem pictis adcommodat uvis.
(4,399)iamque
dies exactus erat, tempusque subibat,
(4,400)quod
tu nec tenebras nec possis dicere lucem,
(4,401)sed
cum luce tamen dubiae confinia noctis:
(4,402)tecta
repente quati pinguesque ardere videntur
(4,403)lampades
et rutilis conlucere ignibus aedes
(4,404)falsaque
saevarum simulacra ululare ferarum,
(4,405)fumida
iamdudum latitant per tecta sorores
(4,406)diversaeque
locis ignes ac lumina vitant,
(4,407)dumque
petunt tenebras, parvos membrana per artus
(4,408)porrigitur
tenuique includit bracchia pinna;
(4,409)nec
qua perdiderint veterem ratione figuram,
(4,410)scire
sinunt tenebrae: non illas pluma levavit,
(4,411)sustinuere
tamen se perlucentibus alis
(4,412)conataeque
loqui minimam et pro corpore vocem
(4,413)emittunt
peraguntque levi stridore querellas.
(4,414)tectaque,
non silvas celebrant lucemque perosae
(4,415)nocte
volant seroque tenent a vespere nomen.
(4,416)Tum
vero totis Bacchi memorabile Thebis
(4,417)numen
erat, magnasque novi matertera vires
(4,418)narrat
ubique dei de totque sororibus expers
(4,419)una
doloris erat, nisi quem fecere sorores:
(4,420)adspicit
hanc natis thalamoque Athamantis habentem
(4,421)sublimes
animos et alumno numine Iuno
(4,422)nec
tulit et secum: potuit de paelice natus
(4,423)vertere
Maeonios pelagoque inmergere nautas
(4,424)et
laceranda suae nati dare viscera matri
(4,425)et
triplices operire novis Minyeidas alis:
(4,426)nil
poterit Iuno nisi inultos flere dolores?
(4,427)idque
mihi satis est? haec una potentia nostra est?
(4,428)ipse
docet, quid agam (fas est et ab hoste doceri),
(4,429)quidque
furor valeat, Penthea caede satisque
(4,430)ac
super ostendit: cur non stimuletur eatque
(4,431)per
cognata suis exempla furoribus Ino?
(4,432)Est
via declivis funesta nubila taxo:
(4,433)ducit
ad infernas per muta silentia sedes;
(4,434)Styx
nebulas exhalat iners, umbraeque recentes
(4,435)descendunt
illac simulacraque functa sepulcris:
(4,436)pallor
hiemsque tenent late loca senta, novique,
(4,437)qua
sit iter, manes, Stygiam quod ducat ad urbem,
(4,438)ignorant,
ubi sit nigri fera regia Ditis.
(4,439)mille
capax aditus et apertas undique portas
(4,440)urbs
habet, utque fretum de tota flumina terra,
(4,441)sic
omnes animas locus accipit ille nec ulli
(4,442)exiguus
populo est turbamve accedere sentit.
(4,443)errant
exsangues sine corpore at ossibus umbrae,
(4,444)parsque
forum celebrant, pars imi tecta tyranni,
(4,445)pars
aliquas artes, antiquae imitamina vitae.
(4,446)Exercent,
aliam partem sua poena coercet
(4,447)Sustinet
ire illuc caelesti sede relicta
(4,448)
(tantum odiis iraeque dabat) Saturnia Iuno;
(4,449)quo
simul intravit sacroque a corpore pressum
(4,450)ingemuit
limen, tria Cerberus extulit ora
(4,451)et
tres latratus semel edidit; illa sorores
(4,452)Nocte
vocat genitas, grave et inplacabile numen:
(4,453)carceris
ante fores clausas adamante sedebant
(4,454)deque
suis atros pectebant crinibus angues.
(4,455)quam
simul agnorunt inter caliginis umbras,
(4,456)surrexere
deae; sedes scelerata vocatur:
(4,457)viscera
praebebat Tityos lanianda novemque
(4,458)iugeribus
distentus erat; tibi, Tantale, nullae
(4,459)deprenduntur
aquae, quaeque inminet, effugit arbor;
(4,460)aut
petis aut urgues rediturum, Sisyphe, saxum;
(4,461)volvitur
Ixion et se sequiturque fugitque,
(4,462)molirique
suis letum patruelibus ausae
(4,463)adsiduae
repetunt, quas perdant, Belides undas.
(4,464)Quos
omnes acie postquam Saturnia torva
(4,465)vidit
et ante omnes Ixiona, rursus ab illo
(4,466)Sisyphon
adspiciens cur hic e fratribus inquit
(4,467)perpetuas
patitur poenas, Athamanta superbum
(4,468)regia
dives habet, qui me cum coniuge semper
(4,469)sprevit?
et exponit causas odiique viaeque,
(4,470)quidque
velit: quod vellet, erat, ne regia Cadmi
(4,471)staret,
et in facinus traherent Athamanta sorores.
(4,472)imperium,
promissa, preces confundit in unum
(4,473)sollicitatque
deas: sic haec Iunone locuta,
(4,474)Tisiphone
canos, ut erat, turbata capillos
(4,475)movit
et obstantes reiecit ab ore colubras
(4,476)atque
ita non longis opus est ambagibus, inquit;
(4,477)facta
puta, quaecumque iubes; inamabile regnum
(4,478)desere
teque refer caeli melioris ad auras.
(4,479)laeta
redit Iuno, quam caelum intrare parantem
(4,480)roratis
lustravit aquis Thaumantias Iris.
(4,481)Nec
mora, Tisiphone madefactam sanguine sumit
(4,482)inportuna
facem, fluidoque cruore rubentem
(4,483)induitur
pallam, tortoque incingitur angue
(4,484)egrediturque
domo. Luctus comitatur euntem
(4,485)et
Pavor et Terror trepidoque Insania vultu.
(4,486)limine
constiterat: postes tremuisse feruntur
(4,487)Aeolii
pallorque fores infecit acernas
(4,488)solque
locum fugit. monstris est territa coniunx,
(4,489)territus
est Athamas, tectoque exire parabant:
(4,490)obstitit
infelix aditumque obsedit Erinys,
(4,491)nexaque
vipereis distendens bracchia nodis
(4,492)caesariem
excussit: motae sonuere colubrae,
(4,493)parsque
iacent umeris, pars circum pectora lapsae
(4,494)sibila
dant saniemque vomunt linguisque coruscant.
(4,495)inde
duos mediis abrumpit crinibus angues
(4,496)pestiferaque
manu raptos inmisit, at illi
(4,497)Inoosque
sinus Athamanteosque pererrant
(4,498)inspirantque
graves animas; nec vulnera membris
(4,499)ulla
ferunt: mens est, quae diros sentiat ictus.
(4,500)attulerat
secum liquidi quoque monstra veneni,
(4,501)oris
Cerberei spumas et virus Echidnae
(4,502)erroresque
vagos caecaeque oblivia mentis
(4,503)et
scelus et lacrimas rabiemque et caedis amorem,
(4,504)omnia
trita simul, quae sanguine mixta recenti
(4,505)coxerat
aere cavo viridi versata cicuta;
(4,506)dumque
pavent illi, vergit furiale venenum
(4,507)pectus
in amborum praecordiaque intima movit.
(4,508)tum
face iactata per eundem saepius orbem
(4,509)consequitur
motis velociter ignibus ignes.
(4,510)sic
victrix iussique potens ad inania magni
(4,511)regna
redit Ditis sumptumque recingitur anguem.
(4,512)Protinus
Aeolides media furibundus in aula
(4,513)clamat
io, comites, his retia tendite silvis!
(4,514)hic
modo cum gemina visa est mihi prole leaena
(4,515)utque
ferae sequitur vestigia coniugis amens
(4,516)deque
sinu matris ridentem et parva Learchum
(4,517)bracchia
tendentem rapit et bis terque per auras
(4,518)more
rotat fundae rigidoque infantia saxo
(4,519)discutit
ora ferox; tum denique concita mater,
(4,520)seu
dolor hoc fecit seu sparsi causa veneni,
(4,521)exululat
passisque fugit male sana capillis
(4,522)teque
ferens parvum nudis, Melicerta, lacertis
(4,523)euhoe
Bacche sonat: Bacchi sub nomine Iuno
(4,524)risit
et hos usus praestet tibi dixit alumnus!
(4,525)inminet
aequoribus scopulus: pars ima cavatur
(4,526)fluctibus
et tectas defendit ab imbribus undas,
(4,527)summa
riget frontemque in apertum porrigit aequor;
(4,528)occupat
hunc (vires insania fecerat) Ino
(4,529)seque
super pontum nullo tardata timore
(4,530)mittit
onusque suum; percussa recanduit unda.
(4,531)At
Venus, inmeritae neptis miserata labores,
(4,532)sic
patruo blandita suo est o numen aquarum,
(4,533)proxima
cui caelo cessit, Neptune, potestas,
(4,534)magna
quidem posco, sed tu miserere meorum,
(4,535)iactari
quos cernis in Ionio inmenso,
(4,536)et
dis adde tuis. aliqua et mihi gratia ponto est,
(4,537)si
tamen in medio quondam concreta profundo
(4,538)spuma
fui Graiumque manet mihi nomen ab illa.
(4,539)adnuit
oranti Neptunus et abstulit illis,
(4,540)quod
mortale fuit, maiestatemque verendam
(4,541)inposuit
nomenque simul faciemque novavit
(4,542)Leucothoeque
deum cum matre Palaemona dixit.
(4,543)Sidoniae
comites, quantum valuere secutae
(4,544)signa
pedum, primo videre novissima saxo;
(4,545)nec
dubium de morte ratae Cadmeida palmis
(4,546)deplanxere
domum scissae cum veste capillos,
(4,547)utque
parum iustae nimiumque in paelice saevae
(4,548)invidiam
fecere deae. convicia Iuno
(4,549)non
tulit et faciam vos ipsas maxima dixit
(4,550)saevitiae
monimenta meae; res dicta secuta est.
(4,551)nam
quae praecipue fuerat pia, persequar inquit
(4,552)in
freta reginam saltumque datura moveri
(4,553)haud
usquam potuit scopuloque adfixa cohaesit;
(4,554)altera,
dum solito temptat plangore ferire
(4,555)pectora,
temptatos sensit riguisse lacertos;
(4,556)illa,
manus ut forte tetenderat in maris undas;
(4,557)saxea
facta manus in easdem porrigit undas;
(4,558)huius,
ut arreptum laniabat vertice crinem,
(4,559)duratos
subito digitos in crine videres:
(4,560)quo
quaeque in gestu deprensa est, haesit in illo.
(4,561)pars
volucres factae, quae nunc quoque gurgite in illo
(4,562)aequora
destringunt summis Ismenides alis.
(4,563)Nescit
Agenorides natam parvumque nepotem
(4,564)aequoris
esse deos; luctu serieque malorum
(4,565)victus
et ostentis, quae plurima viderat, exit
(4,566)conditor
urbe sua, tamquam fortuna locorum,
(4,567)non
sua se premeret, longisque erroribus actus
(4,568)contigit
Illyricos profuga cum coniuge fines.
(4,569)iamque
malis annisque graves dum prima retractant
(4,570)fata
domus releguntque suos sermone labores,
(4,571)num
sacer ille mea traiectus cuspide serpens
(4,572)Cadmus
ait fuerat, tum cum Sidone profectus
(4,573)vipereos
sparsi per humum, nova semina, dentes?
(4,574)quem
si cura deum tam certa vindicat ira,
(4,575)ipse
precor serpens in longam porrigar alvum.
(4,576)dixit,
et ut serpens in longam tenditur alvum
(4,577)durataeque
cuti squamas increscere sentit
(4,578)nigraque
caeruleis variari corpora guttis
(4,579)in
pectusque cadit pronus, commissaque in unum
(4,580)paulatim
tereti tenuantur acumine crura.
(4,581)bracchia
iam restant: quae restant bracchia tendit
(4,582)et
lacrimis per adhuc humana fluentibus ora
(4,583)accede,
o coniunx, accede, miserrima dixit,
(4,584)dumque
aliquid superest de me, me tange manumque
(4,585)accipe,
dum manus est, dum non totum occupat anguis.
(4,586)ille
quidem vult plura loqui, sed lingua repente
(4,587)in
partes est fissa duas, nec verba volenti
(4,588)sufficiunt,
quotiensque aliquos parat edere questus,
(4,589)sibilat:
hanc illi vocem natura reliquit.
(4,590)nuda
manu feriens exclamat pectora coniunx:
(4,591)Cadme,
mane teque, infelix, his exue monstris!
(4,592)Cadme,
quid hoc? ubi pes, ubi sunt umerique manusque
(4,593)et
color et facies et, dum loquor, omnia? cur non
(4,594)me
quoque, caelestes, in eandem vertitis anguem?
(4,595)dixerat,
ille suae lambebat coniugis ora
(4,596)inque
sinus caros, veluti cognosceret, ibat
(4,597)et
dabat amplexus adsuetaque colla petebat.
(4,598)quisquis
adest (aderant comites), terretur; at illa
(4,599)lubrica
permulcet cristati colla draconis,
(4,600)et
subito duo sunt iunctoque volumine serpunt,
(4,601)donec
in adpositi nemoris subiere latebras,
(4,602)nunc
quoque nec fugiunt hominem nec vulnere laedunt
(4,603)quidque
prius fuerint, placidi meminere dracones.
(4,604)Sed
tamen ambobus versae solacia formae
(4,605)magna
nepos dederat, quem debellata colebat
(4,606)India,
quem positis celebrabat Achaia templis;
(4,607)solus
Abantiades ab origine cretus eadem
(4,608)Acrisius
superest, qui moenibus arceat urbis
(4,609)Argolicae
contraque deum ferat arma genusque
(4,610)non
putet esse Iovis: neque enim Iovis esse putabat
(4,611)Persea,
quem pluvio Danae conceperat auro.
(4,612)mox
tamen Acrisium (tanta est praesentia veri)
(4,613)tam
violasse deum quam non agnosse nepotem
(4,614)paenitet:
inpositus iam caelo est alter, at alter
(4,615)viperei
referens spolium memorabile monstri
(4,616)aera
carpebat tenerum stridentibus alis,
(4,617)cumque
super Libycas victor penderet harenas,
(4,618)Gorgonei
capitis guttae cecidere cruentae;
(4,619)quas
humus exceptas varios animavit in angues,
(4,620)unde
frequens illa est infestaque terra colubris.
(4,621)Inde
per inmensum ventis discordibus actus
(4,622)nunc
huc, nunc illuc exemplo nubis aquosae
(4,623)fertur
et ex alto seductas aethere longe
(4,624)despectat
terras totumque supervolat orbem.
(4,625)ter
gelidas Arctos, ter Cancri bracchia vidit,
(4,626)saepe
sub occasus, saepe est ablatus in ortus,
(4,627)iamque
cadente die, veritus se credere nocti,
(4,628)constitit
Hesperio, regnis Atlantis, in orbe
(4,629)exiguamque
petit requiem, dum Lucifer ignes
(4,630)evocet
Aurorae, currus Aurora diurnos.
(4,631)hic
hominum cunctos ingenti corpore praestans
(4,632)Iapetionides
Atlas fuit: ultima tellus
(4,633)rege
sub hoc et pontus erat, qui Solis anhelis
(4,634)aequora
subdit equis et fessos excipit axes.
(4,635)mille
greges illi totidemque armenta per herbas
(4,636)errabant,
et humum vicinia nulla premebat;
(4,637)arboreae
frondes auro radiante nitentes
(4,638)ex
auro ramos, ex auro poma tegebant.
(4,639)hospes
ait Perseus illi, seu gloria tangit
(4,640)te
generis magni, generis mihi Iuppiter auctor;
(4,641)sive
es mirator rerum, mirabere nostras;
(4,642)hospitium
requiemque peto. memor ille vetustae
(4,643)sortis
erat; Themis hanc dederat Parnasia sortem:
(4,644)tempus,
Atlas, veniet, tua quo spoliabitur auro
(4,645)arbor,
et hunc praedae titulum Iove natus habebit.
(4,646)id
metuens solidis pomaria clauserat Atlas
(4,647)moenibus
et vasto dederat servanda draconi
(4,648)arcebatque
suis externos finibus omnes.
(4,649)huic
quoque vade procul, ne longe gloria rerum,
(4,650)quam
mentiris ait, longe tibi Iuppiter absit!
(4,651)vimque
minis addit manibusque expellere temptat
(4,652)cunctantem
et placidis miscentem fortia dictis.
(4,653)viribus
inferior (quis enim par esset Atlantis
(4,654)viribus?)
at, quoniam parvi tibi gratia nostra est,
(4,655)accipe
munus! ait laevaque a parte Medusae
(4,656)ipse
retro versus squalentia protulit ora.
(4,657)quantus
erat, mons factus Atlas: nam barba comaeque
(4,658)in
silvas abeunt, iuga sunt umerique manusque,
(4,659)quod
caput ante fuit, summo est in monte cacumen,
(4,660)ossa
lapis fiunt; tum partes altus in omnes
(4,661)crevit
in inmensum (sic, di, statuistis) et omne
(4,662)cum
tot sideribus caelum requievit in illo.
(4,663)Clauserat
Hippotades Aetnaeo carcere ventos,
(4,664)admonitorque
operum caelo clarissimus alto
(4,665)Lucifer
ortus erat: pennis ligat ille resumptis
(4,666)parte
ab utraque pedes teloque accingitur unco
(4,667)et
liquidum motis talaribus aera findit.
(4,668)gentibus
innumeris circumque infraque relictis
(4,669)Aethiopum
populos Cepheaque conspicit arva.
(4,670)illic
inmeritam maternae pendere linguae
(4,671)Andromedan
poenas iniustus iusserat Ammon;
(4,672)quam
simul ad duras religatam bracchia cautes
(4,673)vidit
Abantiades, nisi quod levis aura capillos
(4,674)moverat
et tepido manabant lumina fletu,
(4,675)marmoreum
ratus esset opus; trahit inscius ignes
(4,676)et
stupet et visae correptus imagine formae
(4,677)paene
suas quatere est oblitus in aere pennas.
(4,678)ut
stetit, o dixit non istis digna catenis,
(4,679)sed
quibus inter se cupidi iunguntur amantes,
(4,680)pande
requirenti nomen terraeque tuumque,
(4,681)et
cur vincla geras. primo silet illa nec audet
(4,682)adpellare
virum virgo, manibusque modestos
(4,683)celasset
vultus, si non religata fuisset;
(4,684)lumina,
quod potuit, lacrimis inplevit obortis.
(4,685)saepius
instanti, sua ne delicta fateri
(4,686)nolle
videretur, nomen terraeque suumque,
(4,687)quantaque
maternae fuerit fiducia formae,
(4,688)indicat,
et nondum memoratis omnibus unda
(4,689)insonuit,
veniensque inmenso belua ponto
(4,690)inminet
et latum sub pectore possidet aequor.
(4,691)conclamat
virgo: genitor lugubris et una
(4,692)mater
adest, ambo miseri, sed iustius illa,
(4,693)nec
secum auxilium, sed dignos tempore fletus
(4,694)plangoremque
ferunt vinctoque in corpore adhaerent,
(4,695)cum
sic hospes ait lacrimarum longa manere
(4,696)tempora
vos poterunt, ad opem brevis hora ferendam est.
(4,697)hanc
ego si peterem Perseus Iove natus et illa,
(4,698)quam
clausam inplevit fecundo Iuppiter auro,
(4,699)Gorgonis
anguicomae Perseus superator et alis
(4,700)aerias
ausus iactatis ire per auras,
(4,701)praeferrer
cunctis certe gener; addere tantis
(4,702)dotibus
et meritum, faveant modo numina, tempto:
(4,703)ut
mea sit servata mea virtute, paciscor.
(4,704)accipiunt
legem (quis enim dubitaret?) et orant
(4,705)promittuntque
super regnum dotale parentes.
(4,706)Ecce,
velut navis praefixo concita rostro
(4,707)sulcat
aquas iuvenum sudantibus acta lacertis,
(4,708)sic
fera dimotis inpulsu pectoris undis;
(4,709)tantum
aberat scopulis, quantum Balearica torto
(4,710)funda
potest plumbo medii transmittere caeli,
(4,711)cum
subito iuvenis pedibus tellure repulsa
(4,712)arduus
in nubes abiit: ut in aequore summo
(4,713)umbra
viri visa est, visam fera saevit in umbram,
(4,714)utque
Iovis praepes, vacuo cum vidit in arvo
(4,715)praebentem
Phoebo liventia terga draconem,
(4,716)occupat
aversum, neu saeva retorqueat ora,
(4,717)squamigeris
avidos figit cervicibus ungues,
(4,718)sic
celeri missus praeceps per inane volatu
(4,719)terga
ferae pressit dextroque frementis in armo
(4,720)Inachides
ferrum curvo tenus abdidit hamo.
(4,721)vulnere
laesa gravi modo se sublimis in auras
(4,722)attollit,
modo subdit aquis, modo more ferocis
(4,723)versat
apri, quem turba canum circumsona terret.
(4,724)ille
avidos morsus velocibus effugit alis
(4,725)quaque
patet, nunc terga cavis super obsita conchis,
(4,726)nunc
laterum costas, nunc qua tenuissima cauda
(4,727)desinit
in piscem, falcato verberat ense;
(4,728)belua
puniceo mixtos cum sanguine fluctus
(4,729)ore
vomit: maduere graves adspergine pennae.
(4,730)nec
bibulis ultra Perseus talaribus ausus
(4,731)credere
conspexit scopulum, qui vertice summo
(4,732)stantibus
exstat aquis, operitur ab aequore moto.
(4,733)nixus
eo rupisque tenens iuga prima sinistra
(4,734)ter
quater exegit repetita per ilia ferrum.
(4,735)litora
cum plausu clamor superasque deorum
(4,736)inplevere
domos: gaudent generumque salutant
(4,737)auxiliumque
domus servatoremque fatentur
(4,738)Cassiope
Cepheusque pater; resoluta catenis
(4,739)incedit
virgo, pretiumque et causa laboris.
(4,740)ipse
manus hausta victrices abluit unda,
(4,741)anguiferumque
caput dura ne laedat harena,
(4,742)mollit
humum foliis natasque sub aequore virgas
(4,743)sternit
et inponit Phorcynidos ora Medusae.
(4,744)virga
recens bibulaque etiamnum viva medulla
(4,745)vim
rapuit monstri tactuque induruit huius
(4,746)percepitque
novum ramis et fronde rigorem.
(4,747)at
pelagi nymphae factum mirabile temptant
(4,748)pluribus
in virgis et idem contingere gaudent
(4,749)seminaque
ex illis iterant iactata per undas:
(4,750)nunc
quoque curaliis eadem natura remansit,
(4,751)duritiam
tacto capiant ut ab aere quodque
(4,752)vimen
in aequore erat, fiat super aequora saxum.
(4,753)Dis
tribus ille focos totidem de caespite ponit,
(4,754)laevum
Mercurio, dextrum tibi, bellica virgo,
(4,755)ara
Iovis media est; mactatur vacca Minervae,
(4,756)alipedi
vitulus, taurus tibi, summe deorum.
(4,757)protinus
Andromedan et tanti praemia facti
(4,758)indotata
rapit; taedas Hymenaeus Amorque
(4,759)praecutiunt;
largis satiantur odoribus ignes,
(4,760)sertaque
dependent tectis et ubique lyraeque
(4,761)tibiaque
et cantus, animi felicia laeti
(4,762)argumenta,
sonant; reseratis aurea valvis
(4,763)atria
tota patent, pulchroque instructa paratu
(4,764)Cepheni
proceres ineunt convivia regis.
(4,765)Postquam
epulis functi generosi munere Bacchi
(4,766)diffudere
animos, cultusque genusque locorum
(4,767)quaerit
Lyncides moresque animumque virorum;
(4,769)qui
simul edocuit, nunc, o fortissime, dixit
(4,770)fare,
precor, Perseu, quanta virtute quibusque
(4,771)artibus
abstuleris crinita draconibus ora!
(4,772)narrat
Agenorides gelido sub Atlante iacentem
(4,773)esse
locum solidae tutum munimine molis;
(4,774)cuius
in introitu geminas habitasse sorores
(4,775)Phorcidas
unius partitas luminis usum;
(4,776)id
se sollerti furtim, dum traditur, astu
(4,777)supposita
cepisse manu perque abdita longe
(4,778)deviaque
et silvis horrentia saxa fragosis
(4,779)Gorgoneas
tetigisse domos passimque per agros
(4,780)perque
vias vidisse hominum simulacra ferarumque
(4,781)in
silicem ex ipsis visa conversa Medusa.
(4,782)se
tamen horrendae clipei, quem laeva gerebat,
(4,783)aere
repercusso formam adspexisse Medusae,
(4,784)dumque
gravis somnus colubrasque ipsamque tenebat,
(4,785)eripuisse
caput collo; pennisque fugacem
(4,786)Pegason
et fratrem matris de sanguine natos.
(4,787)Addidit
et longi non falsa pericula cursus,
(4,788)quae
freta, quas terras sub se vidisset ab alto
(4,789)et
quae iactatis tetigisset sidera pennis;
(4,790)ante
exspectatum tacuit tamen. excipit unus
(4,791)ex
numero procerum quaerens, cur sola sororum
(4,792)gesserit
alternis inmixtos crinibus angues.
(4,793)hospes
ait: quoniam scitaris digna relatu,
(4,794)accipe
quaesiti causam. clarissima forma
(4,795)multorumque
fuit spes invidiosa procorum
(4,796)illa,
nec in tota conspectior ulla capillis
(4,797)pars
fuit: inveni, qui se vidisse referret.
(4,798)hanc
pelagi rector templo vitiasse Minervae
(4,799)dicitur:
aversa est et castos aegide vultus
(4,800)nata
Iovis texit, neve hoc inpune fuisset,
(4,801)Gorgoneum
crinem turpes mutavit in hydros.
(4,802)nunc
quoque, ut attonitos formidine terreat hostes,
(4,803)pectore
in adverso, quos fecit, sustinet angues.
(5,1)Dumque
ea Cephenum medio Danaeius heros
(5,2)agmine
commemorat, fremida regalia turba
(5,3)atria
conplentur, nec coniugialia festa
(5,4)qui
canat est clamor, sed qui fera nuntiet arma;
(5,5)inque
repentinos convivia versa tumultus
(5,6)adsimilare
freto possis, quod saeva quietum
(5,7)ventorum
rabies motis exasperat undis.
(5,8)primus
in his Phineus, belli temerarius auctor,
(5,9)fraxineam
quatiens aeratae cuspidis hastam
(5,10)en
ait, en adsum praereptae coniugis ultor;
(5,11)nec
mihi te pennae nec falsum versus in aurum
(5,12)Iuppiter
eripiet! conanti mittere Cepheus
(5,13)quid
facis? exclamat, quae te, germane, furentem
(5,14)mens
agit in facinus? meritisne haec gratia tantis
(5,15)redditur?
hac vitam servatae dote rependis?
(5,16)quam
tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit,
(5,17)sed
grave Nereidum numen, sed corniger Ammon,
(5,18)sed
quae visceribus veniebat belua ponti
(5,19)exsaturanda
meis; illo tibi tempore rapta est,
(5,20)quo
peritura fuit, nisi si, crudelis, id ipsum
(5,21)exigis,
ut pereat, luctuque levabere nostro.
(5,22)scilicet
haud satis est, quod te spectante revincta est
(5,23)et
nullam quod opem patruus sponsusve tulisti;
(5,24)insuper,
a quoquam quod sit servata, dolebis
(5,25)praemiaque
eripies? quae si tibi magna videntur,
(5,26)ex
illis scopulis, ubi erant adfixa, petisses.
(5,27)nunc
sine, qui petiit, per quem haec non orba senectus,
(5,28)ferre,
quod et meritis et voce est pactus, eumque
(5,29)non
tibi, sed certae praelatum intellege morti.
(5,30)Ille
nihil contra, sed et hunc et Persea vultu
(5,31)alterno
spectans petat hunc ignorat an illum:
(5,32)cunctatusque
brevi contortam viribus hastam,
(5,33)quantas
ira dabat, nequiquam in Persea misit.
(5,34)ut
stetit illa toro, stratis tum denique Perseus
(5,35)exsiluit
teloque ferox inimica remisso
(5,36)pectora
rupisset, nisi post altaria Phineus
(5,37)isset:
et (indignum) scelerato profuit ara.
(5,38)fronte
tamen Rhoeti non inrita cuspis adhaesit,
(5,39)qui
postquam cecidit ferrumque ex osse revulsum est
(5,40)calcitrat
et positas adspergit sanguine mensas.
(5,41)tum
vero indomitas ardescit vulgus in iras,
(5,42)telaque
coniciunt, et sunt, qui Cephea dicunt
(5,43)cum
genero debere mori; sed limine tecti
(5,44)exierat
Cepheus testatus iusque fidemque
(5,45)hospitiique
deos, ea se prohibente moveri.
(5,46)bellica
Pallas adest et protegit aegide fratrem
(5,47)datque
animos. Erat Indus Athis, quem flumine Gange
(5,48)edita
Limnaee vitreis peperisse sub undis
(5,49)creditur,
egregius forma, quam divite cultu
(5,50)augebat,
bis adhuc octonis integer annis,
(5,51)indutus
chlamydem Tyriam, quam limbus obibat
(5,52)aureus;
ornabant aurata monilia collum
(5,53)et
madidos murra curvum crinale capillos;
(5,54)ille
quidem iaculo quamvis distantia misso
(5,55)figere
doctus erat, sed tendere doctior arcus.
(5,56)tum
quoque lenta manu flectentem cornua Perseus
(5,57)stipite,
qui media positus fumabat in ara,
(5,58)perculit
et fractis confudit in ossibus ora.
(5,59)Hunc
ubi laudatos iactantem in sanguine vultus
(5,60)Assyrius
vidit Lycabas, iunctissimus illi
(5,61)et
comes et veri non dissimulator amoris,
(5,62)postquam
exhalantem sub acerbo vulnere vitam
(5,63)deploravit
Athin, quos ille tetenderat arcus
(5,64)arripit
et mecum tibi sint certamina! dixit;
(5,65)nec
longum pueri fato laetabere, quo plus
(5,66)invidiae
quam laudis habes. haec omnia nondum
(5,67)dixerat:
emicuit nervo penetrabile telum
(5,68)vitatumque
tamen sinuosa veste pependit.
(5,69)vertit
in hunc harpen spectatam caede Medusae
(5,70)Acrisioniades
adigitque in pectus; at ille
(5,71)iam
moriens oculis sub nocte natantibus atra
(5,72)circumspexit
Athin seque adclinavit ad illum
(5,73)et
tulit ad manes iunctae solacia mortis.
(5,74)Ecce
Syenites, genitus Metione, Phorbas
(5,75)et
Libys Amphimedon, avidi committere pugman,
(5,76)sanguine,
quo late tellus madefacta tepebat,
(5,77)conciderant
lapsi; surgentibus obstitit ensis,
(5,78)alterius
costis, iugulo Phorbantis adactus.
(5,79)At
non Actoriden Erytum, cui lata bipennis
(5,80)telum
erat, hamato Perseus petit ense, sed altis
(5,81)exstantem
signis multaeque in pondere massae
(5,82)ingentem
manibus tollit cratera duabus
(5,83)infligitque
viro; rutilum vomit ille cruorem
(5,84)et
resupinus humum moribundo vertice pulsat.
(5,85)inde
Semiramio Polydegmona sanguine cretum
(5,86)Caucasiumque
Abarin Sperchionidenque Lycetum
(5,87)intonsumque
comas Helicen Phlegyanque Clytumque
(5,88)sternit
et exstructos morientum calcat acervos.
(5,89)Nec
Phineus ausus concurrere comminus hosti
(5,90)intorquet
iaculum, quod detulit error in Idan,
(5,91)expertem
frustra belli et neutra arma secutum.
(5,92)ille
tuens oculis inmitem Phinea torvis
(5,93)quandoquidem
in partes ait abstrahor, accipe, Phineu,
(5,94)quem
fecisti, hostem pensaque hoc vulnere vulnus!
(5,95)iamque
remissurus tractum de corpore telum
(5,96)sanguine
defectos cecidit conlapsus in artus.
(5,97)Tum
quoque Cephenum post regem primus Hodites
(5,98)ense
iacet Clymeni, Prothoenora percutit Hypseus,
(5,99)Hypsea
Lyncides. fuit et grandaevus in illis
(5,100)Emathion,
aequi cultor timidusque deorum,
(5,101)qui,
quoniam prohibent anni bellare, loquendo
(5,102)pugnat
et incessit scelerataque devovet arma;
(5,103)huic
Chromis amplexo tremulis altaria palmis
(5,104)decutit
ense caput, quod protinus incidit arae
(5,105)atque
ibi semianimi verba exsecrantia lingua
(5,106)edidit
et medios animam exspiravit in ignes.
(5,107)Hinc
gemini fratres Broteasque et caestibus Ammon
(5,108)invicti,
vinci si possent caestibus enses,
(5,109)Phinea
cecidere manu Cererisque sacerdos
(5,110)Ampycus
albenti velatus tempora vitta,
(5,111)tu
quoque, Lampetide, non hos adhibendus ad usus,
(5,112)sed
qui, pacis opus, citharam cum voce moveres;
(5,113)iussus
eras celebrare dapes festumque canendo.
(5,114)quem
procul adstantem plectrumque inbelle tenentem
(5,115)Pedasus
inridens Stygiis cane cetera dixit
(5,116)manibus!
et laevo mucronem tempore fixit;
(5,117)concidit
et digitis morientibus ille retemptat
(5,118)fila
lyrae, casuque ferit miserabile carmen.
(5,119)nec
sinit hunc inpune ferox cecidisse Lycormas
(5,120)raptaque
de dextro robusta repagula posti
(5,121)ossibus
inlisit mediae cervicis, at ille
(5,122)procubuit
terrae mactati more iuvenci.
(5,123)demere
temptabat laevi quoque robora postis
(5,124)Cinyphius
Pelates; temptanti dextera fixa est
(5,125)cuspide
Marmaridae Corythi lignoque cohaesit;
(5,126)haerenti
latus hausit Abas, nec corruit ille,
(5,127)sed
retinente manum moriens e poste pependit.
(5,128)sternitur
et Melaneus, Perseia castra secutus,
(5,129)et
Nasamoniaci Dorylas ditissimus agri,
(5,130)dives
agri Dorylas, quo non possederat alter
(5,131)latius
aut totidem tollebat turis acervos.
(5,132)huius
in obliquo missum stetit inguine ferrum:
(5,133)letifer
ille locus. quem postquam vulneris auctor
(5,134)singultantem
animam et versantem lumina vidit
(5,135)Bactrius
Halcyoneus, hoc, quod premis, inquit habeto
(5,136)de
tot agris terrae! corpusque exsangue reliquit.
(5,137)torquet
in hunc hastam calido de vulnere raptam
(5,138)ultor
Abantiades; media quae nare recepta
(5,139)cervice
exacta est in partesque eminet ambas;
(5,140)dumque
manum Fortuna iuvat, Clytiumque Claninque,
(5,141)matre
satos una, diverso vulnere fudit:
(5,142)nam
Clytii per utrumque gravi librata lacerto
(5,143)fraxinus
acta femur, iaculum Clanis ore momordit.
(5,144)occidit
et Celadon Mendesius, occidit Astreus
(5,145)matre
Palaestina dubio genitore creatus,
(5,146)Aethionque
sagax quondam ventura videre,
(5,147)tunc
ave deceptus falsa, regisque Thoactes
(5,148)armiger
et caeso genitore infamis Agyrtes.
(5,149)Plus
tamen exhausto superest; namque omnibus unum
(5,150)opprimere
est animus, coniurata undique pugnant
(5,151)agmina
pro causa meritum inpugnante fidemque;
(5,152)hac
pro parte socer frustra pius et nova coniunx
(5,153)cum
genetrice favent ululatuque atria conplent,
(5,154)sed
sonus armorum superat gemitusque cadentum,
(5,155)pollutosque
simul multo Bellona penates
(5,156)sanguine
perfundit renovataque proelia miscet.
(5,157)Circueunt
unum Phineus et mille secuti
(5,158)Phinea:
tela volant hiberna grandine plura
(5,159)praeter
utrumque latus praeterque et lumen et aures.
(5,160)adplicat
hic umeros ad magnae saxa columnae
(5,161)tutaque
terga gerens adversaque in agmina versus
(5,162)sustinet
instantes: instabat parte sinistra
(5,163)Chaonius
Molpeus, dextra Nabataeus Ethemon.
(5,164)tigris
ut auditis diversa valle duorum
(5,165)exstimulata
fame mugitibus armentorum
(5,166)nescit,
utro potius ruat, et ruere ardet utroque,
(5,167)sic
dubius Perseus, dextra laevane feratur,
(5,168)Molpea
traiecti submovit vulnere cruris
(5,169)contentusque
fuga est; neque enim dat tempus Ethemon,
(5,170)sed
furit et cupiens alto dare vulnera collo
(5,171)non
circumspectis exactum viribus ensem
(5,172)fregit,
in extrema percussae parte columnae:
(5,173)lamina
dissiluit dominique in gutture fixa est.
(5,174)non
tamen ad letum causas satis illa valentes
(5,175)plaga
dedit; trepidum Perseus et inermia frustra
(5,176)bracchia
tendentem Cyllenide confodit harpe.
(5,177)Verum
ubi virtutem turbae succumbere vidit,
(5,178)auxilium
Perseus, quoniam sic cogitis ipsi,
(5,179)dixit
ab hoste petam: vultus avertite vestros,
(5,180)si
quis amicus adest! et Gorgonis extulit ora.
(5,181)quaere
alium, tua quem moveant miracula dixit
(5,182)Thescelus;
utque manu iaculum fatale parabat
(5,183)mittere,
in hoc haesit signum de marmore gestu.
(5,184)proximus
huic Ampyx animi plenissima magni
(5,185)pectora
Lyncidae gladio petit: inque petendo
(5,186)dextera
diriguit nec citra mota nec ultra est.
(5,187)at
Nileus, qui se genitum septemplice Nilo
(5,188)ementitus
erat, clipeo quoque flumina septem
(5,189)argento
partim, partim caelaverat auro,
(5,190)adspice
ait Perseu, nostrae primordia gentis:
(5,191)magna
feres tacitas solacia mortis ad umbras,
(5,192)a
tanto cecidisse viro; pars ultima vocis
(5,193)in
medio suppressa sono est, adapertaque velle
(5,194)ora
loqui credas, nec sunt ea pervia verbis.
(5,195)increpat
hos vitio que animi, non viribus inquit
(5,196)Gorgoneis
torpetis Eryx. incurrite mecum
(5,197)et
prosternite humi iuvenem magica arma moventem!
(5,198)incursurus
erat: tenuit vestigia tellus,
(5,199)inmotusque
silex armataque mansit imago.
(5,200)Hi
tamen ex merito poenas subiere, sed unus
(5,201)miles
erat Persei: pro quo dum pugnat, Aconteus
(5,202)Gorgone
conspecta saxo concrevit oborto;
(5,203)quem
ratus Astyages etiamnum vivere, longo
(5,204)ense
ferit: sonuit tinnitibus ensis acutis.
(5,205)dum
stupet Astyages, naturam traxit eandem,
(5,206)marmoreoque
manet vultus mirantis in ore.
(5,207)nomina
longa mora est media de plebe virorum
(5,208)dicere:
bis centum restabant corpora pugnae,
(5,209)Gorgone
bis centum riguerunt corpora visa.
(5,210)Paenitet
iniusti tum denique Phinea belli;
(5,211)sed
quid agat? simulacra videt diversa figuris
(5,212)adgnoscitque
suos et nomine quemque vocatum
(5,213)poscit
opem credensque parum sibi proxima tangit
(5,214)corpora:
marmor erant; avertitur atque ita supplex
(5,215)confessasque
manus obliquaque bracchia tendens
(5,216)vincis
ait, Perseu! remove tua monstra tuaeque
(5,217)saxificos
vultus, quaecumque est, tolle Medusae,
(5,218)tolle,
precor! non nos odium regnique cupido
(5,219)conpulit
ad bellum, pro coniuge movimus arma!
(5,220)causa
fuit meritis melior tua, tempore nostra:
(5,221)non
cessisse piget; nihil, o fortissime, praeter
(5,222)hanc
animam concede mihi, tua cetera sunto!
(5,223)talia
dicenti neque eum, quem voce rogabat,
(5,224)respicere
audenti quod ait, timidissime Phineu,
(5,225)et
possum tribuisse et magnum est munus inerti, -
(5,226)pone
metum! - tribuam: nullo violabere ferro.
(5,227)quin
etiam mansura dabo monimenta per aevum,
(5,228)inque
domo soceri semper spectabere nostri,
(5,229)ut
mea se sponsi soletur imagine coniunx.
(5,230)dixit
et in partem Phorcynida transtulit illam,
(5,231)ad
quam se trepido Phineus obverterat ore.
(5,232)tum
quoque conanti sua vertere lumina cervix
(5,233)deriguit,
saxoque oculorum induruit umor,
(5,234)sed
tamen os timidum vultusque in marmore supplex
(5,235)submissaeque
manus faciesque obnoxia mansit.
(5,236)Victor
Abantiades patrios cum coniuge muros
(5,237)intrat
et inmeriti vindex ultorque parentis
(5,238)adgreditur
Proetum; nam fratre per arma fugato
(5,239)Acrisioneas
Proetus possederat arces.
(5,240)sed
nec ope armorum nec, quam male ceperat, arce
(5,241)torva
colubriferi superavit lumina monstri.
(5,242)Te
tamen, o parvae rector, Polydecta, Seriphi,
(5,243)nec
iuvenis virtus per tot spectata labores
(5,244)nec
mala mollierant, sed inexorabile durus
(5,245)exerces
odium, nec iniqua finis in ira est;
(5,246)detrectas
etiam laudem fictamque Medusae
(5,247)arguis
esse necem. dabimus tibi pignora veri.
(5,248)parcite
luminibus! Perseus ait oraque regis
(5,249)ore
Medusaeo silicem sine sanguine fecit.
(5,250)Hactenus
aurigenae comitem Tritonia fratri
(5,251)se
dedit; inde cava circumdata nube Seriphon
(5,252)deserit,
a dextra Cythno Gyaroque relictis,
(5,253)quaque
super pontum via visa brevissima, Thebas
(5,254)virgineumque
Helicona petit. quo monte potita
(5,255)constitit
et doctas sic est adfata sorores:
(5,256)fama
novi fontis nostras pervenit ad aures,
(5,257)dura
Medusaei quem praepetis ungula rupit.
(5,258)is
mihi causa viae; volui mirabile factum
(5,259)cernere;
vidi ipsum materno sanguine nasci.
(5,260)excipit
Uranie: quaecumque est causa videndi
(5,261)has
tibi, diva, domos, animo gratissima nostro es.
(5,262)vera
tamen fama est: est Pegasus huius origo
(5,263)fontis
et ad latices deduxit Pallada sacros.
(5,264)quae
mirata diu factas pedis ictibus undas
(5,265)silvarum
lucos circumspicit antiquarum
(5,266)antraque
et innumeris distinctas floribus herbas
(5,267)felicesque
vocat pariter studioque locoque
(5,268)Mnemonidas;
quam sic adfata est una sororum:
(5,269)o,
nisi te virtus opera ad maiora tulisset,
(5,270)in
partem ventura chori Tritonia nostri,
(5,271)vera
refers meritoque probas artesque locumque,
(5,272)et
gratam sortem, tutae modo simus, habemus.
(5,273)sed
(vetitum est adeo sceleri nihil) omnia terrent
(5,274)virgineas
mentes, dirusque ante ora Pyreneus
(5,275)vertitur,
et nondum tota me mente recepi.
(5,276)Daulida
Threicio Phoceaque milite rura
(5,277)ceperat
ille ferox iniustaque regna tenebat;
(5,278)templa
petebamus Parnasia: vidit euntes
(5,279)nostraque
fallaci veneratus numina vultu
(5,280)Mnemonides
(cognorat enim), consistite dixit
(5,281)nec
dubitate, precor, tecto grave sidus et imbrem
(5,282)
(imber erat) vitare meo; subiere minores
(5,283)saepe
casas superi. dictis et tempore motae
(5,284)adnuimusque
viro primasque intravimus aedes.
(5,285)desierant
imbres, victoque aquilonibus austro
(5,286)fusca
repurgato fugiebant nubila caelo:
(5,287)inpetus
ire fuit; claudit sua tecta Pyreneus
(5,288)vimque
parat, quam nos sumptis effugimus alis.
(5,289)ipse
secuturo similis stetit arduus arce
(5,290)qua
que via est vobis, erit et mihi dixit eadem
(5,291)seque
iacit vecors e summae culmine turris
(5,292)et
cadit in vultus discussisque ossibus oris
(5,293)tundit
humum moriens scelerato sanguine tinctam.
(5,294)Musa
loquebatur: pennae sonuere per auras,
(5,295)voxque
salutantum ramis veniebat ab altis.
(5,296)suspicit
et linguae quaerit tam certa loquentes
(5,297)unde
sonent hominemque putat Iove nata locutum;
(5,298)ales
erat. numeroque novem sua fata querentes
(5,299)institerant
ramis imitantes omnia picae.
(5,300)miranti
sic orsa deae dea nuper et istae
(5,301)auxerunt
volucrum victae certamine turbam.
(5,302)Pieros
has genuit Pellaeis dives in arvis,
(5,303)Paeonis
Euippe mater fuit; illa potentem
(5,304)Lucinam
noviens, noviens paritura, vocavit.
(5,305)intumuit
numero stolidarum turba sororum
(5,306)perque
tot Haemonias et per tot Achaidas urbes
(5,307)huc
venit et tali committit proelia voce:
(5,308)desinite
indoctum vana dulcedine vulgus
(5,309)fallere;
nobiscum, si qua est fiducia vobis,
(5,310)Thespiades,
certate, deae. nec voce, nec arte
(5,311)vincemur
totidemque sumus: vel cedite victae
(5,312)fonte
Medusaeo et Hyantea Aganippe,
(5,313)vel
nos Emathiis ad Paeonas usque nivosos
(5,314)cedemus
campis! dirimant certamina nymphae.
(5,315)Turpe
quidem contendere erat, sed cedere visum
(5,316)turpius;
electae iurant per flumina nymphae
(5,317)factaque
de vivo pressere sedilia saxo.
(5,318)tunc
sine sorte prior quae se certare professa est,
(5,319)bella
canit superum falsoque in honore gigantas
(5,320)ponit
et extenuat magnorum facta deorum;
(5,321)emissumque
ima de sede Typhoea terrae
(5,322)caelitibus
fecisse metum cunctosque dedisse
(5,323)terga
fugae, donec fessos Aegyptia tellus
(5,324)ceperit
et septem discretus in ostia Nilus.
(5,325)huc
quoque terrigenam venisse Typhoea narrat
(5,326)et
se mentitis superos celasse figuris;
(5,327)duxque
gregis dixit fit Iuppiter: unde recurvis
(5,328)nunc
quoque formatus Libys est cum cornibus Ammon;
(5,329)Delius
in corvo, proles Semeleia capro,
(5,330)fele
soror Phoebi, nivea Saturnia vacca,
(5,331)pisce
Venus latuit, Cyllenius ibidis alis.
(5,332)Hactenus
ad citharam vocalia moverat ora:
(5,333)poscimur
Aonides, - sed forsitan otia non sint,
(5,334)nec
nostris praebere vacet tibi cantibus aures.
(5,335)ne
dubita vestrumque mihi refer ordine carmen!
(5,336)Pallas
ait nemorisque levi consedit in umbra;
(5,337)Musa
refert: dedimus summam certaminis uni;
(5,338)surgit
et inmissos hedera collecta capillos
(5,339)Calliope
querulas praetemptat pollice chordas
(5,340)atque
haec percussis subiungit carmina nervis:
(5,341)Prima
Ceres unco glaebam dimovit aratro,
(5,342)prima
dedit fruges alimentaque mitia terris,
(5,343)prima
dedit leges; Cereris sunt omnia munus;
(5,344)illa
canenda mihi est. utinam modo dicere possim
(5,345)carmina
digna dea! certe dea carmine digna est.
(5,346)Vasta
giganteis ingesta est insula membris
(5,347)Trinacris
et magnis subiectum molibus urguet
(5,348)aetherias
ausum sperare Typhoea sedes.
(5,349)nititur
ille quidem pugnatque resurgere saepe,
(5,350)dextra
sed Ausonio manus est subiecta Peloro,
(5,351)laeva,
Pachyne, tibi, Lilybaeo crura premuntur,
(5,352)degravat
Aetna caput, sub qua resupinus harenas
(5,353)eiectat
flammamque ferox vomit ore Typhoeus.
(5,354)saepe
remoliri luctatur pondera terrae
(5,355)oppidaque
et magnos devolvere corpore montes:
(5,356)inde
tremit tellus, et rex pavet ipse silentum,
(5,357)ne
pateat latoque solum retegatur hiatu
(5,358)inmissusque
dies trepidantes terreat umbras.
(5,359)hanc
metuens cladem tenebrosa sede tyrannus
(5,360)exierat
curruque atrorum vectus equorum
(5,361)ambibat
Siculae cautus fundamina terrae.
(5,362)postquam
exploratum satis est loca nulla labare
(5,363)depositoque
metu, videt hunc Erycina vagantem
(5,364)monte
suo residens natumque amplexa volucrem
(5,365)arma
manusque meae, mea, nate, potentia dixit,
(5,366)illa,
quibus superas omnes, cape tela, Cupido,
(5,367)inque
dei pectus celeres molire sagittas,
(5,368)cui
triplicis cessit fortuna novissima regni.
(5,369)tu
superos ipsumque Iovem, tu numina ponti
(5,370)victa
domas ipsumque, regit qui numina ponti:
(5,371)Tartara
quid cessant? cur non matrisque tuumque
(5,372)imperium
profers? agitur pars tertia mundi,
(5,373)et
tamen in caelo, quae iam patientia nostra est,
(5,374)spernimur,
ac mecum vires minuuntur Amoris.
(5,375)Pallada
nonne vides iaculatricemque Dianam
(5,376)abscessisse
mihi? Cereris quoque filia virgo,
(5,377)si
patiemur, erit; nam spes adfectat easdem.
(5,378)at
tu pro socio, si qua est ea gratia, regno
(5,379)iunge
deam patruo. dixit Venus; ille pharetram
(5,380)solvit
et arbitrio matris de mille sagittis
(5,381)unam
seposuit, sed qua nec acutior ulla
(5,382)nec
minus incerta est nec quae magis audiat arcus,
(5,383)oppositoque
genu curvavit flexile cornum
(5,384)inque
cor hamata percussit harundine Ditem.
(5,385)Haud
procul Hennaeis lacus est a moenibus altae,
(5,386)nomine
Pergus, aquae: non illo plura Caystros
(5,387)carmina
cycnorum labentibus audit in undis.
(5,388)silva
coronat aquas cingens latus omne suisque
(5,389)frondibus
ut velo Phoebeos submovet ictus;
(5,390)frigora
dant rami, Tyrios humus umida flores:
(5,391)perpetuum
ver est. quo dum Proserpina luco
(5,392)ludit
et aut violas aut candida lilia carpit,
(5,393)dumque
puellari studio calathosque sinumque
(5,394)inplet
et aequales certat superare legendo,
(5,395)paene
simul visa est dilectaque raptaque Diti:
(5,396)usque
adeo est properatus amor. dea territa maesto
(5,397)et
matrem et comites, sed matrem saepius, ore
(5,398)clamat,
et ut summa vestem laniarat ab ora,
(5,399)collecti
flores tunicis cecidere remissis,
(5,400)tantaque
simplicitas puerilibus adfuit annis,
(5,401)haec
quoque virgineum movit iactura dolorem.
(5,402)raptor
agit currus et nomine quemque vocando
(5,403)exhortatur
equos, quorum per colla iubasque
(5,404)excutit
obscura tinctas ferrugine habenas,
(5,405)perque
lacus altos et olentia sulphure fertur
(5,406)stagna
Palicorum rupta ferventia terra
(5,407)et
qua Bacchiadae, bimari gens orta Corintho,
(5,408)inter
inaequales posuerunt moenia portus.
(5,409)Est
medium Cyanes et Pisaeae Arethusae,
(5,410)quod
coit angustis inclusum cornibus aequor:
(5,411)hic
fuit, a cuius stagnum quoque nomine dictum est,
(5,412)inter
Sicelidas Cyane celeberrima nymphas.
(5,413)gurgite
quae medio summa tenus exstitit alvo
(5,414)adgnovitque
deam ne c longius ibitis! inquit;
(5,415)non
potes invitae Cereris gener esse: roganda,
(5,416)non
rapienda fuit. quodsi conponere magnis
(5,417)parva
mihi fas est, et me dilexit Anapis;
(5,418)exorata
tamen, nec, ut haec, exterrita nupsi.
(5,419)dixit
et in partes diversas bracchia tendens
(5,420)obstitit.
haud ultra tenuit Saturnius iram
(5,421)terribilesque
hortatus equos in gurgitis ima
(5,422)contortum
valido sceptrum regale lacerto
(5,423)condidit;
icta viam tellus in Tartara fecit
(5,424)et
pronos currus medio cratere recepit.
(5,425)At
Cyane, raptamque deam contemptaque fontis
(5,426)iura
sui maerens, inconsolabile vulnus
(5,427)mente
gerit tacita lacrimisque absumitur omnis
(5,428)et,
quarum fuerat magnum modo numen, in illas
(5,429)extenuatur
aquas: molliri membra videres,
(5,430)ossa
pati flexus, ungues posuisse rigorem;
(5,431)primaque
de tota tenuissima quaeque liquescunt,
(5,432)caerulei
crines digitique et crura pedesque
(5,433)
(nam brevis in gelidas membris exilibus undas
(5,434)transitus
est); post haec umeri tergusque latusque
(5,435)pectoraque
in tenues abeunt evanida rivos;
(5,436)denique
pro vivo vitiatas sanguine venas
(5,437)lympha
subit, restatque nihil, quod prendere possis.
(5,438)Interea
pavidae nequiquam filia matri
(5,439)omnibus
est terris, omni quaesita profundo.
(5,440)illam
non udis veniens Aurora capillis
(5,441)cessantem
vidit, non Hesperus; illa duabus
(5,442)flammiferas
pinus manibus succendit ab Aetna
(5,443)perque
pruinosas tulit inrequieta tenebras;
(5,444)rursus
ubi alma dies hebetarat sidera, natam
(5,445)solis
ab occasu solis quaerebat ad ortus.
(5,446)fessa
labore sitim conceperat, oraque nulli
(5,447)conluerant
fontes, cum tectam stramine vidit
(5,448)forte
casam parvasque fores pulsavit; at inde
(5,449)prodit
anus divamque videt lymphamque roganti
(5,450)dulce
dedit, tosta quod texerat ante polenta.
(5,451)dum
bibit illa datum, duri puer oris et audax
(5,452)constitit
ante deam risitque avidamque vocavit.
(5,453)offensa
est neque adhuc epota parte loquentem
(5,454)cum
liquido mixta perfudit diva polenta:
(5,455)conbibit
os maculas et, quae modo bracchia gessit,
(5,456)crura
gerit; cauda est mutatis addita membris,
(5,457)inque
brevem formam, ne sit vis magna nocendi,
(5,458)contrahitur,
parvaque minor mensura lacerta est.
(5,459)mirantem
flentemque et tangere monstra parantem
(5,460)fugit
anum latebramque petit aptumque pudori
(5,461)nomen
habet variis stellatus corpora guttis.
(5,462)Quas
dea per terras et quas erraverit undas,
(5,463)dicere
longa mora est; quaerenti defuit orbis;
(5,464)Sicaniam
repetit, dumque omnia lustrat eundo,
(5,465)venit
et ad Cyanen. ea ni mutata fuisset,
(5,466)omnia
narrasset; sed et os et lingua volenti
(5,467)dicere
non aderant, nec, quo loqueretur, habebat;
(5,468)signa
tamen manifesta dedit notamque parenti,
(5,469)illo
forte loco delapsam in gurgite sacro
(5,470)Persephones
zonam summis ostendit in undis.
(5,471)quam
simul agnovit, tamquam tum denique raptam
(5,472)scisset,
inornatos laniavit diva capillos
(5,473)et
repetita suis percussit pectora palmis.
(5,474)nescit
adhuc, ubi sit; terras tamen increpat omnes
(5,475)ingratasque
vocat nec frugum munere dignas,
(5,476)Trinacriam
ante alias, in qua vestigia damni
(5,477)repperit.
ergo illic saeva vertentia glaebas
(5,478)fregit
aratra manu, parilique irata colonos
(5,479)ruricolasque
boves leto dedit arvaque iussit
(5,480)fallere
depositum vitiataque semina fecit.
(5,481)fertilitas
terrae latum vulgata per orbem
(5,482)falsa
iacet: primis segetes moriuntur in herbis,
(5,483)et
modo sol nimius, nimius modo corripit imber;
(5,484)sideraque
ventique nocent, avidaeque volucres
(5,485)semina
iacta legunt; lolium tribulique fatigant
(5,486)triticeas
messes et inexpugnabile gramen.
(5,487)Tum
caput Eleis Alpheias extulit undis
(5,488)rorantesque
comas a fronte removit ad aures
(5,489)atque
ait o toto quaesitae virginis orbe
(5,490)et
frugum genetrix, inmensos siste labores
(5,491)neve
tibi fidae violenta irascere terrae.
(5,492)terra
nihil meruit patuitque invita rapinae,
(5,493)nec
sum pro patria supplex: huc hospita veni.
(5,494)Pisa
mihi patria est et ab Elide ducimus ortus,
(5,495)Sicaniam
peregrina colo, sed gratior omni
(5,496)haec
mihi terra solo est: hos nunc Arethusa penates,
(5,497)hanc
habeo sedem. quam tu, mitissima, serva.
(5,498)mota
loco cur sim tantique per aequoris undas
(5,499)advehar
Ortygiam, veniet narratibus hora
(5,500)tempestiva
meis, cum tu curaque levata
(5,501)et
vultus melioris eris. mihi pervia tellus
(5,502)praebet
iter, subterque imas ablata cavernas
(5,503)hic
caput attollo desuetaque sidera cerno.
(5,504)ergo
dum Stygio sub terris gurgite labor,
(5,505)visa
tua est oculis illic Proserpina nostris:
(5,506)illa
quidem tristis neque adhuc interrita vultu,
(5,507)sed
regina tamen, sed opaci maxima mundi,
(5,508)sed
tamen inferni pollens matrona tyranni!
(5,509)Mater
ad auditas stupuit ceu saxea voces
(5,510)attonitaeque
diu similis fuit, utque dolore
(5,511)pulsa
gravi gravis est amentia, curribus oras
(5,512)exit
in aetherias: ibi toto nubila vultu
(5,513)ante
Iovem passis stetit invidiosa capillis
(5,514)pro
que meo veni supplex tibi, Iuppiter, inquit
(5,515)sanguine
proque tuo: si nulla est gratia matris,
(5,516)nata
patrem moveat, neu sit tibi cura, precamur,
(5,517)vilior
illius, quod nostro est edita partu.
(5,518)en
quaesita diu tandem mihi nata reperta est,
(5,519)si
reperire vocas amittere certius, aut si
(5,520)scire,
ubi sit, reperire vocas. quod rapta, feremus,
(5,521)dummodo
reddat eam! neque enim praedone marito
(5,522)filia
digna tua est, si iam mea filia non est.
(5,523)Iuppiter
excepit commune est pignus onusque
(5,524)nata
mihi tecum; sed si modo nomina rebus
(5,525)addere
vera placet, non hoc iniuria factum,
(5,526)verum
amor est; neque erit nobis gener ille pudori,
(5,527)tu
modo, diva, velis. ut desint cetera, quantum est
(5,528)esse
Iovis fratrem! quid, quod nec cetera desunt
(5,529)nec
cedit nisi sorte mihi? - sed tanta cupido
(5,530)si
tibi discidii est, repetet Proserpina caelum,
(5,531)lege
tamen certa, si nullos contigit illic
(5,532)ore
cibos; nam sic Parcarum foedere cautum est.
(5,533)Dixerat,
at Cereri certum est educere natam;
(5,534)non
ita fata sinunt, quoniam ieiunia virgo
(5,535)solverat
et, cultis dum simplex errat in hortis,
(5,536)puniceum
curva decerpserat arbore pomum
(5,537)sumptaque
pallenti septem de cortice grana
(5,538)presserat
ore suo, solusque ex omnibus illud
(5,539)Ascalaphus
vidit, quem quondam dicitur Orphne,
(5,540)inter
Avernales haud ignotissima nymphas,
(5,541)ex
Acheronte suo silvis peperisse sub atris;
(5,542)vidit
et indicio reditum crudelis ademit.
(5,543)ingemuit
regina Erebi testemque profanam
(5,544)fecit
avem sparsumque caput Phlegethontide lympha
(5,545)in
rostrum et plumas et grandia lumina vertit.
(5,546)ille
sibi ablatus fulvis amicitur in alis
(5,547)inque
caput crescit longosque reflectitur ungues
(5,548)vixque
movet natas per inertia bracchia pennas
(5,549)foedaque
fit volucris, venturi nuntia luctus,
(5,550)ignavus
bubo, dirum mortalibus omen.
(5,551)Hic
tamen indicio poenam linguaque videri
(5,552)commeruisse
potest; vobis, Acheloides, unde
(5,553)pluma
pedesque avium, cum virginis ora geratis?
(5,554)an
quia, cum legeret vernos Proserpina flores,
(5,555)in
comitum numero, doctae Sirenes, eratis?
(5,556)quam
postquam toto frustra quaesistis in orbe,
(5,557)protinus,
et vestram sentirent aequora curam,
(5,558)posse
super fluctus alarum insistere remis
(5,559)optastis
facilesque deos habuistis et artus
(5,560)vidistis
vestros subitis flavescere pennis.
(5,561)ne
tamen ille canor mulcendas natus ad aures
(5,562)tantaque
dos oris linguae deperderet usum,
(5,563)virginei
vultus et vox humana remansit.
(5,564)At
medius fratrisque sui maestaeque sororis
(5,565)Iuppiter
ex aequo volventem dividit annum:
(5,566)nunc
dea, regnorum numen commune duorum,
(5,567)cum
matre est totidem, totidem cum coniuge menses.
(5,568)vertitur
extemplo facies et mentis et oris;
(5,569)nam
modo quae poterat Diti quoque maesta videri,
(5,570)laeta
deae frons est, ut sol, qui tectus aquosis
(5,571)nubibus
ante fuit, victis e nubibus exit.
(5,572)Exigit
alma Ceres nata secura recepta,
(5,573)quae
tibi causa fugae, cur sis, Arethusa, sacer fons.
(5,574)conticuere
undae, quarum dea sustulit alto
(5,575)fonte
caput viridesque manu siccata capillos
(5,576)fluminis
Elei veteres narravit amores.
(5,577)pars
ego nympharum, quae sunt in Achaide, dixit
(5,578)una
fui, nec me studiosius altera saltus
(5,579)legit
nec posuit studiosius altera casses.
(5,580)sed
quamvis formae numquam mihi fama petita est,
(5,581)quamvis
fortis eram, formosae nomen habebam,
(5,582)nec
mea me facies nimium laudata iuvabat,
(5,583)quaque
aliae gaudere solent, ego rustica dote
(5,584)corporis
erubui crimenque placere putavi.
(5,585)lassa
revertebar (memini) Stymphalide silva;
(5,586)aestus
erat, magnumque labor geminaverat aestum:
(5,587)invenio
sine vertice aquas, sine murmure euntes,
(5,588)perspicuas
ad humum, per quas numerabilis alte
(5,589)calculus
omnis erat, quas tu vix ire putares.
(5,590)cana
salicta dabant nutritaque populus unda
(5,591)sponte
sua natas ripis declivibus umbras.
(5,592)accessi
primumque pedis vestigia tinxi,
(5,593)poplite
deinde tenus; neque eo contenta, recingor
(5,594)molliaque
inpono salici velamina curvae
(5,595)nudaque
mergor aquis. quas dum ferioque trahoque
(5,596)mille
modis labens excussaque bracchia iacto,
(5,597)nescio
quod medio sensi sub gurgite murmur
(5,598)territaque
insisto propioris margine ripae.
(5,599)quo
properas, Arethusa? suis Alpheos ab undis,
(5,600)quo
properas? iterum rauco mihi dixerat ore.
(5,601)sicut
eram, fugio sine vestibus (altera vestes
(5,602)ripa
meas habuit): tanto magis instat et ardet,
(5,603)et
quia nuda fui, sum visa paratior illi.
(5,604)sic
ego currebam, sic me ferus ille premebat,
(5,605)ut
fugere accipitrem penna trepidante columbae,
(5,606)ut
solet accipiter trepidas urguere columbas.
(5,607)usque
sub Orchomenon Psophidaque Cyllenenque
(5,608)Maenaliosque
sinus gelidumque Erymanthon et Elin
(5,609)currere
sustinui, nec me velocior ille;
(5,610)sed
tolerare diu cursus ego viribus inpar
(5,611)non
poteram, longi patiens erat ille laboris.
(5,612)per
tamen et campos, per opertos arbore montes,
(5,613)saxa
quoque et rupes et, qua via nulla, cucurri.
(5,614)sol
erat a tergo: vidi praecedere longam
(5,615)ante
pedes umbram, nisi si timor illa videbat;
(5,616)sed
certe sonitusque pedum terrebat et ingens
(5,617)crinales
vittas adflabat anhelitus oris.
(5,618)fessa
labore fugae fer opem, deprendimur, inquam
(5,619)armigerae,
Diana, tuae, cui saepe dedisti
(5,620)ferre
tuos arcus inclusaque tela pharetra!
(5,621)mota
dea est spissisque ferens e nubibus unam
(5,622)me
super iniecit: lustrat caligine tectam
(5,623)amnis
et ignarus circum cava nubila quaerit
(5,624)bisque
locum, quo me dea texerat, inscius ambit
(5,625)et
bis io Arethusa vocavit, io Arethusa!
(5,626)quid
mihi tunc animi miserae fuit? anne quod agnae est,
(5,627)si
qua lupos audit circum stabula alta frementes,
(5,628)aut
lepori, qui vepre latens hostilia cernit
(5,629)ora
canum nullosque audet dare corpore motus?
(5,630)non
tamen abscedit; neque enim vestigia cernit
(5,631)longius
ulla pedum: servat nubemque locumque.
(5,632)occupat
obsessos sudor mihi frigidus artus,
(5,633)caeruleaeque
cadunt toto de corpore guttae,
(5,634)quaque
pedem movi, manat lacus, eque capillis
(5,635)ros
cadit, et citius, quam nunc tibi facta renarro,
(5,636)in
latices mutor. sed enim cognoscit amatas
(5,637)amnis
aquas positoque viri, quod sumpserat, ore
(5,638)vertitur
in proprias, et se mihi misceat, undas.
(5,639)Delia
rupit humum, caecisque ego mersa cavernis
(5,640)advehor
Ortygiam, quae me cognomine divae
(5,641)grata
meae superas eduxit prima sub auras.
(5,642)Hac
Arethusa tenus; geminos dea fertilis angues
(5,643)curribus
admovit frenisque coercuit ora
(5,644)et
medium caeli terraeque per aera vecta est
(5,645)atque
levem currum Tritonida misit in urbem
(5,646)Triptolemo
partimque rudi data semina iussit
(5,647)spargere
humo, partim post tempora longa recultae.
(5,648)iam
super Europen sublimis et Asida terram
(5,649)vectus
erat iuvenis: Scythicas advertitur oras.
(5,650)rex
ibi Lyncus erat; regis subit ille penates.
(5,651)qua
veniat, causamque viae nomenque rogatus
(5,652)et
patriam, patria est clarae mihi dixit Athenae;
(5,653)Triptolemus
nomen; veni nec puppe per undas,
(5,654)nec
pede per terras: patuit mihi pervius aether.
(5,655)dona
fero Cereris, latos quae sparsa per agros
(5,656)frugiferas
messes alimentaque mitia reddant.
(5,657)barbarus
invidit tantique ut muneris auctor
(5,658)ipse
sit, hospitio recipit somnoque gravatum
(5,659)adgreditur
ferro: conantem figere pectus
(5,660)lynca
Ceres fecit rursusque per aera iussit
(5,661)Mopsopium
iuvenem sacros agitare iugales.
(5,662)Finierat
doctos e nobis maxima cantus;
(5,663)at
nymphae vicisse deas Helicona colentes
(5,664)concordi
dixere sono: convicia victae
(5,665)cum
iacerent, quoniam dixi certamine vobis
(5,666)supplicium
meruisse parum est maledictaque culpae
(5,667)additis
et non est patientia libera nobis,
(5,668)ibimus
in poenas et, qua vocat ira, sequemur.
(5,669)rident
Emathides spernuntque minacia verba,
(5,670)conantesque
loqui et magno clamore protervas
(5,671)intentare
manus pennas exire per ungues
(5,672)adspexere
suos, operiri bracchia plumis,
(5,673)alteraque
alterius rigido concrescere rostro
(5,674)ora
videt volucresque novas accedere silvis;
(5,675)dumque
volunt plangi, per bracchia mota levatae
(5,676)aere
pendebant, nemorum convicia, picae.
(5,677)Nunc
quoque in alitibus facundia prisca remansit
(5,678)raucaque
garrulitas studiumque inmane loquendi.
(6,1)Praebuerat
dictis Tritonia talibus aures
(6,2)carminaque
Aonidum iustamque probaverat iram;
(6,3)tum
secum: laudare parum est, laudemur et ipsae
(6,4)numina
nec sperni sine poena nostra sinamus.
(6,5)Maeoniaeque
animum fatis intendit Arachnes,
(6,6)quam
sibi lanificae non cedere laudibus artis
(6,7)audierat.
non illa loco nec origine gentis
(6,8)clara,
sed arte fuit: pater huic Colophonius Idmon
(6,9)Phocaico
bibulas tinguebat murice lanas;
(6,10)occiderat
mater, sed et haec de plebe suoque
(6,11)aequa
viro fuerat; Lydas tamen illa per urbes
(6,12)quaesierat
studio nomen memorabile, quamvis
(6,13)orta
domo parva parvis habitabat Hypaepis.
(6,14)huius
ut adspicerent opus admirabile, saepe
(6,15)deseruere
sui nymphae vineta Timoli,
(6,16)deseruere
suas nymphae Pactolides undas.
(6,17)nec
factas solum vestes, spectare iuvabat
(6,18)tum
quoque, cum fierent: tantus decor adfuit arti,
(6,19)sive
rudem primos lanam glomerabat in orbes,
(6,20)seu
digitis subigebat opus repetitaque longo
(6,21)vellera
mollibat nebulas aequantia tractu,
(6,22)sive
levi teretem versabat pollice fusum,
(6,23)seu
pingebat acu; scires a Pallade doctam.
(6,24)quod
tamen ipsa negat tantaque offensa magistra
(6,25)certet
ait mecum: nihil est, quod victa recusem!
(6,26)Pallas
anum simulat: falsosque in tempora canos
(6,27)addit
et infirmos, baculo quos sustinet, artus.
(6,28)tum
sic orsa loqui non omnia grandior aetas,
(6,29)quae
fugiamus, habet: seris venit usus ab annis.
(6,30)consilium
ne sperne meum: tibi fama petatur
(6,31)inter
mortales faciendae maxima lanae;
(6,32)cede
deae veniamque tuis, temeraria, dictis
(6,33)supplice
voce roga: veniam dabit illa roganti.
(6,34)adspicit
hanc torvis inceptaque fila relinquit
(6,35)vixque
manum retinens confessaque vultibus iram
(6,36)talibus
obscuram resecuta est Pallada dictis:
(6,37)mentis
inops longaque venis confecta senecta,
(6,38)et
nimium vixisse diu nocet. audiat istas,
(6,39)si
qua tibi nurus est, si qua est tibi filia, voces;
(6,40)consilii
satis est in me mihi, neve monendo
(6,41)profecisse
putes, eadem est sententia nobis.
(6,42)cur
non ipsa venit? cur haec certamina vitat?
(6,43)tum
dea venit! ait formamque removit anilem
(6,44)Palladaque
exhibuit: venerantur numina nymphae
(6,45)Mygdonidesque
nurus; sola est non territa virgo,
(6,46)sed
tamen erubuit, subitusque invita notavit
(6,47)ora
rubor rursusque evanuit, ut solet aer
(6,48)purpureus
fieri, cum primum Aurora movetur,
(6,49)et
breve post tempus candescere solis ab ortu.
(6,50)perstat
in incepto stolidaeque cupidine palmae
(6,51)in
sua fata ruit; neque enim Iove nata recusat
(6,52)nec
monet ulterius nec iam certamina differt.
(6,53)haud
mora, constituunt diversis partibus ambae
(6,54)et
gracili geminas intendunt stamine telas:
(6,55)tela
iugo vincta est, stamen secernit harundo,
(6,56)inseritur
medium radiis subtemen acutis,
(6,57)quod
digiti expediunt, atque inter stamina ductum
(6,58)percusso
paviunt insecti pectine dentes.
(6,59)utraque
festinant cinctaeque ad pectora vestes
(6,60)bracchia
docta movent, studio fallente laborem.
(6,61)illic
et Tyrium quae purpura sensit aenum
(6,62)texitur
et tenues parvi discriminis umbrae;
(6,63)qualis
ab imbre solent percussis solibus arcus
(6,64)inficere
ingenti longum curvamine caelum;
(6,65)in
quo diversi niteant cum mille colores,
(6,66)transitus
ipse tamen spectantia lumina fallit:
(6,67)usque
adeo, quod tangit, idem est; tamen ultima distant.
(6,68)illic
et lentum filis inmittitur aurum
(6,69)et
vetus in tela deducitur argumentum.
(6,70)Cecropia
Pallas scopulum Mavortis in arce
(6,71)pingit
et antiquam de terrae nomine litem.
(6,72)bis
sex caelestes medio Iove sedibus altis
(6,73)augusta
gravitate sedent; sua quemque deorum
(6,74)inscribit
facies: Iovis est regalis imago;
(6,75)stare
deum pelagi longoque ferire tridente
(6,76)aspera
saxa facit, medioque e vulnere saxi
(6,77)exsiluisse
fretum, quo pignore vindicet urbem;
(6,78)at
sibi dat clipeum, dat acutae cuspidis hastam,
(6,79)dat
galeam capiti, defenditur aegide pectus,
(6,80)percussamque
sua simulat de cuspide terram
(6,81)edere
cum bacis fetum canentis olivae;
(6,82)mirarique
deos: operis Victoria finis.
(6,83)ut
tamen exemplis intellegat aemula laudis,
(6,84)quod
pretium speret pro tam furialibus ausis
(6,85)quattuor
in partes certamina quattuor addit,
(6,86)clara
colore suo, brevibus distincta sigillis:
(6,87)Threiciam
Rhodopen habet angulus unus et Haemum,
(6,88)nunc
gelidos montes, mortalia corpora quondam,
(6,89)nomina
summorum sibi qui tribuere deorum;
(6,90)altera
Pygmaeae fatum miserabile matris
(6,91)pars
habet: hanc Iuno victam certamine iussit
(6,92)esse
gruem populisque suis indicere bellum;
(6,93)pinxit
et Antigonen, ausam contendere quondam
(6,94)cum
magni consorte Iovis, quam regia Iuno
(6,95)in
volucrem vertit, nec profuit Ilion illi
(6,96)Laomedonve
pater, sumptis quin candida pennis
(6,97)ipsa
sibi plaudat crepitante ciconia rostro;
(6,98)qui
superest solus, Cinyran habet angulus orbum;
(6,99)isque
gradus templi, natarum membra suarum,
(6,100)amplectens
saxoque iacens lacrimare videtur.
(6,101)circuit
extremas oleis pacalibus oras
(6,102)
(is modus est) operisque sua facit arbore finem.
(6,103)Maeonis
elusam designat imagine tauri
(6,104)Europam:
verum taurum, freta vera putares;
(6,105)ipsa
videbatur terras spectare relictas
(6,106)et
comites clamare suas tactumque vereri
(6,107)adsilientis
aquae timidasque reducere plantas.
(6,108)fecit
et Asterien aquila luctante teneri,
(6,109)fecit
olorinis Ledam recubare sub alis;
(6,110)addidit,
ut satyri celatus imagine pulchram
(6,111)Iuppiter
inplerit gemino Nycteida fetu,
(6,112)Amphitryon
fuerit, cum te, Tirynthia, cepit,
(6,113)aureus
ut Danaen, Asopida luserit ignis,
(6,114)Mnemosynen
pastor, varius Deoida serpens.
(6,115)te
quoque mutatum torvo, Neptune, iuvenco
(6,116)virgine
in Aeolia posuit; tu visus Enipeus
(6,117)gignis
Aloidas, aries Bisaltida fallis,
(6,118)et
te flava comas frugum mitissima mater
(6,119)sensit
equum, sensit volucrem crinita colubris
(6,120)mater
equi volucris, sensit delphina Melantho:
(6,121)omnibus
his faciemque suam faciemque locorum
(6,122)reddidit.
est illic agrestis imagine Phoebus,
(6,123)utque
modo accipitris pennas, modo terga leonis
(6,124)gesserit,
ut pastor Macareida luserit Issen,
(6,125)Liber
ut Erigonen falsa deceperit uva,
(6,126)ut
Saturnus equo geminum Chirona crearit.
(6,127)ultima
pars telae, tenui circumdata limbo,
(6,128)nexilibus
flores hederis habet intertextos.
(6,129)Non
illud Pallas, non illud carpere Livor
(6,130)possit
opus: doluit successu flava virago
(6,131)et
rupit pictas, caelestia crimina, vestes,
(6,132)utque
Cytoriaco radium de monte tenebat,
(6,133)ter
quater Idmoniae frontem percussit Arachnes.
(6,134)non
tulit infelix laqueoque animosa ligavit
(6,135)guttura:
pendentem Pallas miserata levavit
(6,136)atque
ita vive quidem, pende tamen, inproba dixit,
(6,137)lexque
eadem poenae, ne sis secura futuri,
(6,138)dicta
tuo generi serisque nepotibus esto!
(6,139)post
ea discedens sucis Hecateidos herbae
(6,140)sparsit:
et extemplo tristi medicamine tactae
(6,141)defluxere
comae, cum quis et naris et aures,
(6,142)fitque
caput minimum; toto quoque corpore parva est:
(6,143)in
latere exiles digiti pro cruribus haerent,
(6,144)cetera
venter habet, de quo tamen illa remittit
(6,145)stamen
et antiquas exercet aranea telas.
(6,146)Lydia
tota fremit, Phrygiaeque per oppida facti
(6,147)rumor
it et magnum sermonibus occupat orbem.
(6,148)ante
suos Niobe thalamos cognoverat illam,
(6,149)tum
cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat;
(6,150)nec
tamen admonita est poena popularis Arachnes,
(6,151)cedere
caelitibus verbisque minoribus uti.
(6,152)multa
dabant animos; sed enim nec coniugis artes
(6,153)nec
genus amborum magnique potentia regni
(6,154)sic
placuere illi, quamvis ea cuncta placerent,
(6,155)ut
sua progenies; et felicissima matrum
(6,156)dicta
foret Niobe, si non sibi visa fuisset.
(6,157)nam
sata Tiresia venturi praescia Manto
(6,158)per
medias fuerat divino concita motu
(6,159)vaticinata
vias: Ismenides, ite frequentes
(6,160)et
date Latonae Latonigenisque duobus
(6,161)cum
prece tura pia lauroque innectite crinem:
(6,162)ore
meo Latona iubet. paretur, et omnes
(6,163)Thebaides
iussis sua tempora frondibus ornant
(6,164)turaque
dant sanctis et verba precantia flammis.
(6,165)Ecce
venit comitum Niobe celeberrima turba
(6,166)vestibus
intexto Phrygiis spectabilis auro
(6,167)et,
quantum ira sinit, formosa; movensque decoro
(6,168)cum
capite inmissos umerum per utrumque capillos
(6,169)constitit,
utque oculos circumtulit alta superbos,
(6,170)quis
furor auditos inquit praeponere visis
(6,171)caelestes?
aut cur colitur Latona per aras,
(6,172)numen
adhuc sine ture meum est? mihi Tantalus auctor,
(6,173)cui
licuit soli superorum tangere mensas;
(6,174)Pleiadum
soror est genetrix mea; maximus Atlas
(6,175)est
avus, aetherium qui fert cervicibus axem;
(6,176)Iuppiter
alter avus; socero quoque glorior illo.
(6,177)me
gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi
(6,178)sub
domina est, fidibusque mei commissa mariti
(6,179)moenia
cum populis a meque viroque reguntur.
(6,180)in
quamcumque domus adverti lumina partem,
(6,181)inmensae
spectantur opes; accedit eodem
(6,182)digna
dea facies; huc natas adice septem
(6,183)et
totidem iuvenes et mox generosque nurusque!
(6,184)quaerite
nunc, habeat quam nostra superbia causam,
(6,185)nescio
quoque audete satam Titanida Coeo
(6,186)Latonam
praeferre mihi, cui maxima quondam
(6,187)exiguam
sedem pariturae terra negavit!
(6,188)nec
caelo nec humo nec aquis dea vestra recepta est:
(6,189)exsul
erat mundi, donec miserata vagantem
(6,190)hospita
tu terris erras, ego dixit in undis
(6,191)instabilemque
locum Delos dedit. illa duorum
(6,192)facta
parens: uteri pars haec est septima nostri.
(6,193)sum
felix (quis enim neget hoc?) felixque manebo
(6,194)
(hoc quoque quis dubitet?): tutam me copia fecit.
(6,195)maior
sum quam cui possit Fortuna nocere,
(6,196)multaque
ut eripiat, multo mihi plura relinquet.
(6,197)excessere
metum mea iam bona. fingite demi
(6,198)huic
aliquid populo natorum posse meorum:
(6,199)non
tamen ad numerum redigar spoliata duorum,
(6,200)Latonae
turbam, qua quantum distat ab orba?
(6,201)ite
- satis pro re sacri - laurumque capillis
(6,202)ponite!
deponunt et sacra infecta relinquunt,
(6,203)quodque
licet, tacito venerantur murmure numen.
(6,204)Indignata
dea est summoque in vertice Cynthi
(6,205)talibus
est dictis gemina cum prole locuta:
(6,206)en
ego vestra parens, vobis animosa creatis,
(6,207)et
nisi Iunoni nulli cessura dearum,
(6,208)an
dea sim, dubitor perque omnia saecula cultis
(6,209)arceor,
o nati, nisi vos succurritis, aris.
(6,210)nec
dolor hic solus; diro convicia facto
(6,211)Tantalis
adiecit vosque est postponere natis
(6,212)ausa
suis et me, quod in ipsam reccidat, orbam
(6,213)dixit
et exhibuit linguam scelerata paternam.
(6,214)adiectura
preces erat his Latona relatis:
(6,215)desine!
Phoebus ait, poenae mora longa querella est!
(6,216)dixit
idem Phoebe, celerique per aera lapsu
(6,217)contigerant
tecti Cadmeida nubibus arcem.
(6,218)Planus
erat lateque patens prope moenia campus,
(6,219)adsiduis
pulsatus equis, ubi turba rotarum
(6,220)duraque
mollierat subiectas ungula glaebas.
(6,221)pars
ibi de septem genitis Amphione fortes
(6,222)conscendunt
in equos Tyrioque rubentia suco
(6,223)terga
premunt auroque graves moderantur habenas.
(6,224)e
quibus Ismenus, qui matri sarcina quondam
(6,225)prima
suae fuerat, dum certum flectit in orbem
(6,226)quadripedis
cursus spumantiaque ora coercet,
(6,227)ei
mihi! conclamat medioque in pectore fixa
(6,228)tela
gerit frenisque manu moriente remissis
(6,229)in
latus a dextro paulatim defluit armo.
(6,230)proximus
audito sonitu per inane pharetrae
(6,231)frena
dabat Sipylus, veluti cum praescius imbris
(6,232)nube
fugit visa pendentiaque undique rector
(6,233)carbasa
deducit, ne qua levis effluat aura:
(6,234)frena
tamen dantem non evitabile telum
(6,235)consequitur,
summaque tremens cervice sagitta
(6,236)haesit,
et exstabat nudum de gutture ferrum;
(6,237)ille,
ut erat, pronus per crura admissa iubasque
(6,238)volvitur
et calido tellurem sanguine foedat.
(6,239)Phaedimus
infelix et aviti nominis heres
(6,240)Tantalus,
ut solito finem inposuere labori,
(6,241)transierant
ad opus nitidae iuvenale palaestrae;
(6,242)et
iam contulerant arto luctantia nexu
(6,243)pectora
pectoribus, cum tento concita nervo,
(6,244)sicut
erant iuncti, traiecit utrumque sagitta.
(6,245)ingemuere
simul, simul incurvata dolore
(6,246)membra
solo posuere, simul suprema iacentes
(6,247)lumina
versarunt, animam simul exhalarunt.
(6,248)adspicit
Alphenor laniataque pectora plangens
(6,249)advolat,
ut gelidos conplexibus adlevet artus,
(6,250)inque
pio cadit officio; nam Delius illi
(6,251)intima
fatifero rupit praecordia ferro.
(6,252)quod
simul eductum est, pars et pulmonis in hamis
(6,253)eruta
cumque anima cruor est effusus in auras.
(6,254)at
non intonsum simplex Damasicthona vulnus
(6,255)adficit:
ictus erat, qua crus esse incipit et qua
(6,256)mollia
nervosus facit internodia poples.
(6,257)dumque
manu temptat trahere exitiabile telum,
(6,258)altera
per iugulum pennis tenus acta sagitta est.
(6,259)expulit
hanc sanguis seque eiaculatus in altum
(6,260)emicat
et longe terebrata prosilit aura.
(6,261)ultimus
Ilioneus non profectura precando
(6,262)bracchia
sustulerat di que o communiter omnes,
(6,263)dixerat
ignarus non omnes esse rogandos
(6,264)parcite!
motus erat, cum iam revocabile telum
(6,265)non
fuit, arcitenens; minimo tamen occidit ille
(6,266)vulnere,
non alte percusso corde sagitta.
(6,267)Fama
mali populique dolor lacrimaeque suorum
(6,268)tam
subitae matrem certam fecere ruinae,
(6,269)mirantem
potuisse irascentemque, quod ausi
(6,270)hoc
essent superi, quod tantum iuris haberent;
(6,271)nam
pater Amphion ferro per pectus adacto
(6,272)finierat
moriens pariter cum luce dolorem.
(6,273)heu!
quantum haec Niobe Niobe distabat ab illa,
(6,274)quae
modo Latois populum submoverat aris
(6,275)et
mediam tulerat gressus resupina per urbem
(6,276)invidiosa
suis; at nunc miseranda vel hosti!
(6,277)corporibus
gelidis incumbit et ordine nullo
(6,278)oscula
dispensat natos suprema per omnes;
(6,279)a
quibus ad caelum liventia bracchia tollens
(6,280)pascere,
crudelis, nostro, Latona, dolore,
(6,281)pascere
ait satiaque meo tua pectora luctu!
(6,282)
[corque ferum satia! dixit. per funera septem]
(6,283)efferor:
exsulta victrixque inimica triumpha!
(6,284)cur
autem victrix? miserae mihi plura supersunt,
(6,285)quam
tibi felici; post tot quoque funera vinco!
(6,286)Dixerat,
et sonuit contento nervus ab arcu;
(6,287)qui
praeter Nioben unam conterruit omnes:
(6,288)illa
malo est audax. stabant cum vestibus atris
(6,289)ante
toros fratrum demisso crine sorores;
(6,290)e
quibus una trahens haerentia viscere tela
(6,291)inposito
fratri moribunda relanguit ore;
(6,292)altera
solari miseram conata parentem
(6,293)conticuit
subito duplicataque vulnere caeco est.
(6,294)
[oraque compressit, nisi postquam spiritus ibat]
(6,295)haec
frustra fugiens collabitur, illa sorori
(6,296)inmoritur;
latet haec, illam trepidare videres.
(6,297)sexque
datis leto diversaque vulnera passis
(6,298)ultima
restabat; quam toto corpore mater,
(6,299)tota
veste tegens unam minimamque relinque!
(6,300)de
multis minimam posco clamavit et unam.
(6,301)dumque
rogat, pro qua rogat, occidit: orba resedit
(6,302)exanimes
inter natos natasque virumque
(6,303)deriguitque
malis; nullos movet aura capillos,
(6,304)in
vultu color est sine sanguine, lumina maestis
(6,305)stant
inmota genis, nihil est in imagine vivum.
(6,306)ipsa
quoque interius cum duro lingua palato
(6,307)congelat,
et venae desistunt posse moveri;
(6,308)nec
flecti cervix nec bracchia reddere motus
(6,309)nec
pes ire potest; intra quoque viscera saxum est.
(6,310)flet
tamen et validi circumdata turbine venti
(6,311)in
patriam rapta est: ibi fixa cacumine montis
(6,312)liquitur,
et lacrimas etiam nunc marmora manant.
(6,313)Tum
vero cuncti manifestam numinis iram
(6,314)femina
virque timent cultuque inpensius omnes
(6,315)magna
gemelliparae venerantur numina divae;
(6,316)utque
fit, a facto propiore priora renarrant.
(6,317)e
quibus unus ait: Lyciae quoque fertilis agris
(6,318)non
inpune deam veteres sprevere coloni.
(6,319)res
obscura quidem est ignobilitate virorum,
(6,320)mira
tamen: vidi praesens stagnumque locumque
(6,321)prodigio
notum. nam me iam grandior aevo
(6,322)inpatiensque
viae genitor deducere lectos
(6,323)iusserat
inde boves gentisque illius eunti
(6,324)ipse
ducem dederat, cum quo dum pascua lustro,
(6,325)ecce
lacu medio sacrorum nigra favilla
(6,326)ara
vetus stabat tremulis circumdata cannis.
(6,327)restitit
et pavido faveas mihi! murmure dixit
(6,328)dux
meus, et simili faveas! ego murmure dixi.
(6,329)Naiadum
Faunine foret tamen ara rogabam
(6,330)indigenaene,
dei, cum talia rettulit hospes:
(6,331)non
hac, o iuvenis, montanum numen in ara est;
(6,332)illa
suam vocat hanc, cui quondam regia coniunx
(6,333)orbem
interdixit, quam vix erratica Delos
(6,334)orantem
accepit tum, cum levis insula nabat;
(6,335)illic
incumbens cum Palladis arbore palmae
(6,336)edidit
invita geminos Latona noverca.
(6,337)hinc
quoque Iunonem fugisse puerpera fertur
(6,338)inque
suo portasse sinu, duo numina, natos.
(6,339)iamque
Chimaeriferae, cum sol gravis ureret arva,
(6,340)finibus
in Lyciae longo dea fessa labore
(6,341)sidereo
siccata sitim collegit ab aestu,
(6,342)uberaque
ebiberant avidi lactantia nati.
(6,343)forte
lacum mediocris aquae prospexit in imis
(6,344)vallibus;
agrestes illic fruticosa legebant
(6,345)vimina
cum iuncis gratamque paludibus ulvam;
(6,346)accessit
positoque genu Titania terram
(6,347)pressit,
ut hauriret gelidos potura liquores.
(6,348)rustica
turba vetat; dea sic adfata vetantis:
(6,349)quid
prohibetis aquis? usus communis aquarum est.
(6,350)nec
solem proprium natura nec aera fecit
(6,351)nec
tenues undas: ad publica munera veni;
(6,352)quae
tamen ut detis, supplex peto. non ego nostros
(6,353)abluere
hic artus lassataque membra parabam,
(6,354)sed
relevare sitim. caret os umore loquentis,
(6,355)et
fauces arent, vixque est via vocis in illis.
(6,356)haustus
aquae mihi nectar erit, vitamque fatebor
(6,357)accepisse
simul: vitam dederitis in unda.
(6,358)hi
quoque vos moveant, qui nostro bracchia tendunt
(6,359)parva
sinu, et casu tendebant bracchia nati.
(6,360)quem
non blanda deae potuissent verba movere?
(6,361)hi
tamen orantem perstant prohibere minasque,
(6,362)ni
procul abscedat, conviciaque insuper addunt.
(6,363)nec
satis est, ipsos etiam pedibusque manuque
(6,364)turbavere
lacus imoque e gurgite mollem
(6,365)huc
illuc limum saltu movere maligno.
(6,366)distulit
ira sitim; neque enim iam filia Coei
(6,367)supplicat
indignis nec dicere sustinet ultra
(6,368)verba
minora dea tollensque ad sidera palmas
(6,369)aeternum
stagno dixit vivatis in isto!
(6,370)eveniunt
optata deae: iuvat esse sub undis
(6,371)et
modo tota cava submergere membra palude,
(6,372)nunc
proferre caput, summo modo gurgite nare,
(6,373)saepe
super ripam stagni consistere, saepe
(6,374)in
gelidos resilire lacus, sed nunc quoque turpes
(6,375)litibus
exercent linguas pulsoque pudore,
(6,376)quamvis
sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant.
(6,377)vox
quoque iam rauca est, inflataque colla tumescunt,
(6,378)ipsaque
dilatant patulos convicia rictus;
(6,379)terga
caput tangunt, colla intercepta videntur,
(6,380)spina
viret, venter, pars maxima corporis, albet,
(6,381)limosoque
novae saliunt in gurgite ranae.
(6,382)Sic
ubi nescio quis Lycia de gente virorum
(6,383)rettulit
exitium, satyri reminiscitur alter,
(6,384)quem
Tritoniaca Latous harundine victum
(6,385)adfecit
poena. quid me mihi detrahis? inquit;
(6,386)a!
piget, a! non est clamabat tibia tanti.
(6,387)clamanti
cutis est summos direpta per artus,
(6,388)nec
quicquam nisi vulnus erat; cruor undique manat,
(6,389)detectique
patent nervi, trepidaeque sine ulla
(6,390)pelle
micant venae; salientia viscera possis
(6,391)et
perlucentes numerare in pectore fibras.
(6,392)illum
ruricolae, silvarum numina, fauni
(6,393)et
satyri fratres et tunc quoque carus Olympus
(6,394)et
nymphae flerunt, et quisquis montibus illis
(6,395)lanigerosque
greges armentaque bucera pavit.
(6,396)fertilis
inmaduit madefactaque terra caducas
(6,397)concepit
lacrimas ac venis perbibit imis;
(6,398)quas
ubi fecit aquam, vacuas emisit in auras.
(6,399)inde
petens rapidus ripis declivibus aequor
(6,400)Marsya
nomen habet, Phrygiae liquidissimus amnis.
(6,401)Talibus
extemplo redit ad praesentia dictis
(6,402)vulgus
et exstinctum cum stirpe Amphiona luget;
(6,403)mater
in invidia est: hanc tunc quoque dicitur unus
(6,404)flesse
Pelops umeroque, suas a pectore postquam
(6,405)deduxit
vestes, ebur ostendisse sinistro.
(6,406)concolor
hic umerus nascendi tempore dextro
(6,407)corporeusque
fuit; manibus mox caesa paternis
(6,408)membra
ferunt iunxisse deos, aliisque repertis,
(6,409)qui
locus est iuguli medius summique lacerti,
(6,410)defuit:
inpositum est non conparentis in usum
(6,411)partis
ebur, factoque Pelops fuit integer illo.
(6,412)Finitimi
proceres coeunt, urbesque propinquae
(6,413)oravere
suos ire ad solacia reges,
(6,414)Argosque
et Sparte Pelopeiadesque Mycenae
(6,415)et
nondum torvae Calydon invisa Dianae
(6,416)Orchomenosque
ferax et nobilis aere Corinthus
(6,417)Messeneque
ferox Patraeque humilesque Cleonae
(6,418)et
Nelea Pylos neque adhuc Pittheia Troezen,
(6,419)quaeque
urbes aliae bimari clauduntur ab Isthmo
(6,420)exteriusque
sitae bimari spectantur ab Isthmo;
(6,421)credere
quis posset? solae cessastis Athenae.
(6,422)obstitit
officio bellum, subvectaque ponto
(6,423)barbara
Mopsopios terrebant agmina muros.
(6,424)Threicius
Tereus haec auxiliaribus armis
(6,425)fuderat
et clarum vincendo nomen habebat;
(6,426)quem
sibi Pandion opibusque virisque potentem
(6,427)et
genus a magno ducentem forte Gradivo
(6,428)conubio
Procnes iunxit; non pronuba Iuno,
(6,429)non
Hymenaeus adest, non illi Gratia lecto:
(6,430)Eumenides
tenuere faces de funere raptas,
(6,431)Eumenides
stravere torum, tectoque profanus
(6,432)incubuit
bubo thalamique in culmine sedit.
(6,433)hac
ave coniuncti Procne Tereusque, parentes
(6,434)hac
ave sunt facti; gratata est scilicet illis
(6,435)Thracia,
disque ipsi grates egere; diemque,
(6,436)quaque
data est claro Pandione nata tyranno
(6,437)quaque
erat ortus Itys, festum iussere vocari:
(6,438)usque
adeo latet utilitas. Iam tempora Titan
(6,439)quinque
per autumnos repetiti duxerat anni,
(6,440)cum
blandita viro Procne si gratia dixit
(6,441)ulla
mea est, vel me visendae mitte sorori,
(6,442)vel
soror huc veniat: redituram tempore parvo
(6,443)promittes
socero; magni mihi muneris instar
(6,444)germanam
vidisse dabis. iubet ille carinas
(6,445)in
freta deduci veloque et remige portus
(6,446)Cecropios
intrat Piraeaque litora tangit.
(6,447)ut
primum soceri data copia, dextera dextrae
(6,448)iungitur,
et fausto committitur omine sermo.
(6,449)coeperat,
adventus causam, mandata referre
(6,450)coniugis
et celeres missae spondere recursus:
(6,451)ecce
venit magno dives Philomela paratu,
(6,452)divitior
forma; quales audire solemus
(6,453)naidas
et dryadas mediis incedere silvis,
(6,454)si
modo des illis cultus similesque paratus.
(6,455)non
secus exarsit conspecta virgine Tereus,
(6,456)quam
si quis canis ignem supponat aristis
(6,457)aut
frondem positasque cremet faenilibus herbas.
(6,458)digna
quidem facies; sed et hunc innata libido
(6,459)exstimulat,
pronumque genus regionibus illis
(6,460)in
Venerem est: flagrat vitio gentisque suoque.
(6,461)impetus
est illi comitum corrumpere curam
(6,462)nutricisque
fidem nec non ingentibus ipsam
(6,463)sollicitare
datis totumque inpendere regnum
(6,464)aut
rapere et saevo raptam defendere bello;
(6,465)et
nihil est, quod non effreno captus amore
(6,466)ausit,
nec capiunt inclusas pectora flammas.
(6,467)iamque
moras male fert cupidoque revertitur ore
(6,468)ad
mandata Procnes et agit sua vota sub illa.
(6,469)facundum
faciebat amor, quotiensque rogabat
(6,470)ulterius
iusto, Procnen ita velle ferebat.
(6,471)addidit
et lacrimas, tamquam mandasset et illas.
(6,472)pro
superi, quantum mortalia pectora caecae
(6,473)noctis
habent! ipso sceleris molimine Tereus
(6,474)creditur
esse pius laudemque a crimine sumit.
(6,475)quid,
quod idem Philomela cupit, patriosque lacertis
(6,476)blanda
tenens umeros, ut eat visura sororem,
(6,477)perque
suam contraque suam petit ipsa salutem.
(6,478)spectat
eam Tereus praecontrectatque videndo
(6,479)osculaque
et collo circumdata bracchia cernens
(6,480)omnia
pro stimulis facibusque ciboque furoris
(6,481)accipit,
et quotiens amplectitur illa parentem,
(6,482)esse
parens vellet: neque enim minus inpius esset.
(6,483)vincitur
ambarum genitor prece: gaudet agitque
(6,484)illa
patri grates et successisse duabus
(6,485)id
putat infelix, quod erit lugubre duabus.
(6,486)Iam
labor exiguus Phoebo restabat, equique
(6,487)pulsabant
pedibus spatium declivis Olympi:
(6,488)regales
epulae mensis et Bacchus in auro
(6,489)ponitur;
hinc placido dant turgida corpora somno.
(6,490)at
rex Odrysius, quamvis secessit, in illa
(6,491)aestuat
et repetens faciem motusque manusque
(6,492)qualia
vult fingit quae nondum vidit et ignes
(6,493)ipse
suos nutrit cura removente soporem.
(6,494)lux
erat, et generi dextram conplexus euntis
(6,495)Pandion
comitem lacrimis commendat obortis:
(6,496)hanc
ego, care gener, quoniam pia causa coegit,
(6,497)et
voluere ambae (voluisti tu quoque, Tereu)
(6,498)do
tibi perque fidem cognataque pectora supplex,
(6,499)per
superos oro, patrio ut tuearis amore
(6,500)et
mihi sollicitae lenimen dulce senectae
(6,501)quam
primum (omnis erit nobis mora longa) remittas;
(6,502)tu
quoque quam primum (satis est procul esse sororem),
(6,503)si
pietas ulla est, ad me, Philomela, redito!
(6,504)mandabat
pariterque suae dabat oscula natae,
(6,505)et
lacrimae mites inter mandata cadebant;
(6,506)utque
fide pignus dextras utriusque poposcit
(6,507)inter
seque datas iunxit natamque nepotemque
(6,508)absentes
pro se memori rogat ore salutent;
(6,509)supremumque
vale pleno singultibus ore
(6,510)vix
dixit timuitque suae praesagia mentis.
(6,511)Ut
semel inposita est pictae Philomela carinae,
(6,512)admotumque
fretum remis tellusque repulsa est,
(6,513)vicimus!
exclamat, mecum mea vota feruntur!
(6,514)exsultatque
et vix animo sua gaudia differt
(6,515)barbarus
et nusquam lumen detorquet ab illa,
(6,516)non
aliter quam cum pedibus praedator obuncis
(6,517)deposuit
nido leporem Iovis ales in alto;
(6,518)nulla
fuga est capto, spectat sua praemia raptor.
(6,519)Iamque
iter effectum, iamque in sua litora fessis
(6,520)puppibus
exierant, cum rex Pandione natam
(6,521)in
stabula alta trahit, silvis obscura vetustis,
(6,522)atque
ibi pallentem trepidamque et cuncta timentem
(6,523)et
iam cum lacrimis, ubi sit germana, rogantem
(6,524)includit
fassusque nefas et virginem et unam
(6,525)vi
superat frustra clamato saepe parente,
(6,526)saepe
sorore sua, magnis super omnia divis.
(6,527)illa
tremit velut agna pavens, quae saucia cani
(6,528)ore
excussa lupi nondum sibi tuta videtur,
(6,529)utque
columba suo madefactis sanguine plumis
(6,530)horret
adhuc avidosque timet, quibus haeserat, ungues.
(6,531)mox
ubi mens rediit, passos laniata capillos,
(6,532)lugenti
similis caesis plangore lacertis
(6,533)intendens
palmas o diris barbare factis,
(6,534)o
crudelis ait, nec te mandata parentis
(6,535)cum
lacrimis movere piis nec cura sororis
(6,536)nec
mea virginitas nec coniugialia iura?
(6,537)omnia
turbasti; paelex ego facta sororis,
(6,538)tu
geminus coniunx, hostis mihi debita Procne!
(6,539)quin
animam hanc, ne quod facinus tibi, perfide, restet,
(6,540)eripis?
atque utinam fecisses ante nefandos
(6,541)concubitus:
vacuas habuissem criminis umbras.
(6,542)si
tamen haec superi cernunt, si numina divum
(6,543)sunt
aliquid, si non perierunt omnia mecum,
(6,544)quandocumque
mihi poenas dabis! ipsa pudore
(6,545)proiecto
tua facta loquar: si copia detur,
(6,546)in
populos veniam; si silvis clausa tenebor,
(6,547)inplebo
silvas et conscia saxa movebo;
(6,548)audiet
haec aether et si deus ullus in illo est!
(6,549)Talibus
ira feri postquam commota tyranni
(6,550)nec
minor hac metus est, causa stimulatus utraque,
(6,551)quo
fuit accinctus, vagina liberat ensem
(6,552)arreptamque
coma fixis post terga lacertis
(6,553)vincla
pati cogit; iugulum Philomela parabat
(6,554)spemque
suae mortis viso conceperat ense:
(6,555)ille
indignantem et nomen patris usque vocantem
(6,556)luctantemque
loqui conprensam forcipe linguam
(6,557)abstulit
ense fero. radix micat ultima linguae,
(6,558)ipsa
iacet terraeque tremens inmurmurat atrae,
(6,559)utque
salire solet mutilatae cauda colubrae,
(6,560)palpitat
et moriens dominae vestigia quaerit.
(6,561)hoc
quoque post facinus (vix ausim credere) fertur
(6,562)saepe
sua lacerum repetisse libidine corpus.
(6,563)Sustinet
ad Procnen post talia facta reverti;
(6,564)coniuge
quae viso germanam quaerit, at ille
(6,565)dat
gemitus fictos commentaque funera narrat,
(6,566)et
lacrimae fecere fidem. velamina Procne
(6,567)deripit
ex umeris auro fulgentia lato
(6,568)induiturque
atras vestes et inane sepulcrum
(6,569)constituit
falsisque piacula manibus infert
(6,570)et
luget non sic lugendae fata sororis.
(6,571)Signa
deus bis sex acto lustraverat anno;
(6,572)quid
faciat Philomela? fugam custodia claudit,
(6,573)structa
rigent solido stabulorum moenia saxo,
(6,574)os
mutum facti caret indice. grande doloris
(6,575)ingenium
est, miserisque venit sollertia rebus:
(6,576)stamina
barbarica suspendit callida tela
(6,577)purpureasque
notas filis intexuit albis,
(6,578)indicium
sceleris; perfectaque tradidit uni,
(6,579)utque
ferat dominae, gestu rogat; illa rogata
(6,580)pertulit
ad Procnen nec scit, quid tradat in illis.
(6,581)evolvit
vestes saevi matrona tyranni
(6,582)germanaeque
suae fatum miserabile legit
(6,583)et
(mirum potuisse) silet: dolor ora repressit,
(6,584)verbaque
quaerenti satis indignantia linguae
(6,585)defuerunt,
nec flere vacat, sed fasque nefasque
(6,586)confusura
ruit poenaeque in imagine tota est.
(6,587)Tempus
erat, quo sacra solent trieterica Bacchi
(6,588)Sithoniae
celebrare nurus: (nox conscia sacris,
(6,589)nocte
sonat Rhodope tinnitibus aeris acuti)
(6,590)nocte
sua est egressa domo regina deique
(6,591)ritibus
instruitur furialiaque accipit arma;
(6,592)vite
caput tegitur, lateri cervina sinistro
(6,593)vellera
dependent, umero levis incubat hasta.
(6,594)concita
per silvas turba comitante suarum
(6,595)terribilis
Procne furiisque agitata doloris,
(6,596)Bacche,
tuas simulat: venit ad stabula avia tandem
(6,597)exululatque
euhoeque sonat portasque refringit
(6,598)germanamque
rapit raptaeque insignia Bacchi
(6,599)induit
et vultus hederarum frondibus abdit
(6,600)attonitamque
trahens intra sua moenia ducit.
(6,601)Ut
sensit tetigisse domum Philomela nefandam,
(6,602)horruit
infelix totoque expalluit ore;
(6,603)nacta
locum Procne sacrorum pignora demit
(6,604)oraque
develat miserae pudibunda sororis
(6,605)amplexumque
petit; sed non attollere contra
(6,606)sustinet
haec oculos paelex sibi visa sororis
(6,607)deiectoque
in humum vultu iurare volenti
(6,608)testarique
deos, per vim sibi dedecus illud
(6,609)inlatum,
pro voce manus fuit. ardet et iram
(6,610)non
capit ipsa suam Procne fletumque sororis
(6,611)corripiens
non est lacrimis hoc inquit agendum,
(6,612)sed
ferro, sed si quid habes, quod vincere ferrum
(6,613)possit.
in omne nefas ego me, germana, paravi:
(6,614)aut
ego, cum facibus regalia tecta cremabo,
(6,615)artificem
mediis inmittam Terea flammis,
(6,616)aut
linguam atque oculos et quae tibi membra pudorem
(6,617)abstulerunt
ferro rapiam, aut per vulnera mille
(6,618)sontem
animam expellam! magnum quodcumque paravi;
(6,619)quid
sit, adhuc dubito.Peragit dum talia Procne,
(6,620)ad
matrem veniebat Itys; quid possit, ab illo
(6,621)admonita
est oculisque tuens inmitibus a! quam
(6,622)es
similis patri! dixit nec plura locuta
(6,623)triste
parat facinus tacitaque exaestuat ira.
(6,624)ut
tamen accessit natus matrique salutem
(6,625)attulit
et parvis adduxit colla lacertis
(6,626)mixtaque
blanditiis puerilibus oscula iunxit,
(6,627)mota
quidem est genetrix, infractaque constitit ira
(6,628)invitique
oculi lacrimis maduere coactis;
(6,629)sed
simul ex nimia mentem pietate labare
(6,630)sensit,
ab hoc iterum est ad vultus versa sororis
(6,631)inque
vicem spectans ambos cur admovet inquit
(6,632)alter
blanditias, rapta silet altera lingua?
(6,633)quam
vocat hic matrem, cur non vocat illa sororem?
(6,634)cui
sis nupta, vide, Pandione nata, marito!
(6,635)degeneras!
scelus est pietas in coniuge Tereo.
(6,636)nec
mora, traxit Ityn, veluti Gangetica cervae
(6,637)lactentem
fetum per silvas tigris opacas,
(6,638)utque
domus altae partem tenuere remotam,
(6,639)tendentemque
manus et iam sua fata videntem
(6,640)et
mater! mater! clamantem et colla petentem
(6,641)ense
ferit Procne, lateri qua pectus adhaeret,
(6,642)nec
vultum vertit. satis illi ad fata vel unum
(6,643)vulnus
erat: iugulum ferro Philomela resolvit,
(6,644)vivaque
adhuc animaeque aliquid retinentia membra
(6,645)dilaniant.
pars inde cavis exsultat aenis,
(6,646)pars
veribus stridunt; manant penetralia tabo.
(6,647)His
adhibet coniunx ignarum Terea mensis
(6,648)et
patrii moris sacrum mentita, quod uni
(6,649)fas
sit adire viro, comites famulosque removit.
(6,650)ipse
sedens solio Tereus sublimis avito
(6,651)vescitur
inque suam sua viscera congerit alvum,
(6,652)tantaque
nox animi est, Ityn huc accersite! dixit.
(6,653)dissimulare
nequit crudelia gaudia Procne
(6,654)iamque
suae cupiens exsistere nuntia cladis
(6,655)intus
habes, quem poscis ait: circumspicit ille
(6,656)atque,
ubi sit, quaerit; quaerenti iterumque vocanti,
(6,657)sicut
erat sparsis furiali caede capillis,
(6,658)prosiluit
Ityosque caput Philomela cruentum
(6,659)misit
in ora patris nec tempore maluit ullo
(6,660)posse
loqui et meritis testari gaudia dictis.
(6,661)Thracius
ingenti mensas clamore repellit
(6,662)vipereasque
ciet Stygia de valle sorores
(6,663)et
modo, si posset, reserato pectore diras
(6,664)egerere
inde dapes semesaque viscera gestit,
(6,665)flet
modo seque vocat bustum miserabile nati,
(6,666)nunc
sequitur nudo genitas Pandione ferro.
(6,667)corpora
Cecropidum pennis pendere putares:
(6,668)pendebant
pennis. quarum petit altera silvas,
(6,669)altera
tecta subit, neque adhuc de pectore caedis
(6,670)excessere
notae, signataque sanguine pluma est.
(6,671)ille
dolore suo poenaeque cupidine velox
(6,672)vertitur
in volucrem, cui stant in vertice cristae.
(6,673)prominet
inmodicum pro longa cuspide rostrum;
(6,674)nomen
epops volucri, facies armata videtur.
(6,675)Hic
dolor ante diem longaeque extrema senectae
(6,676)tempora
Tartareas Pandiona misit ad umbras.
(6,677)sceptra
loci rerumque capit moderamen Erectheus,
(6,678)iustitia
dubium validisne potentior armis.
(6,679)quattuor
ille quidem iuvenes totidemque crearat
(6,680)femineae
sortis, sed erat par forma duarum.
(6,681)e
quibus Aeolides Cephalus te coniuge felix,
(6,682)Procri,
fuit; Boreae Tereus Thracesque nocebant,
(6,683)dilectaque
diu caruit deus Orithyia,
(6,684)dum
rogat et precibus mavult quam viribus uti;
(6,685)ast
ubi blanditiis agitur nihil, horridus ira,
(6,686)quae
solita est illi nimiumque domestica vento,
(6,687)et
merito! dixit; quid enim mea tela reliqui,
(6,688)saevitiam
et vires iramque animosque minaces,
(6,689)admovique
preces, quarum me dedecet usus?
(6,690)apta
mihi vis est: vi tristia nubila pello,
(6,691)vi
freta concutio nodosaque robora verto
(6,692)induroque
nives et terras grandine pulso;
(6,693)idem
ego, cum fratres caelo sum nactus aperto
(6,694)
(nam mihi campus is est), tanto molimine luctor,
(6,695)ut
medius nostris concursibus insonet aether
(6,696)exsiliantque
cavis elisi nubibus ignes;
(6,697)idem
ego, cum subii convexa foramina terrae
(6,698)supposuique
ferox imis mea terga cavernis,
(6,699)sollicito
manes totumque tremoribus orbem.
(6,700)hac
ope debueram thalamos petiisse, socerque
(6,701)non
orandus erat mihi sed faciendus Erectheus.
(6,702)haec
Boreas aut his non inferiora locutus
(6,703)excussit
pennas, quarum iactatibus omnis
(6,704)adflata
est tellus latumque perhorruit aequor,
(6,705)pulvereamque
trahens per summa cacumina pallam
(6,706)verrit
humum pavidamque metu caligine tectus
(6,707)Orithyian
amans fulvis amplectitur alis.
(6,708)dum
volat, arserunt agitati fortius ignes,
(6,709)nec
prius aerii cursus suppressit habenas,
(6,710)quam
Ciconum tenuit populos et moenia raptor.
(6,711)illic
et gelidi coniunx Actaea tyranni
(6,712)et
genetrix facta est, partus enixa gemellos,
(6,713)cetera
qui matris, pennas genitoris haberent.
(6,714)non
tamen has una memorant cum corpore natas,
(6,715)barbaque
dum rutilis aberat subnixa capillis,
(6,716)inplumes
Calaisque puer Zetesque fuerunt;
(6,717)mox
pariter pennae ritu coepere volucrum
(6,718)cingere
utrumque latus, pariter flavescere malae.
(6,719)ergo
ubi concessit tempus puerile iuventae,
(6,720)vellera
cum Minyis nitido radiantia villo
(6,721)per
mare non notum prima petiere carina.
(7,1)Iamque
fretum Minyae Pagasaea puppe secabant,
(7,2)perpetuaque
trahens inopem sub nocte senectam
(7,3)Phineus
visus erat, iuvenesque Aquilone creati
(7,4)virgineas
volucres miseri senis ore fugarant,
(7,5)multaque
perpessi claro sub Iasone tandem
(7,6)contigerant
rapidas limosi Phasidos undas.
(7,7)dumque
adeunt regem Phrixeaque vellera poscunt
(7,8)lexque
datur Minyis magnorum horrenda laborum,
(7,9)concipit
interea validos Aeetias ignes
(7,10)et
luctata diu, postquam ratione furorem
(7,11)vincere
non poterat, frustra, Medea, repugnas:
(7,12)nescio
quis deus obstat, ait, mirumque, nisi hoc est,
(7,13)aut
aliquid certe simile huic, quod amare vocatur.
(7,14)nam
cur iussa patris nimium mihi dura videntur?
(7,15)sunt
quoque dura nimis! cur, quem modo denique vidi,
(7,16)ne
pereat, timeo? quae tanti causa timoris?
(7,17)excute
virgineo conceptas pectore flammas,
(7,18)si
potes, infelix! si possem, sanior essem!
(7,19)sed
trahit invitam nova vis, aliudque cupido,
(7,20)mens
aliud suadet: video meliora proboque,
(7,21)deteriora
sequor. quid in hospite, regia virgo,
(7,22)ureris
et thalamos alieni concipis orbis?
(7,23)haec
quoque terra potest, quod ames, dare. vivat an ille
(7,24)occidat,
in dis est. vivat tamen! idque precari
(7,25)vel
sine amore licet: quid enim commisit Iason?
(7,26)quem,
nisi crudelem, non tangat Iasonis aetas
(7,27)et
genus et virtus? quem non, ut cetera desint,
(7,28)ore
movere potest? certe mea pectora movit.
(7,29)at
nisi opem tulero, taurorum adflabitur ore
(7,30)concurretque
suae segeti, tellure creatis
(7,31)hostibus,
aut avido dabitur fera praeda draconi.
(7,32)hoc
ego si patiar, tum me de tigride natam,
(7,33)tum
ferrum et scopulos gestare in corde fatebor!
(7,34)cur
non et specto pereuntem oculosque videndo
(7,35)conscelero?
cur non tauros exhortor in illum
(7,36)terrigenasque
feros insopitumque draconem?
(7,37)di
meliora velint! quamquam non ista precanda,
(7,38)sed
facienda mihi. - prodamne ego regna parentis,
(7,39)atque
ope nescio quis servabitur advena nostra,
(7,40)ut
per me sospes sine me det lintea ventis
(7,41)virque
sit alterius, poenae Medea relinquar?
(7,42)si
facere hoc aliamve potest praeponere nobis,
(7,43)occidat
ingratus! sed non is vultus in illo,
(7,44)non
ea nobilitas animo est, ea gratia formae,
(7,45)ut
timeam fraudem meritique oblivia nostri.
(7,46)et
dabit ante fidem, cogamque in foedera testes
(7,47)esse
deos. quid tuta times? accingere et omnem
(7,48)pelle
moram: tibi se semper debebit Iason,
(7,49)te
face sollemni iunget sibi perque Pelasgas
(7,50)servatrix
urbes matrum celebrabere turba.
(7,51)ergo
ego germanam fratremque patremque deosque
(7,52)et
natale solum ventis ablata relinquam?
(7,53)nempe
pater saevus, nempe est mea barbara tellus,
(7,54)frater
adhuc infans; stant mecum vota sororis,
(7,55)maximus
intra me deus est! non magna relinquam,
(7,56)magna
sequar: titulum servatae pubis Achivae
(7,57)notitiamque
soli melioris et oppida, quorum
(7,58)hic
quoque fama viget, cultusque artesque locorum,
(7,59)quemque
ego cum rebus, quas totus possidet orbis,
(7,60)Aesoniden
mutasse velim, quo coniuge felix
(7,61)et
dis cara ferar et vertice sidera tangam.
(7,62)quid,
quod nescio qui mediis concurrere in undis
(7,63)dicuntur
montes ratibusque inimica Charybdis
(7,64)nunc
sorbere fretum, nunc reddere, cinctaque saevis
(7,65)Scylla
rapax canibus Siculo latrare profundo?
(7,66)nempe
tenens, quod amo, gremioque in Iasonis haerens
(7,67)per
freta longa ferar; nihil illum amplexa verebor
(7,68)aut,
siquid metuam, metuam de coniuge solo. -
(7,69)coniugiumne
putas speciosaque nomina culpae
(7,70)inponis,
Medea, tuae? - quin adspice, quantum
(7,71)adgrediare
nefas, et, dum licet, effuge crimen!
(7,72)dixit,
et ante oculos rectum pietasque pudorque
(7,73)constiterant,
et victa dabat iam terga Cupido.
(7,74)Ibat
ad antiquas Hecates Perseidos aras,
(7,75)quas
nemus umbrosum secretaque silva tegebat,
(7,76)et
iam fortis erat, pulsusque recesserat ardor,
(7,77)cum
videt Aesoniden exstinctaque flamma reluxit.
(7,78)erubuere
genae, totoque recanduit ore,
(7,79)utque
solet ventis alimenta adsumere, quaeque
(7,80)parva
sub inducta latuit scintilla favilla
(7,81)crescere
et in veteres agitata resurgere vires,
(7,82)sic
iam lenis amor, iam quem languere putares,
(7,83)ut
vidit iuvenem, specie praesentis inarsit.
(7,84)et
casu solito formosior Aesone natus
(7,85)illa
luce fuit: posses ignoscere amanti.
(7,86)spectat
et in vultu veluti tum denique viso
(7,87)lumina
fixa tenet nec se mortalia demens
(7,88)ora
videre putat nec se declinat ab illo;
(7,89)ut
vero coepitque loqui dextramque prehendit
(7,90)hospes
et auxilium submissa voce rogavit
(7,91)promisitque
torum, lacrimis ait illa profusis:
(7,92)quid
faciam, video: nec me ignorantia veri
(7,93)decipiet,
sed amor. servabere munere nostro,
(7,94)servatus
promissa dato! per sacra triformis
(7,95)ille
deae lucoque foret quod numen in illo
(7,96)perque
patrem soceri cernentem cuncta futuri
(7,97)eventusque
suos et tanta pericula iurat:
(7,98)creditus
accepit cantatas protinus herbas
(7,99)edidicitque
usum laetusque in tecta recessit.
(7,100)Postera
depulerat stellas Aurora micantes:
(7,101)conveniunt
populi sacrum Mavortis in arvum
(7,102)consistuntque
iugis; medio rex ipse resedit
(7,103)agmine
purpureus sceptroque insignis eburno.
(7,104)ecce
adamanteis Vulcanum naribus efflant
(7,105)aeripedes
tauri, tactaeque vaporibus herbae
(7,106)ardent,
utque solent pleni resonare camini,
(7,107)aut
ubi terrena silices fornace soluti
(7,108)concipiunt
ignem liquidarum adspergine aquarum,
(7,109)pectora
sic intus clausas volventia flammas
(7,110)gutturaque
usta sonant; tamen illis Aesone natus
(7,111)obvius
it. vertere truces venientis ad ora
(7,112)terribiles
vultus praefixaque cornua ferro
(7,113)pulvereumque
solum pede pulsavere bisulco
(7,114)fumificisque
locum mugitibus inpleverunt.
(7,115)deriguere
metu Minyae; subit ille nec ignes
(7,116)sentit
anhelatos (tantum medicamina possunt!)
(7,117)pendulaque
audaci mulcet palearia dextra
(7,118)suppositosque
iugo pondus grave cogit aratri
(7,119)ducere
et insuetum ferro proscindere campum:
(7,120)mirantur
Colchi, Minyae clamoribus augent
(7,121)adiciuntque
animos. galea tum sumit aena
(7,122)vipereos
dentes et aratos spargit in agros.
(7,123)semina
mollit humus valido praetincta veneno,
(7,124)et
crescunt fiuntque sati nova corpora dentes,
(7,125)utque
hominis speciem materna sumit in alvo
(7,126)perque
suos intus numeros conponitur infans
(7,127)nec
nisi maturus communes exit in auras,
(7,128)sic,
ubi visceribus gravidae telluris imago
(7,129)effecta
est hominis, feto consurgit in arvo,
(7,130)quodque
magis mirum est, simul edita concutit arma.
(7,131)quos
ubi viderunt praeacutae cuspidis hastas
(7,132)in
caput Haemonii iuvenis torquere parantis,
(7,133)demisere
metu vultumque animumque Pelasgi;
(7,134)ipsa
quoque extimuit, quae tutum fecerat illum.
(7,135)utque
peti vidit iuvenem tot ab hostibus unum,
(7,136)palluit
et subito sine sanguine frigida sedit,
(7,137)neve
parum valeant a se data gramina, carmen
(7,138)auxiliare
canit secretasque advocat artes.
(7,139)ille
gravem medios silicem iaculatus in hostes
(7,140)a
se depulsum Martem convertit in ipsos:
(7,141)terrigenae
pereunt per mutua vulnera fratres
(7,142)civilique
cadunt acie. gratantur Achivi
(7,143)victoremque
tenent avidisque amplexibus haerent.
(7,144)tu
quoque victorem conplecti, barbara, velles:
(7,145)obstitit
incepto pudor, at conplexa fuisses,
(7,146)sed
te, ne faceres, tenuit reverentia famae.
(7,147)quod
licet, adfectu tacito laetaris agisque
(7,148)carminibus
grates et dis auctoribus horum.
(7,149)Pervigilem
superest herbis sopire draconem,
(7,150)qui
crista linguisque tribus praesignis et uncis
(7,151)dentibus
horrendus custos erat arboris aureae.
(7,152)hunc
postquam sparsit Lethaei gramine suci
(7,153)verbaque
ter dixit placidos facientia somnos,
(7,154)quae
mare turbatum, quae concita flumina sistunt,
(7,155)somnus
in ignotos oculos sibi venit, et auro
(7,156)heros
Aesonius potitur spolioque superbus
(7,157)muneris
auctorem secum, spolia altera, portans
(7,158)victor
Iolciacos tetigit cum coniuge portus.
(7,159)Haemoniae
matres pro gnatis dona receptis
(7,160)grandaevique
ferunt patres congestaque flamma
(7,161)tura
liquefaciunt, inductaque cornibus aurum
(7,162)victima
vota cadit, sed abest gratantibus Aeson
(7,163)iam
propior leto fessusque senilibus annis,
(7,164)cum
sic Aesonides: o cui debere salutem
(7,165)confiteor,
coniunx, quamquam mihi cuncta dedisti
(7,166)excessitque
fidem meritorum summa tuorum,
(7,167)si
tamen hoc possunt (quid enim non carmina possunt?)
(7,168)deme
meis annis et demptos adde parenti!
(7,169)nec
tenuit lacrimas: mota est pietate rogantis,
(7,170)dissimilemque
animum subiit Aeeta relictus;
(7,171)nec
tamen adfectus talis confessa quod inquit
(7,172)excidit
ore tuo, coniunx, scelus? ergo ego cuiquam
(7,173)posse
tuae videor spatium transcribere vitae?
(7,174)nec
sinat hoc Hecate, nec tu petis aequa; sed isto,
(7,175)quod
petis, experiar maius dare munus, Iason.
(7,176)arte
mea soceri longum temptabimus aevum,
(7,177)non
annis revocare tuis, modo diva triformis
(7,178)adiuvet
et praesens ingentibus adnuat ausis.
(7,179)Tres
aberant noctes, ut cornua tota coirent
(7,180)efficerentque
orbem; postquam plenissima fulsit
(7,181)ac
solida terras spectavit imagine luna,
(7,182)egreditur
tectis vestes induta recinctas,
(7,183)nuda
pedem, nudos umeris infusa capillos,
(7,184)fertque
vagos mediae per muta silentia noctis
(7,185)incomitata
gradus: homines volucresque ferasque
(7,186)solverat
alta quies, nullo cum murmure saepes,
(7,187)inmotaeque
silent frondes, silet umidus aer,
(7,188)sidera
sola micant: ad quae sua bracchia tendens
(7,189)ter
se convertit, ter sumptis flumine crinem
(7,190)inroravit
aquis ternisque ululatibus ora
(7,191)solvit
et in dura submisso poplite terra
(7,192)Nox
ait arcanis fidissima, quaeque diurnis
(7,193)aurea
cum luna succeditis ignibus astra,
(7,194)tuque,
triceps Hecate, quae coeptis conscia nostris
(7,195)adiutrixque
venis cantusque artisque magorum,
(7,196)quaeque
magos, Tellus, pollentibus instruis herbis,
(7,197)auraeque
et venti montesque amnesque lacusque,
(7,198)dique
omnes nemorum, dique omnes noctis adeste,
(7,199)quorum
ope, cum volui, ripis mirantibus amnes
(7,200)in
fontes rediere suos, concussaque sisto,
(7,201)stantia
concutio cantu freta, nubila pello
(7,202)nubilaque
induco, ventos abigoque vocoque,
(7,203)vipereas
rumpo verbis et carmine fauces,
(7,204)vivaque
saxa sua convulsaque robora terra
(7,205)et
silvas moveo iubeoque tremescere montis
(7,206)et
mugire solum manesque exire sepulcris!
(7,207)te
quoque, Luna, traho, quamvis Temesaea labores
(7,208)aera
tuos minuant; currus quoque carmine nostro
(7,209)pallet
avi, pallet nostris Aurora venenis!
(7,210)vos
mihi taurorum flammas hebetastis et unco
(7,211)inpatiens
oneris collum pressistis aratro,
(7,212)vos
serpentigenis in se fera bella dedistis
(7,213)custodemque
rudem somni sopistis et aurum
(7,214)vindice
decepto Graias misistis in urbes:
(7,215)nunc
opus est sucis, per quos renovata senectus
(7,216)in
florem redeat primosque recolligat annos,
(7,217)et
dabitis. neque enim micuerunt sidera frustra,
(7,218)nec
frustra volucrum tractus cervice draconum
(7,219)currus
adest. aderat demissus ab aethere currus.
(7,220)quo
simul adscendit frenataque colla draconum
(7,221)permulsit
manibusque leves agitavit habenas,
(7,222)sublimis
rapitur subiectaque Thessala Tempe
(7,223)despicit
et certis regionibus adplicat angues:
(7,224)et
quas Ossa tulit, quas altum Pelion herbas,
(7,225)Othrysque
Pindusque et Pindo maior Olympus,
(7,226)perspicit
et placitas partim radice revellit,
(7,227)partim
succidit curvamine falcis aenae.
(7,228)multa
quoque Apidani placuerunt gramina ripis,
(7,229)multa
quoque Amphrysi, neque eras inmunis, Enipeu;
(7,230)nec
non Peneos nec non Spercheides undae
(7,231)contribuere
aliquid iuncosaque litora Boebes;
(7,232)carpsit
et Euboica vivax Anthedone gramen,
(7,233)nondum
mutato vulgatum corpore Glauci.
(7,234)Et
iam nona dies curru pennisque draconum
(7,235)nonaque
nox omnes lustrantem viderat agros,
(7,236)cum
rediit; neque erant tacti nisi odore dracones,
(7,237)et
tamen annosae pellem posuere senectae.
(7,238)constitit
adveniens citra limenque foresque
(7,239)et
tantum caelo tegitur refugitque viriles
(7,240)contactus,
statuitque aras de caespite binas,
(7,241)dexteriore
Hecates, ast laeva parte Iuventae.
(7,242)has
ubi verbenis silvaque incinxit agresti,
(7,243)haud
procul egesta scrobibus tellure duabus
(7,244)sacra
facit cultrosque in guttura velleris atri
(7,245)conicit
et patulas perfundit sanguine fossas;
(7,246)tum
super invergens liquidi carchesia mellis
(7,247)alteraque
invergens tepidi carchesia lactis,
(7,248)verba
simul fudit terrenaque numina civit
(7,249)umbrarumque
rogat rapta cum coniuge regem,
(7,250)ne
properent artus anima fraudare senili.
(7,251)Quos
ubi placavit precibusque et murmure longo,
(7,252)Aesonis
effetum proferri corpus ad auras
(7,253)iussit
et in plenos resolutum carmine somnos
(7,254)exanimi
similem stratis porrexit in herbis.
(7,255)hinc
procul Aesoniden, procul hinc iubet ire ministros
(7,256)et
monet arcanis oculos removere profanos.
(7,257)diffugiunt
iussi; passis Medea capillis
(7,258)bacchantum
ritu flagrantis circuit aras
(7,259)multifidasque
faces in fossa sanguinis atra
(7,260)tinguit
et infectas geminis accendit in aris
(7,261)terque
senem flamma, ter aqua, ter sulphure lustrat.
(7,262)Interea
validum posito medicamen aeno
(7,263)fervet
et exsultat spumisque tumentibus albet.
(7,264)illic
Haemonia radices valle resectas
(7,265)seminaque
floresque et sucos incoquit atros;
(7,266)adicit
extremo lapides Oriente petitos
(7,267)et
quas Oceani refluum mare lavit harenas;
(7,268)addit
et exceptas luna pernocte pruinas
(7,269)et
strigis infamis ipsis cum carnibus alas
(7,270)inque
virum soliti vultus mutare ferinos
(7,271)ambigui
prosecta lupi; nec defuit illis
(7,272)squamea
Cinyphii tenuis membrana chelydri
(7,273)vivacisque
iecur cervi; quibus insuper addit
(7,274)ova
caputque novem cornicis saecula passae.
(7,275)his
et mille aliis postquam sine nomine rebus
(7,276)propositum
instruxit mortali barbara maius,
(7,277)arenti
ramo iampridem mitis olivae
(7,278)omnia
confudit summisque inmiscuit ima.
(7,279)ecce
vetus calido versatus stipes aeno
(7,280)fit
viridis primo nec longo tempore frondes
(7,281)induit
et subito gravidis oneratur olivis:
(7,282)at
quacumque cavo spumas eiecit aeno
(7,283)ignis
et in terram guttae cecidere calentes,
(7,284)vernat
humus, floresque et mollia pabula surgunt.
(7,285)quae
simul ac vidit, stricto Medea recludit
(7,286)ense
senis iugulum veteremque exire cruorem
(7,287)passa
replet sucis; quos postquam conbibit Aeson
(7,288)aut
ore acceptos aut vulnere, barba comaeque
(7,289)canitie
posita nigrum rapuere colorem,
(7,290)pulsa
fugit macies, abeunt pallorque situsque,
(7,291)adiectoque
cavae supplentur corpore rugae,
(7,292)membraque
luxuriant: Aeson miratur et olim
(7,293)ante
quater denos hunc se reminiscitur annos.
(7,294)Viderat
ex alto tanti miracula monstri
(7,295)Liber
et admonitus, iuvenes nutricibus annos
(7,296)posse
suis reddi, capit hoc a Colchide munus.
(7,297)Neve
doli cessent, odium cum coniuge falsum
(7,298)Phasias
adsimulat Peliaeque ad limina supplex
(7,299)confugit;
atque illam, quoniam gravis ipse senecta est,
(7,300)excipiunt
natae; quas tempore callida parvo
(7,301)Colchis
amicitiae mendacis imagine cepit,
(7,302)dumque
refert inter meritorum maxima demptos
(7,303)Aesonis
esse situs atque hac in parte moratur,
(7,304)spes
est virginibus Pelia subiecta creatis,
(7,305)arte
suum parili revirescere posse parentem,
(7,306)idque
petunt pretiumque iubent sine fine pacisci.
(7,307)illa
brevi spatio silet et dubitare videtur
(7,308)suspenditque
animos ficta gravitate rogantum.
(7,309)mox
ubi pollicita est, quo sit fiducia maior
(7,310)muneris
huius ait, qui vestri maximus aevo est
(7,311)dux
gregis inter oves, agnus medicamine fiet.
(7,312)protinus
innumeris effetus laniger annis
(7,313)attrahitur
flexo circum cava tempora cornu;
(7,314)cuius
ut Haemonio marcentia guttura cultro
(7,315)fodit
et exiguo maculavit sanguine ferrum,
(7,316)membra
simul pecudis validosque venefica sucos
(7,317)mergit
in aere cavo: minuunt ea corporis artus
(7,318)cornuaque
exurunt nec non cum cornibus annos,
(7,319)et
tener auditur medio balatus aeno:
(7,320)nec
mora, balatum mirantibus exsilit agnus
(7,321)lascivitque
fuga lactantiaque ubera quaerit.
(7,322)Obstipuere
satae Pelia, promissaque postquam
(7,323)exhibuere
fidem, tum vero inpensius instant.
(7,324)ter
iuga Phoebus equis in Hibero flumine mersis
(7,325)dempserat
et quarta radiantia nocte micabant
(7,326)sidera,
cum rapido fallax Aeetias igni
(7,327)imponit
purum laticem et sine viribus herbas.
(7,328)iamque
neci similis resoluto corpore regem
(7,329)et
cum rege suo custodes somnus habebat,
(7,330)quem
dederant cantus magicaeque potentia linguae;
(7,331)intrarant
iussae cum Colchide limina natae
(7,332)ambierantque
torum: quid nunc dubitatis inertes?
(7,333)stringite
ait gladios veteremque haurite crurorem,
(7,334)ut
repleam vacuas iuvenali sanguine venas!
(7,335)in
manibus vestris vita est aetasque parentis:
(7,336)si
pietas ulla est nec spes agitatis inanis,
(7,337)officium
praestate patri telisque senectam
(7,338)exigite,
et saniem coniecto emittite ferro!
(7,339)his,
ut quaeque pia est, hortatibus inpia prima est
(7,340)et,
ne sit scelerata, facit scelus: haud tamen ictus
(7,341)ulla
suos spectare potest, oculosque reflectunt,
(7,342)caecaque
dant saevis aversae vulnera dextris.
(7,343)ille
cruore fluens, cubito tamen adlevat artus,
(7,344)semilacerque
toro temptat consurgere, et inter
(7,345)tot
medius gladios pallentia bracchia tendens
(7,346)quid
facitis, gnatae? quid vos in fata parentis
(7,347)armat?
ait: cecidere illis animique manusque;
(7,348)plura
locuturo cum verbis guttura Colchis
(7,349)abstulit
et calidis laniatum mersit in undis.
(7,350)Quod
nisi pennatis serpentibus isset in auras,
(7,351)non
exempta foret poenae: fugit alta superque
(7,352)Pelion
umbrosum, Philyreia tecta, superque
(7,353)Othryn
et eventu veteris loca nota Cerambi:
(7,354)hic
ope nympharum sublatus in aera pennis,
(7,355)cum
gravis infuso tellus foret obruta ponto,
(7,356)Deucalioneas
effugit inobrutus undas.
(7,357)Aeoliam
Pitanen a laeva parte relinquit
(7,358)factaque
de saxo longi simulacra draconis
(7,359)Idaeumque
nemus, quo nati furta, iuvencum,
(7,360)occuluit
Liber falsi sub imagine cervi,
(7,361)quaque
pater Corythi parva tumulatus harena est,
(7,362)et
quos Maera novo latratu terruit agros,
(7,363)Eurypylique
urbem, qua Coae cornua matres
(7,364)gesserunt
tum, cum discederet Herculis agmen,
(7,365)Phoebeamque
Rhodon et Ialysios Telchinas,
(7,366)quorum
oculos ipso vitiantes omnia visu
(7,367)Iuppiter
exosus fraternis subdidit undis;
(7,368)transit
et antiquae Cartheia moenia Ceae,
(7,369)qua
pater Alcidamas placidam de corpore natae
(7,370)miraturus
erat nasci potuisse columbam.
(7,371)inde
lacus Hyries videt et Cycneia Tempe,
(7,372)quae
subitus celebravit olor: nam Phylius illic
(7,373)imperio
pueri volucrisque ferumque leonem
(7,374)tradiderat
domitos; taurum quoque vincere iussus
(7,375)vicerat
et spreto totiens iratus amore
(7,376)praemia
poscenti taurum suprema negabat;
(7,377)ille
indignatus cupies dare dixit et alto
(7,378)desiluit
saxo; cuncti cecidisse putabant:
(7,379)factus
olor niveis pendebat in aere pennis;
(7,380)at
genetrix Hyrie, servati nescia, flendo
(7,381)delicuit
stagnumque suo de nomine fecit.
(7,382)adiacet
his Pleuron, in qua trepidantibus alis
(7,383)Ophias
effugit natorum vulnera Combe;
(7,384)inde
Calaureae Letoidos adspicit arva
(7,385)in
volucrem versi cum coniuge conscia regis.
(7,386)dextera
Cyllene est, in qua cum matre Menephron
(7,387)concubiturus
erat saevarum more ferarum;
(7,388)Cephison
procul hinc deflentem fata nepotis
(7,389)respicit
in tumidam phocen ab Apolline versi
(7,390)Eumelique
domum lugentis in aere natum.
(7,391)Tandem
vipereis Ephyren Pirenida pennis
(7,392)contigit:
hic aevo veteres mortalia primo
(7,393)corpora
vulgarunt pluvialibus edita fungis.
(7,394)sed
postquam Colchis arsit nova nupta venenis
(7,395)flagrantemque
domum regis mare vidit utrumque,
(7,396)sanguine
natorum perfunditur inpius ensis,
(7,397)ultaque
se male mater Iasonis effugit arma.
(7,398)hinc
Titaniacis ablata draconibus intrat
(7,399)Palladias
arces, quae te, iustissima Phene,
(7,400)teque,
senex Peripha, pariter videre volantes
(7,401)innixamque
novis neptem Polypemonis alis.
(7,402)excipit
hanc Aegeus facto damnandus in uno,
(7,403)nec
satis hospitium est, thalami quoque foedere iungit.
(7,404)Iamque
aderat Theseus, proles ignara parenti,
(7,405)qui
virtute sua bimarem pacaverat Isthmon:
(7,406)huius
in exitium miscet Medea, quod olim
(7,407)attulerat
secum Scythicis aconiton ab oris.
(7,408)illud
Echidnaeae memorant e dentibus ortum
(7,409)esse
canis: specus est tenebroso caecus hiatu,
(7,410)est
via declivis, per quam Tirynthius heros
(7,411)restantem
contraque diem radiosque micantes
(7,412)obliquantem
oculos nexis adamante catenis
(7,413)Cerberon
abstraxit, rabida qui concitus ira
(7,414)inplevit
pariter ternis latratibus auras
(7,415)et
sparsit virides spumis albentibus agros;
(7,416)has
concresse putant nactasque alimenta feracis
(7,417)fecundique
soli vires cepisse nocendi;
(7,418)quae
quia nascuntur dura vivacia caute,
(7,419)agrestes
aconita vocant. ea coniugis astu
(7,420)ipse
parens Aegeus nato porrexit ut hosti.
(7,421)sumpserat
ignara Theseus data pocula dextra,
(7,422)cum
pater in capulo gladii cognovit eburno
(7,423)signa
sui generis facinusque excussit ab ore.
(7,424)effugit
illa necem nebulis per carmina motis;
(7,425)At
genitor, quamquam laetatur sospite nato,
(7,426)attonitus
tamen est, ingens discrimine parvo
(7,427)committi
potuisse nefas: fovet ignibus aras
(7,428)muneribusque
deos inplet, feriuntque secures
(7,429)colla
torosa boum vinctorum cornua vittis.
(7,430)nullus
Erecthidis fertur celebratior illo
(7,431)inluxisse
dies: agitant convivia patres
(7,432)et
medium vulgus nec non et carmina vino
(7,433)ingenium
faciente canunt: te, maxime Theseu,
(7,434)mirata
est Marathon Cretaei sanguine tauri,
(7,435)quodque
suis securus arat Cromyona colonus,
(7,436)munus
opusque tuum est; tellus Epidauria per te
(7,437)clavigeram
vidit Vulcani occumbere prolem,
(7,438)vidit
et inmitem Cephisias ora Procrusten,
(7,439)Cercyonis
letum vidit Cerealis Eleusin.
(7,440)occidit
ille Sinis magnis male viribus usus,
(7,441)qui
poterat curvare trabes et agebat ab alto
(7,442)ad
terram late sparsuras corpora pinus.
(7,443)tutus
ad Alcathoen, Lelegeia moenia, limes
(7,444)conposito
Scirone patet, sparsisque latronis
(7,445)terra
negat sedem, sedem negat ossibus unda;
(7,446)quae
iactata diu fertur durasse vetustas
(7,447)in
scopulos: scopulis nomen Scironis inhaeret.
(7,448)si
titulos annosque tuos numerare velimus,
(7,449)facta
prement annos. pro te, fortissime, vota
(7,450)publica
suscipimus, Bacchi tibi sumimus haustus.
(7,451)consonat
adsensu populi precibusque faventum
(7,452)regia,
nec tota tristis locus ullus in urbe est.
(7,453)Nec
tamen (usque adeo nulla est sincera voluptas,
(7,454)sollicitumque
aliquid laetis intervenit) Aegeus
(7,455)gaudia
percepit nato secura recepto:
(7,456)bella
parat Minos; qui quamquam milite, quamquam
(7,457)classe
valet, patria tamen est firmissimus ira
(7,458)Androgeique
necem iustis ulciscitur armis.
(7,459)ante
tamen bello vires adquirit amicas,
(7,460)quaque
potens habitus volucri freta classe pererrat:
(7,461)hinc
Anaphen sibi iungit et Astypaleia regna,
(7,462)(promissis
Anaphen, regna Astypaleia bello);
(7,463)hinc
humilem Myconon cretosaque rura Cimoli
(7,464)florentemque
thymo Syron planamque Seriphon
(7,465)marmoreamque
Paron, quamque inpia prodidit Arne
(7,466)Siphnon
et accepto, quod avara poposcerat, auro
(7,467)mutata
est in avem, quae nunc quoque diligit aurum,
(7,468)nigra
pedes, nigris velata monedula pennis.
(7,469)At
non Oliaros Didymeque et Tenos et Andros
(7,470)et
Gyaros nitidaeque ferax Peparethos olivae
(7,471)Cnosiacas
iuvere rates; latere inde sinistro
(7,472)Oenopiam
Minos petit, Aeacideia regna:
(7,473)Oenopiam
veteres adpellavere, sed ipse
(7,474)Aeacus
Aeginam genetricis nomine dixit.
(7,475)turba
ruit tantaeque virum cognoscere famae
(7,476)expetit;
occurrunt illi Telamonque minorque
(7,477)quam
Telamon Peleus et proles tertia Phocus;
(7,478)ipse
quoque egreditur tardus gravitate senili
(7,479)Aeacus
et, quae sit veniendi causa, requirit.
(7,480)admonitus
patrii luctus suspirat et illi
(7,481)dicta
refert rector populorum talia centum:
(7,482)arma
iuves oro pro gnato sumpta piaeque
(7,483)pars
sis militiae; tumulo solacia posco.
(7,484)huic
Asopiades petis inrita dixit et urbi
(7,485)non
facienda meae; neque enim coniunctior ulla
(7,486)Cecropidis
est hac tellus: ea foedera nobis.
(7,487)tristis
abit stabunt que tibi tua foedera magno
(7,488)dixit
et utilius bellum putat esse minari
(7,489)quam
gerere atque suas ibi praeconsumere vires.
(7,490)classis
ab Oenopiis etiamnum Lyctia muris
(7,491)spectari
poterat, cum pleno concita velo
(7,492)Attica
puppis adest in portusque intrat amicos,
(7,493)quae
Cephalum patriaeque simul mandata ferebat.
(7,494)Aeacidae
longo iuvenes post tempore visum
(7,495)agnovere
tamen Cephalum dextrasque dedere
(7,496)inque
patris duxere domum: spectabilis heros
(7,497)et
veteris retinens etiamnum pignora formae
(7,498)ingreditur
ramumque tenens popularis olivae
(7,499)a
dextra laevaque duos aetate minores
(7,500)maior
habet, Clyton et Buten, Pallante creatos.
(7,501)Postquam
congressus primi sua verba tulerunt,
(7,502)Cecropidae
Cephalus peragit mandata rogatque
(7,503)auxilium
foedusque refert et iura parentum,
(7,504)imperiumque
peti totius Achaidos addit.
(7,505)sic
ubi mandatam iuvit facundia causam,
(7,506)Aeacus,
in capulo sceptri nitente sinistra,
(7,507)ne
petite auxilium, sed sumite dixit, Athenae,
(7,508)nec
dubie vires, quas haec habet insula, vestras
(7,509)ducite,
et (o maneat rerum status iste mearum!)
(7,510)robora
non desunt; superat mihi miles et hoc est,
(7,511)gratia
dis, felix et inexcusabile tempus.
(7,512)immo
ita sit Cephalus, crescat tua civibus opto
(7,513)urbs
ait; adveniens equidem modo gaudia cepi,
(7,514)cum
tam pulchra mihi, tam par aetate iuventus
(7,515)obvia
processit; multos tamen inde requiro,
(7,516)quos
quondam vidi vestra prius urbe receptus.
(7,517)Aeacus
ingemuit tristique ita voce locutus:
(7,518)flebile
principium melior fortuna secuta est;
(7,519)hanc
utinam possem vobis memorare sine illo!
(7,520)ordine
nunc repetam, neu longa ambage morer vos,
(7,521)ossa
cinisque iacent, memori quos mente requiris,
(7,522)et
quota pars illi rerum periere mearum!
(7,523)dira
lues ira populis Iunonis iniquae
(7,524)incidit
exosae dictas a paelice terras.
(7,525)dum
visum mortale malum tantaeque latebat
(7,526)causa
nocens cladis, pugnatum est arte medendi:
(7,527)exitium
superabat opem, quae victa iacebat.
(7,528)principio
caelum spissa caligine terras
(7,529)pressit
et ignavos inclusit nubibus aestus;
(7,530)dumque
quater iunctis explevit cornibus orbem
(7,531)Luna,
quater plenum tenuata retexuit orbem,
(7,532)letiferis
calidi spirarunt aestibus austri.
(7,533)constat
et in fontis vitium venisse lacusque,
(7,534)miliaque
incultos serpentum multa per agros
(7,535)errasse
atque suis fluvios temerasse venenis.
(7,536)strage
canum primo volucrumque oviumque boumque
(7,537)inque
feris subiti deprensa potentia morbi.
(7,538)concidere
infelix validos miratur arator
(7,539)inter
opus tauros medioque recumbere sulco;
(7,540)lanigeris
gregibus balatus dantibus aegros
(7,541)sponte
sua lanaeque cadunt et corpora tabent;
(7,542)acer
equus quondam magnaeque in pulvere famae
(7,543)degenerat
palmas veterumque oblitus honorum
(7,544)ad
praesepe gemit leto moriturus inerti.
(7,545)non
aper irasci meminit, non fidere cursu
(7,546)cerva
nec armentis incurrere fortibus ursi.
(7,547)omnia
languor habet: silvisque agrisque viisque
(7,548)corpora
foeda iacent, vitiantur odoribus aurae.
(7,549)mira
loquar: non illa canes avidaeque volucres,
(7,550)non
cani tetigere lupi; dilapsa liquescunt
(7,551)adflatuque
nocent et agunt contagia late.
(7,552)Pervenit
ad miseros damno graviore colonos
(7,553)pestis
et in magnae dominatur moenibus urbis.
(7,554)viscera
torrentur primo, flammaeque latentis
(7,555)indicium
rubor est et ductus anhelitus; igni
(7,556)aspera
lingua tumet, tepidisque arentia ventis
(7,557)ora
patent, auraeque graves captantur hiatu.
(7,558)non
stratum, non ulla pati velamina possunt,
(7,559)nuda
sed in terra ponunt praecordia, nec fit
(7,560)corpus
humo gelidum, sed humus de corpore fervet.
(7,561)nec
moderator adest, inque ipsos saeva medentes
(7,562)erumpit
clades, obsuntque auctoribus artes;
(7,563)quo
propior quisque est servitque fidelius aegro,
(7,564)in
partem leti citius venit, utque salutis
(7,565)spes
abiit finemque vident in funere morbi,
(7,566)indulgent
animis et nulla, quid utile, cura est:
(7,567)utile
enim nihil est. passim positoque pudore
(7,568)fontibus
et fluviis puteisque capacibus haerent,
(7,569)nec
sitis est exstincta prius quam vita bibendo.
(7,570)inde
graves multi nequeunt consurgere et ipsis
(7,571)inmoriuntur
aquis, aliquis tamen haurit et illas;
(7,572)tantaque
sunt miseris invisi taedia lecti,
(7,573)prosiliunt
aut, si prohibent consistere vires,
(7,574)corpora
devolvunt in humum fugiuntque penates
(7,575)quisque
suos, sua cuique domus funesta videtur,
(7,576)et
quia causa latet, locus est in crimine; partim
(7,577)semianimes
errare viis, dum stare valebant,
(7,578)adspiceres,
flentes alios terraque iacentes
(7,579)lassaque
versantes supremo lumina motu;
(7,580)membraque
pendentis tendunt ad sidera caeli,
(7,581)hic
illic, ubi mors deprenderat, exhalantes.
(7,582)Quid
mihi tunc animi fuit? an, quod debuit esse,
(7,583)ut
vitam odissem et cuperem pars esse meorum?
(7,584)quo
se cumque acies oculorum flexerat, illic
(7,585)vulgus
erat stratum, veluti cum putria motis
(7,586)poma
cadunt ramis agitataque ilice glandes.
(7,587)templa
vides contra gradibus sublimia longis:
(7,588)Iuppiter
illa tenet. quis non altaribus illis
(7,589)inrita
tura dedit? quotiens pro coniuge coniunx,
(7,590)pro
gnato genitor dum verba precantia dicit,
(7,591)non
exoratis animam finivit in aris,
(7,592)inque
manu turis pars inconsumpta reperta est!
(7,593)admoti
quotiens templis, dum vota sacerdos
(7,594)concipit
et fundit durum inter cornua vinum,
(7,595)haud
exspectato ceciderunt vulnere tauri!
(7,596)ipse
ego sacra Iovi pro me patriaque tribusque
(7,597)cum
facerem natis, mugitus victima diros
(7,598)edidit
et subito conlapsa sine ictibus ullis
(7,599)exiguo
tinxit subiectos sanguine cultros.
(7,600)exta
quoque aegra notas veri monitusque deorum
(7,601)perdiderant:
tristes penetrant ad viscera morbi.
(7,602)ante
sacros vidi proiecta cadavera postes,
(7,603)ante
ipsas, quo mors foret invidiosior, aras.
(7,604)pars
animam laqueo claudunt mortisque timorem
(7,605)morte
fugant ultroque vocant venientia fata.
(7,606)corpora
missa neci nullis de more feruntur
(7,607)funeribus
(neque enim capiebant funera portae):
(7,608)aut
inhumata premunt terras aut dantur in altos
(7,609)indotata
rogos; et iam reverentia nulla est,
(7,610)deque
rogis pugnant alienisque ignibus ardent.
(7,611)qui
lacriment, desunt, indefletaeque vagantur
(7,612)natorumque
patrumque animae iuvenumque senumque,
(7,613)nec
locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes.
(7,614)Attonitus
tanto miserarum turbine rerum,
(7,615)Iuppiter
o! dixi, si te non falsa loquuntur
(7,616)dicta
sub amplexus Aeginae Asopidos isse,
(7,617)nec
te, magne pater, nostri pudet esse parentem,
(7,618)aut
mihi redde meos aut me quoque conde sepulcro!
(7,619)ille
notam fulgore dedit tonitruque secundo.
(7,620)accipio
sintque ista precor felicia mentis
(7,621)signa
tuae! dixi, quod das mihi, pigneror omen.
(7,622)forte
fuit iuxta patulis rarissima ramis
(7,623)sacra
Iovi quercus de semine Dodonaeo;
(7,624)hic
nos frugilegas adspeximus agmine longo
(7,625)grande
onus exiguo formicas ore gerentes
(7,626)rugosoque
suum servantes cortice callem;
(7,627)dum
numerum miror, totidem, pater optime, dixi,
(7,628)tu
mihi da cives et inania moenia supple!
(7,629)intremuit
ramisque sonum sine flamine motis
(7,630)alta
dedit quercus: pavido mihi membra timore
(7,631)horruerant,
stabantque comae; tamen oscula terrae
(7,632)roboribusque
dedi, nec me sperare fatebar;
(7,633)sperabam
tamen atque animo mea vota fovebam.
(7,634)nox
subit, et curis exercita corpora somnus
(7,635)occupat:
ante oculos eadem mihi quercus adesse
(7,636)et
ramis totidem totidemque animalia ramis
(7,637)ferre
suis visa est pariterque tremescere motu
(7,638)graniferumque
agmen subiectis spargere in arvis;
(7,639)crescere
desubito et maius maiusque videri
(7,640)ac
se tollere humo rectoque adsistere trunco
(7,641)et
maciem numerumque pedum nigrumque colorem
(7,642)ponere
et humanam membris inducere formam.
(7,643)somnus
abit: damno vigilans mea visa querorque
(7,644)in
superis opis esse nihil; at in aedibus ingens
(7,645)murmur
erat, vocesque hominum exaudire videbar
(7,646)iam
mihi desuetas; dum suspicor has quoque somni
(7,647)esse,
venit Telamon properus foribusque reclusis
(7,648)speque
fideque, pater, dixit maiora videbis:
(7,649)egredere!
egredior, qualesque in imagine somni
(7,650)visus
eram vidisse viros, ex ordine tales
(7,651)adspicio
noscoque: adeunt regemque salutant.
(7,652)vota
Iovi solvo populisque recentibus urbem
(7,653)partior
et vacuos priscis cultoribus agros,
(7,654)Myrmidonasque
voco nec origine nomina fraudo.
(7,655)corpora
vidisti; mores, quos ante gerebant,
(7,656)nunc
quoque habent: parcum genus est patiensque laborum
(7,657)quaesitique
tenax et quod quaesita reservet.
(7,658)hi
te ad bella pares annis animisque sequentur,
(7,659)cum
primum qui te feliciter attulit eurus
(7,660)(eurus
enim attulerat) fuerit mutatus in austrum.
(7,661)Talibus
atque aliis longum sermonibus illi
(7,662)inplevere
diem; lucis pars ultima mensae
(7,663)est
data, nox somnis. iubar aureus extulerat Sol,
(7,664)flabat
adhuc eurus redituraque vela tenebat:
(7,665)ad
Cephalum Pallante sati, cui grandior aetas,
(7,666)ad
regem Cephalus simul et Pallante creati
(7,667)conveniunt,
sed adhuc regem sopor altus habebat.
(7,668)excipit
Aeacides illos in limine Phocus;
(7,669)nam
Telamon fraterque viros ad bella legebant.
(7,670)Phocus
in interius spatium pulchrosque recessus
(7,671)Cecropidas
ducit, cum quis simul ipse resedit.
(7,672)adspicit
Aeoliden ignota ex arbore factum
(7,673)ferre
manu iaculum, cuius fuit aurea cuspis.
(7,674)pauca
prius mediis sermonibus ille locutus
(7,675)sum
nemorum studiosus ait caedisque ferinae;
(7,676)qua
tamen e silva teneas hastile recisum,
(7,677)iamdudum
dubito: certe si fraxinus esset,
(7,678)fulva
colore foret; si cornus, nodus inesset.
(7,679)unde
sit, ignoro, sed non formosius isto
(7,680)viderunt
oculi telum iaculabile nostri.
(7,681)excipit
Actaeis e fratribus alter et usum
(7,682)maiorem
specie mirabere dixit in isto.
(7,683)consequitur,
quodcumque petit, fortunaque missum
(7,684)non
regit, et revolat nullo referente cruentum.
(7,685)tum
vero iuvenis Nereius omnia quaerit,
(7,686)cur
sit et unde datum, quis tanti muneris auctor.
(7,687)quae
petit, ille refert, sed enim narrare pudori est,
(7,688)qua
tulerit mercede; silet tactusque dolore
(7,689)coniugis
amissae lacrimis ita fatur obortis:
(7,690)hoc
me, nate dea, (quis possit credere?) telum
(7,691)flere
facit facietque diu, si vivere nobis
(7,692)fata
diu dederint; hoc me cum coniuge cara
(7,693)perdidit:
hoc utinam caruissem munere semper!
(7,694)Procris
erat, si forte magis pervenit ad aures
(7,695)Orithyia
tuas, raptae soror Orithyiae,
(7,696)si
faciem moresque velis conferre duarum,
(7,697)dignior
ipsa rapi! pater hanc mihi iunxit Erectheus,
(7,698)hanc
mihi iunxit amor: felix dicebar eramque;
(7,699)non
ita dis visum est, aut nunc quoque forsitan essem.
(7,700)alter
agebatur post sacra iugalia mensis,
(7,701)cum
me cornigeris tendentem retia cervis
(7,702)vertice
de summo semper florentis Hymetti
(7,703)lutea
mane videt pulsis Aurora tenebris
(7,704)invitumque
rapit. liceat mihi vera referre
(7,705)pace
deae: quod sit roseo spectabilis ore,
(7,706)quod
teneat lucis, teneat confinia noctis,
(7,707)nectareis
quod alatur aquis, ego Procrin amabam;
(7,708)pectore
Procris erat, Procris mihi semper in ore.
(7,709)sacra
tori coitusque novos thalamosque recentes
(7,710)primaque
deserti referebam foedera lecti:
(7,711)mota
dea est et siste tuas, ingrate, querellas;
(7,712)Procrin
habe! dixit, quod si mea provida mens est,
(7,713)non
habuisse voles. meque illi irata remisit.
(7,714)cum
redeo mecumque deae memorata retracto,
(7,715)esse
metus coepit, ne iura iugalia coniunx
(7,716)non
bene servasset: facies aetasque iubebat
(7,717)credere
adulterium, prohibebant credere mores;
(7,718)sed
tamen afueram, sed et haec erat, unde redibam,
(7,719)criminis
exemplum, sed cuncta timemus amantes.
(7,720)quaerere,
quod doleam, statuo donisque pudicam
(7,721)sollicitare
fidem; favet huic Aurora timori
(7,722)inmutatque
meam (videor sensisse) figuram.
(7,723)Palladias
ineo non cognoscendus Athenas
(7,724)ingrediorque
domum; culpa domus ipsa carebat
(7,725)castaque
signa dabat dominoque erat anxia rapto:
(7,726)vix
aditus per mille dolos ad Erecthida factus.
(7,727)ut
vidi, obstipui meditataque paene reliqui
(7,728)temptamenta
fide; male me, quin vera faterer,
(7,729)continui,
male, quin, et oportuit, oscula ferrem.
(7,730)tristis
erat (sed nulla tamen formosior illa
(7,731)esse
potest tristi) desiderioque dolebat
(7,732)coniugis
abrepti: tu collige, qualis in illa,
(7,733)Phoce,
decor fuerit, quam sic dolor ipse decebat!
(7,734)quid
referam, quotiens temptamina nostra pudici
(7,735)reppulerint
mores, quotiens ego dixerit uni
(7,736)servor;
ubicumque est, uni mea gaudia servo.
(7,737)cui
non ista fide satis experientia sano
(7,738)magna
foret? non sum contentus et in mea pugno
(7,739)vulnera,
dum census dare me pro nocte loquendo
(7,740)muneraque
augendo tandem dubitare coegi.
(7,741)exclamo
male victor: adest, mala, fictus adulter!
(7,742)verus
eram coniunx! me, perfida, teste teneris.
(7,743)illa
nihil; tacito tantummodo victa pudore
(7,744)insidiosa
malo cum coniuge limina fugit;
(7,745)offensaque
mei genus omne perosa virorum
(7,746)montibus
errabat, studiis operata Dianae.
(7,747)tum
mihi deserto violentior ignis ad ossa
(7,748)pervenit:
orabam veniam et peccasse fatebar
(7,749)et
potuisse datis simili succumbere culpae
(7,750)me
quoque muneribus, si munera tanta darentur.
(7,751)haec
mihi confesso, laesum prius ulta pudorem,
(7,752)redditur
et dulces concorditer exigit annos;
(7,753)dat
mihi praeterea, tamquam se parva dedisset
(7,754)dona,
canem munus; quem cum sua traderet illi
(7,755)Cynthia,
currendo superabit dixerat omnes.
(7,756)dat
simul et iaculum, manibus quod, cernis, habemus.
(7,757)muneris
alterius quae sit fortuna, requiris?
(7,758)accipe
mirandum: novitate movebere facti!
(7,759)Carmina
Laiades non intellecta priorum
(7,760)solverat
ingeniis, et praecipitata iacebat
(7,761)inmemor
ambagum vates obscura suarum:
(7,762)protinus
Aoniis inmittitur altera Thebis
(7,763)[scilicet
alma Themis nec talia linquit inulta!]
(7,764)pestis,
et exitio multi pecorumque suoque
(7,765)rurigenae
pavere feram; vicina iuventus
(7,766)venimus
et latos indagine cinximus agros.
(7,767)illa
levi velox superabat retia saltu
(7,768)summaque
transibat postarum lina plagarum:
(7,769)copula
detrahitur canibus, quas illa sequentes
(7,770)effugit
et coetum non segnior alite ludit.
(7,771)poscor
et ipse meum consensu Laelapa magno
(7,772)(muneris
hoc nomen): iamdudum vincula pugnat
(7,773)exuere
ipse sibi colloque morantia tendit.
(7,774)vix
bene missus erat, nec iam poteramus, ubi esset,
(7,775)scire;
pedum calidus vestigia pulvis habebat,
(7,776)ipse
oculis ereptus erat: non ocior illo
(7,777)hasta
nec excussae contorto verbere glandes
(7,778)nec
Gortyniaco calamus levis exit ab arcu.
(7,779)collis
apex medii subiectis inminet arvis:
(7,780)tollor
eo capioque novi spectacula cursus,
(7,781)quo
modo deprendi, modo se subducere ab ipso
(7,782)vulnere
visa fera est; nec limite callida recto
(7,783)in
spatiumque fugit, sed decipit ora sequentis
(7,784)et
redit in gyrum, ne sit suus inpetus hosti:
(7,785)inminet
hic sequiturque parem similisque tenenti
(7,786)non
tenet et vanos exercet in aera morsus.
(7,787)ad
iaculi vertebar opem; quod dextera librat
(7,788)dum
mea, dum digitos amentis addere tempto,
(7,789)lumina
deflexi. revocataque rursus eodem
(7,790)rettuleram:
medio (mirum) duo marmora campo
(7,791)adspicio;
fugere hoc, illud captare putares.
(7,792)scilicet
invictos ambo certamine cursus
(7,793)esse
deus voluit, si quis deus adfuit illis.
(7,794)hactenus,
et tacuit; iaculo quod crimen in ipso est?
(7,795)Phocus
ait; iaculi sic crimina reddidit ille:
(7,796)Gaudia
principium nostri sunt, Phoce, doloris:
(7,797)illa
prius referam. iuvat o meminisse beati
(7,798)temporis,
Aeacide, quo primos rite per annos
(7,799)coniuge
eram felix, felix erat illa marito.
(7,800)mutua
cura duos et amor socialis habebat,
(7,801)nec
Iovis illa meo thalamos praeferret amori,
(7,802)nec
me quae caperet, non si Venus ipsa veniret,
(7,803)ulla
erat; aequales urebant pectora flammae.
(7,804)sole
fere radiis feriente cacumina primis
(7,805)venatum
in silvas iuvenaliter ire solebam
(7,806)nec
mecum famuli nec equi nec naribus acres
(7,807)ire
canes nec lina sequi nodosa solebant:
(7,808)tutus
eram iaculo; sed cum satiata ferinae
(7,809)dextera
caedis erat, repetebam frigus et umbras
(7,810)et
quae de gelidis exibat vallibus aura:
(7,811)aura
petebatur medio mihi lenis in aestu,
(7,812)auram
exspectabam, requies erat illa labori.
(7,813)aura
(recordor enim), venias cantare solebam,
(7,814)meque
iuves intresque sinus, gratissima, nostros,
(7,815)utque
facis, relevare velis, quibus urimur, aestus!
(7,816)forsitan
addiderim (sic me mea fata trahebant),
(7,817)blanditias
plures et tu mihi magna voluptas
(7,818)dicere
sim solitus, tu me reficisque fovesque,
(7,819)tu
facis, ut silvas, ut amem loca sola: meoque
(7,820)spiritus
iste tuus semper captatur ab ore.
(7,821)vocibus
ambiguis deceptam praebuit aurem
(7,822)nescio
quis nomenque aurae tam saepe vocatum
(7,823)esse
putat nymphae: nympham mihi credit amari.
(7,824)criminis
extemplo ficti temerarius index
(7,825)Procrin
adit linguaque refert audita susurra.
(7,826)credula
res amor est: subito conlapsa dolore,
(7,827)ut
mihi narratur, cecidit; longoque refecta
(7,828)tempore
se miseram, se fati dixit iniqui
(7,829)deque
fide questa est et crimine concita vano,
(7,830)quod
nihil est, metuit, metuit sine corpore nomen
(7,831)et
dolet infelix veluti de paelice vera.
(7,832)saepe
tamen dubitat speratque miserrima falli
(7,833)indiciique
fidem negat et, nisi viderit ipsa,
(7,834)damnatura
sui non est delicta mariti.
(7,835)postera
depulerant Aurorae lumina noctem:
(7,836)egredior
silvamque peto victorque per herbas
(7,837)aura,
veni dixi nostroque medere labori!
(7,838)et
subito gemitus inter mea verba videbar
(7,839)nescio
quos audisse; veni tamen optima! dicens
(7,840)fronde
levem rursus strepitum faciente caduca
(7,841)sum
ratus esse feram telumque volatile misi:
(7,842)Procris
erat medioque tenens in pectore vulnus
(7,843)ei
mihi conclamat! vox est ubi cognita fidae
(7,844)coniugis,
ad vocem praeceps amensque cucurri.
(7,845)semianimem
et sparsas foedantem sanguine vestes
(7,846)et
sua (me miserum!) de vulnere dona trahentem
(7,847)invenio
corpusque meo mihi carius ulnis
(7,848)mollibus
attollo scissaque a pectore veste
(7,849)vulnera
saeva ligo conorque inhibere cruorem
(7,850)neu
me morte sua sceleratum deserat, oro.
(7,851)viribus
illa carens et iam moribunda coegit
(7,852)haec
se pauca loqui: per nostri foedera lecti
(7,853)perque
deos supplex oro superosque meosque,
(7,854)per
si quid merui de te bene perque manentem
(7,855)nunc
quoque, cum pereo, causam mihi mortis amorem,
(7,856)ne
thalamis Auram patiare innubere nostris!
(7,857)dixit,
et errorem tum denique nominis esse
(7,858)et
sensi et docui. sed quid docuisse iuvabat?
(7,859)labitur,
et parvae fugiunt cum sanguine vires,
(7,860)dumque
aliquid spectare potest, me spectat et in me
(7,861)infelicem
animam nostroque exhalat in ore;
(7,862)sed
vultu meliore mori secura videtur.
(7,863)Flentibus
haec lacrimans heros memorabat, et ecce
(7,864)Aeacus
ingreditur duplici cum prole novoque
(7,865)milite;
quem Cephalus cum fortibus accipit armis.
(8,1)Iam
nitidum retegente diem noctisque fugante
(8,2)tempora
Lucifero cadit Eurus, et umida surgunt
(8,3)nubila:
dant placidi cursum redeuntibus Austri
(8,4)Aeacidis
Cephaloque; quibus feliciter acti
(8,5)ante
exspectatum portus tenuere petitos.
(8,6)interea
Minos Lelegeia litora vastat
(8,7)praetemptatque
sui vires Mavortis in urbe
(8,8)Alcathoi,
quam Nisus habet, cui splendidus ostro
(8,9)inter
honoratos medioque in vertice canos
(8,10)crinis
inhaerebat, magni fiducia regni.
(8,11)Sexta
resurgebant orientis cornua lunae,
(8,12)et
pendebat adhuc belli fortuna, diuque
(8,13)inter
utrumque volat dubiis Victoria pennis.
(8,14)regia
turris erat vocalibus addita muris,
(8,15)in
quibus auratam proles Letoia fertur
(8,16)deposuisse
lyram: saxo sonus eius inhaesit.
(8,17)saepe
illuc solita est ascendere filia Nisi
(8,18)et
petere exiguo resonantia saxa lapillo,
(8,19)tum
cum pax esset; bello quoque saepe solebat
(8,20)spectare
ex illa rigidi certamina Martis,
(8,21)iamque
mora belli procerum quoque nomina norat
(8,22)armaque
equosque habitusque Cydoneasque pharetras;
(8,23)noverat
ante alios faciem ducis Europaei,
(8,24)plus
etiam, quam nosse sat est: hac iudice Minos,
(8,25)seu
caput abdiderat cristata casside pennis,
(8,26)in
galea formosus erat; seu sumpserat aere
(8,27)fulgentem
clipeum, clipeum sumpsisse decebat;
(8,28)torserat
adductis hastilia lenta lacertis:
(8,29)laudabat
virgo iunctam cum viribus artem;
(8,30)inposito
calamo patulos sinuaverat arcus:
(8,31)sic
Phoebum sumptis iurabat stare sagittis;
(8,32)cum
vero faciem dempto nudaverat aere
(8,33)purpureusque
albi stratis insignia pictis
(8,34)terga
premebat equi spumantiaque ora regebat,
(8,35)vix
sua, vix sanae virgo Niseia compos
(8,36)mentis
erat: felix iaculum, quod tangeret ille,
(8,37)quaeque
manu premeret, felicia frena vocabat.
(8,38)impetus
est illi, liceat modo, ferre per agmen
(8,39)virgineos
hostile gradus, est impetus illi
(8,40)turribus
e summis in Cnosia mittere corpus
(8,41)castra
vel aeratas hosti recludere portas,
(8,42)vel
siquid Minos aliud velit. utque sedebat
(8,43)candida
Dictaei spectans tentoria regis,
(8,44)laeter,
ait doleamne geri lacrimabile bellum,
(8,45)in
dubio est; doleo, quod Minos hostis amanti est.
(8,46)sed
nisi bella forent, numquam mihi cognitus esset!
(8,47)me
tamen accepta poterat deponere bellum
(8,48)obside:
me comitem, me pacis pignus haberet.
(8,49)si
quae te peperit, talis, pulcherrime regum,
(8,50)qualis
es ipse, fuit, merito deus arsit in illa.
(8,51)o
ego ter felix, si pennis lapsa per auras
(8,52)Cnosiaci
possem castris insistere regis
(8,53)fassaque
me flammasque meas, qua dote, rogarem,
(8,54)vellet
emi, tantum patrias ne posceret arces!
(8,55)nam
pereant potius sperata cubilia, quam sim
(8,56)proditione
potens! - quamvis saepe utile vinci
(8,57)victoris
placidi fecit clementia multis.
(8,58)iusta
gerit certe pro nato bella perempto:
(8,59)et
causaque valet causamque tuentibus armis.
(8,60)at,
puto, vincemur; qui si manet exitus urbem,
(8,61)cur
suus haec illi reseret mea moenia Mavors
(8,62)et
non noster amor? melius sine caede moraque
(8,63)inpensaque
sui poterit superare cruoris.
(8,64)non
metuam certe, ne quis tua pectora, Minos,
(8,65)vulneret
inprudens: quis enim tam durus, ut in te
(8,66)derigere
inmitem non inscius audeat hastam?
(8,67)coepta
placent, et stat sententia tradere mecum
(8,68)dotalem
patriam finemque inponere bello;
(8,69)verum
velle parum est! aditus custodia servat,
(8,70)claustraque
portarum genitor tenet: hunc ego solum
(8,71)infelix
timeo, solus mea vota moratur.
(8,72)di
facerent, sine patre forem! sibi quisque profecto
(8,73)est
deus: ignavis precibus Fortuna repugnat.
(8,74)altera
iamdudum succensa cupidine tanto
(8,75)perdere
gauderet, quodcumque obstaret amori.
(8,76)et
cur ulla foret me fortior? ire per ignes
(8,77)et
gladios ausim; nec in hoc tamen ignibus ullis
(8,78)aut
gladiis opus est, opus est mihi crine paterno.
(8,79)illa
mihi est auro pretiosior, illa beatam
(8,80)purpura
me votique mei factura potentem.
(8,81)Talia
dicenti curarum maxima nutrix
(8,82)nox
intervenit, tenebrisque audacia crevit.
(8,83)prima
quies aderat, qua curis fessa diurnis
(8,84)pectora
somnus habet: thalamos taciturna paternos
(8,85)intrat
et (heu facinus!) fatali nata parentem
(8,86)crine
suum spoliat praedaque potita nefanda
fert
secum spolium sceleris progressaque porta.
(8,87)per
medios hostes (meriti fiducia tanta est)
(8,88)pervenit
ad regem; quem sic adfata paventem est:
(8,89)suasit
amor facinus: proles ego regia Nisi
(8,90)Scylla
tibi trado patriaeque meosque penates;
(8,91)praemia
nulla peto nisi te: cape pignus amoris
(8,92)purpureum
crinem nec me nunc tradere crinem,
(8,93)sed
patrium tibi crede caput! scelerataque dextra
(8,94)munera
porrexit; Minos porrecta refugit
(8,95)turbatusque
novi respondit imagine facti:
(8,96)di
te summoveant, o nostri infamia saecli,
(8,97)orbe
suo, tellusque tibi pontusque negetur!
(8,98)certe
ego non patiar Iovis incunabula, Creten,
(8,99)qui
meus est orbis, tantum contingere monstrum.
(8,100)Dixit,
et ut leges captis iustissimus auctor
(8,101)hostibus
inposuit, classis retinacula solvi
(8,102)iussit
et aeratas impelli remige puppes.
(8,103)Scylla
freto postquam deductas nare carinas
(8,104)nec
praestare ducem sceleris sibi praemia vidit,
(8,105)consumptis
precibus violentam transit in iram
(8,106)intendensque
manus passis furibunda capillis
(8,107)quo
fugis exclamat meritorum auctore relicta,
(8,108)o
patriae praelate meae, praelate parenti?
(8,109)quo
fugis, inmitis, cuius victoria nostrum
(8,110)et
scelus et meritum est? nec te data munera, nec te
(8,111)noster
amor movit, nec quod spes omnis in unum
(8,112)te
mea congesta est? nam quo deserta revertar?
(8,113)in
patriam? superata iacet! sed finge manere:
(8,114)proditione
mea clausa est mihi! patris ad ora?
(8,115)quem
tibi donavi? cives odere merentem,
(8,116)finitimi
exemplum metuunt: exponimur orbae
(8,117)terrarum,
nobis ut Crete sola pateret.
(8,118)hac
quoque si prohibes et nos, ingrate, relinquis,
(8,119)non
genetrix Europa tibi est, sed inhospita Syrtis,
(8,120)Armeniae
tigres austroque agitata Charybdis.
(8,121)Nec
Iove tu natus, nec mater imagine tauri
(8,122)ducta
tua est: generis falsa est ea fabula! verus,
(8,123)[et
ferus et captus nullius amore iuvencae]
(8,124)qui
te progenuit, taurus fuit. exige poenas,
(8,125)Nise
pater! gaudete malis, modo prodita, nostris,
(8,126)moenia!
nam, fateor, merui et sum digna perire.
(8,127)sed
tamen ex illis aliquis, quos impia laesi,
(8,128)me
perimat! cur, qui vicisti crimine nostro,
(8,129)insequeris
crimen? scelus hoc patriaeque patrique est,
(8,130)officium
tibi sit! te vere coniuge digna est,
(8,131)quae
torvum ligno decepit adultera taurum
(8,132)discordemque
utero fetum tulit. ecquid ad aures
(8,133)perveniunt
mea dicta tuas, an inania venti
(8,134)verba
ferunt idemque tuas, ingrate, carinas?
(8,135)iam
iam Pasiphaen non est mirabile taurum
(8,136)praeposuisse
tibi: tu plus feritatis habebas.
(8,137)me
miseram! properare iubet! divulsaque remis
(8,138)unda
sonat, mecumque simul mea terra recedit.
(8,139)nil
agis, o frustra meritorum oblite meorum:
(8,140)insequar
invitum puppimque amplexa recurvam
(8,141)per
freta longa trahar. Vix dixerat, insilit undis
(8,142)consequiturque
rates faciente cupidine vires
(8,143)Cnosiacaeque
haeret comes invidiosa carinae.
(8,144)quam
pater ut vidit (nam iam pendebat in aura
(8,145)et
modo factus erat fulvis haliaeetus alis),
(8,146)ibat,
ut haerentem rostro laceraret adunco;
(8,147)illa
metu puppim dimisit, et aura cadentem
(8,148)sustinuisse
levis, ne tangeret aequora, visa est.
(8,149)pluma
subit palmis: in avem mutata vocatur
(8,150)Ciris
et a tonso est hoc nomen adepta capillo.
(8,151)Vota
Iovi Minos taurorum corpora centum
(8,152)solvit,
ut egressus ratibus Curetida terram
(8,153)contigit,
et spoliis decorata est regia fixis.
(8,154)creverat
obprobrium generis, foedumque patebat
(8,155)matris
adulterium monstri novitate biformis;
(8,156)destinat
hunc Minos thalamo removere pudorem
(8,157)multiplicique
domo caecisque includere tectis.
(8,158)Daedalus
ingenio fabrae celeberrimus artis
(8,159)ponit
opus turbatque notas et lumina flexum
(8,160)ducit
in errorem variarum ambage viarum.
(8,161)non
secus ac liquidus Phrygiis Maeandros in arvis
(8,162)ludit
et ambiguo lapsu refluitque fluitque
(8,163)occurrensque
sibi venturas aspicit undas
(8,164)et
nunc ad fontes, nunc ad mare versus apertum
(8,165)incertas
exercet aquas: ita Daedalus implet
(8,166)innumeras
errore vias vixque ipse reverti
(8,167)ad
limen potuit: tanta est fallacia tecti.
(8,168)Quo
postquam geminam tauri iuvenisque figuram
(8,169)clausit,
et Actaeo bis pastum sanguine monstrum
(8,170)tertia
sors annis domuit repetita novenis,
(8,171)utque
ope virginea nullis iterata priorum
(8,172)ianua
difficilis filo est inventa relecto,
(8,173)protinus
Aegides rapta Minoide Diam
(8,174)vela
dedit comitemque suam crudelis in illo
(8,175)litore
destituit; desertae et multa querenti
(8,176)amplexus
et opem Liber tulit, utque perenni
(8,177)sidere
clara foret, sumptam de fronte coronam
(8,178)inmisit
caelo: tenues volat illa per auras
(8,179)dumque
volat, gemmae nitidos vertuntur in ignes
(8,180)consistuntque
loco specie remanente coronae,
(8,181)qui
medius Nixique genu est Anguemque tenentis.
(8,182)Daedalus
interea Creten longumque perosus
(8,183)exilium
tactusque loci natalis amore
(8,184)clausus
erat pelago. terras licet inquit et undas
(8,185)obstruat:
et caelum certe patet; ibimus illac:
(8,186)omnia
possideat, non possidet aera Minos.
(8,187)dixit
et ignotas animum dimittit in artes
(8,188)naturamque
novat. nam ponit in ordine pennas
(8,189)a
minima coeptas, longam breviore sequenti,
(8,190)ut
clivo crevisse putes: sic rustica quondam
(8,191)fistula
disparibus paulatim surgit avenis;
(8,192)tum
lino medias et ceris alligat imas
(8,193)atque
ita conpositas parvo curvamine flectit,
(8,194)ut
veras imitetur aves. puer Icarus una
(8,195)stabat
et, ignarus sua se tractare pericla,
(8,196)ore
renidenti modo, quas vaga moverat aura,
(8,197)captabat
plumas, flavam modo pollice ceram
(8,198)mollibat
lusuque suo mirabile patris
(8,199)impediebat
opus. postquam manus ultima coepto
(8,200)inposita
est, geminas opifex libravit in alas
(8,201)ipse
suum corpus motaque pependit in aura;
(8,202)instruit
et natum medio que ut limite curras,
(8,203)Icare,
ait moneo, ne, si demissior ibis,
(8,204)unda
gravet pennas, si celsior, ignis adurat:
(8,205)inter
utrumque vola. nec te spectare Booten
(8,206)aut
Helicen iubeo strictumque Orionis ensem:
(8,207)me
duce carpe viam! pariter praecepta volandi
(8,208)tradit
et ignotas umeris accommodat alas.
(8,209)inter
opus monitusque genae maduere seniles,
(8,210)et
patriae tremuere manus; dedit oscula nato
(8,211)non
iterum repetenda suo pennisque levatus
(8,212)ante
volat comitique timet, velut ales, ab alto
(8,213)quae
teneram prolem produxit in aera nido,
(8,214)hortaturque
sequi damnosasque erudit artes
(8,215)et
movet ipse suas et nati respicit alas.
(8,216)hos
aliquis tremula dum captat harundine pisces,
(8,217)aut
pastor baculo stivave innixus arator
(8,218)vidit
et obstipuit, quique aethera carpere possent,
(8,219)credidit
esse deos. et iam Iunonia laeva
(8,220)parte
Samos (fuerant Delosque Parosque relictae)
(8,221)dextra
Lebinthos erat fecundaque melle Calymne,
(8,222)cum
puer audaci coepit gaudere volatu
(8,223)deseruitque
ducem caelique cupidine tractus
(8,224)altius
egit iter. rapidi vicinia solis
(8,225)mollit
odoratas, pennarum vincula, ceras;
(8,226)tabuerant
cerae: nudos quatit ille lacertos,
(8,227)remigioque
carens non ullas percipit auras,
(8,228)oraque
caerulea patrium clamantia nomen
(8,229)excipiuntur
aqua, quae nomen traxit ab illo.
(8,230)at
pater infelix, nec iam pater, Icare, dixit,
(8,231)Icare,
dixit ubi es? qua te regione requiram?
(8,232)Icare
dicebat: pennas aspexit in undis
(8,233)devovitque
suas artes corpusque sepulcro
(8,234)condidit,
et tellus a nomine dicta sepulti.
(8,235)Hunc
miseri tumulo ponentem corpora nati
(8,236)garrula
limoso prospexit ab elice perdix
(8,237)et
plausit pennis testataque gaudia cantu est,
(8,238)unica
tunc volucris nec visa prioribus annis,
(8,239)factaque
nuper avis longum tibi, Daedale, crimen.
(8,240)namque
huic tradiderat, fatorum ignara, docendam
(8,241)progeniem
germana suam, natalibus actis
(8,242)bis
puerum senis, animi ad praecepta capacis;
(8,243)ille
etiam medio spinas in pisce notatas
(8,244)traxit
in exemplum ferroque incidit acuto
(8,245)perpetuos
dentes et serrae repperit usum;
(8,246)primus
et ex uno duo ferrea bracchia nodo
(8,247)vinxit,
ut aequali spatio distantibus illis
(8,248)altera
pars staret, pars altera duceret orbem.
(8,249)Daedalus
invidit sacraque ex arce Minervae
(8,250)praecipitem
misit, lapsum mentitus; at illum,
(8,251)quae
favet ingeniis, excepit Pallas avemque
(8,252)reddidit
et medio velavit in aere pennis,
(8,253)sed
vigor ingenii quondam velocis in alas
(8,254)inque
pedes abiit; nomen, quod et ante, remansit.
(8,255)non
tamen haec alte volucris sua corpora tollit,
(8,256)nec
facit in ramis altoque cacumine nidos:
(8,257)propter
humum volitat ponitque in saepibus ova
(8,258)antiquique
memor metuit sublimia casus.
(8,259)Iamque
fatigatum tellus Aetnaea tenebat
(8,260)Daedalon,
et sumptis pro supplice Cocalus armis
(8,261)mitis
habebatur; iam lamentabile Athenae
(8,262)pendere
desierant Thesea laude tributum:
(8,263)templa
coronantur, bellatricemque Minervam
(8,264)cum
Iove disque vocant aliis, quos sanguine voto
(8,265)muneribusque
datis et acerris turis honorant;
(8,266)sparserat
Argolicas nomen vaga fama per urbes
(8,267)Theseos,
et populi, quos dives Achaia cepit,
(8,268)huius
opem magnis inploravere periclis,
(8,269)huius
opem Calydon, quamvis Meleagron haberet,
(8,270)sollicita
supplex petiit prece: causa petendi
(8,271)sus
erat, infestae famulus vindexque Dianae.
(8,272)Oenea
namque ferunt pleni successibus anni
(8,273)primitias
frugum Cereri, sua vina Lyaeo,
(8,274)Palladios
flavae latices libasse Minervae;
(8,275)coeptus
ab agricolis superos pervenit ad omnes
(8,276)ambitiosus
honor: solas sine ture relictas
(8,277)praeteritae
cessasse ferunt Latoidos aras.
(8,278)tangit
et ira deos. at non inpune feremus,
(8,279)quaeque
inhonoratae, non et dicemur inultae
(8,280)inquit,
et Olenios ultorem spreta per agros
(8,281)misit
aprum, quanto maiores herbida tauros
(8,282)non
habet Epiros, sed habent Sicula arva minores:
(8,283)sanguine
et igne micant oculi, riget horrida cervix,
(8,284)et
setae similes rigidis hastilibus horrent:
(8,285)fervida
cum rauco latos stridore per armos
(8,286)spuma
fluit, dentes aequantur dentibus Indis,
(8,287)fulmen
ab ore venit, frondes afflatibus ardent.
(8,288)is
modo crescentes segetes proculcat in herba,
(8,289)nunc
matura metit fleturi vota coloni
(8,290)et
Cererem in spicis intercipit: area frustra
(8,291)et
frustra exspectant promissas horrea messes.
(8,292)sternuntur
gravidi longo cum palmite fetus
(8,293)bacaque
cum ramis semper frondentis olivae.
(8,294)saevit
et in pecudes: non has pastorve canisve,
(8,295)non
armenta truces possunt defendere tauri.
(8,296)diffugiunt
populi nec se nisi moenibus urbis
(8,297)esse
putant tutos, donec Meleagros et una
(8,298)lecta
manus iuvenum coiere cupidine laudis:
(8,299)Tyndaridae
gemini, praestantes caestibus alter,
(8,300)alter
equo, primaeque ratis molitor Iason,
(8,301)et
cum Pirithoo, felix concordia, Theseus,
(8,302)et
duo Thestiadae prolesque Aphareia, Lynceus
(8,303)et
velox Idas, et iam non femina Caeneus,
(8,304)Leucippusque
ferox iaculoque insignis Acastus
(8,305)Hippothousque
Dryasque et cretus Amyntore Phoenix
(8,306)Actoridaeque
pares et missus ab Elide Phyleus.
(8,307)nec
Telamon aberat magnique creator Achillis
(8,308)cumque
Pheretiade et Hyanteo Iolao
(8,309)inpiger
Eurytion et cursu invictus Echion
(8,310)Naryciusque
Lelex Panopeusque Hyleusque feroxque
(8,311)Hippasus
et primis etiamnum Nestor in annis,
(8,312)et
quos Hippocoon antiquis misit Amyclis,
(8,313)Penelopaeque
socer cum Parrhasio Ancaeo,
(8,314)Ampycidesque
sagax et adhuc a coniuge tutus
(8,315)Oeclides
nemorisque decus Tegeaea Lycaei:
(8,316)rasilis
huic summam mordebat fibula vestem,
(8,317)crinis
erat simplex, nodum conlectus in unum,
(8,318)ex
umero pendens resonabat eburnea laevo
(8,319)telorum
custos, arcum quoque laeva tenebat;
(8,320)talis
erat cultu, facies, quam dicere vere
(8,321)virgineam
in puero, puerilem in virgine possis.
(8,322)hanc
pariter vidit, pariter Calydonius heros
(8,323)optavit
renuente deo flammasque latentes
(8,324)hausit
et o felix, siquem dignabitur inquit
(8,325)ista
virum! nec plura sinit tempusque pudorque
(8,326)dicere:
maius opus magni certaminis urguet.
(8,327)Silva
frequens trabibus, quam nulla ceciderat aetas,
(8,328)incipit
a plano devexaque prospicit arva:
(8,329)quo
postquam venere viri, pars retia tendunt,
(8,330)vincula
pars adimunt canibus, pars pressa sequuntur
(8,331)signa
pedum, cupiuntque suum reperire periclum.
(8,332)concava
vallis erat, quo se demittere rivi
(8,333)adsuerant
pluvialis aquae; tenet ima lacunae
(8,334)lenta
salix ulvaeque leves iuncique palustres
(8,335)viminaque
et longa parvae sub harundine cannae:
(8,336)hinc
aper excitus medios violentus in hostes
(8,337)fertur,
ut excussis elisi nubibus ignes.
(8,338)sternitur
incursu nemus, et propulsa fragorem
(8,339)silva
dat: exclamant iuvenes praetentaque forti
(8,340)tela
tenent dextra lato vibrantia ferro.
(8,341)ille
ruit spargitque canes, ut quisque furenti
(8,342)obstat,
et obliquo latrantes dissipat ictu.
(8,343)cuspis
Echionio primum contorta lacerto
(8,344)vana
fuit truncoque dedit leve vulnus acerno;
(8,345)proxima,
si nimiis mittentis viribus usa
(8,346)non
foret, in tergo visa est haesura petito:
(8,347)longius
it; auctor teli Pagasaeus Iason.
(8,348)Phoebe,
ait Ampycides, si te coluique coloque,
(8,349)da
mihi, quod petitur, certo contingere telo!
(8,350)qua
potuit, precibus deus adnuit: ictus ab illo est,
(8,351)sed
sine vulnere aper: ferrum Diana volanti
(8,352)abstulerat
iaculo; lignum sine acumine venit.
(8,353)ira
feri mota est, nec fulmine lenius arsit:
(8,354)emicat
ex oculis, spirat quoque pectore flamma,
(8,355)utque
volat moles adducto concita nervo,
(8,356)cum
petit aut muros aut plenas milite turres,
(8,357)in
iuvenes certo sic impete vulnificus sus
(8,358)fertur
et Hippalmon Pelagonaque, dextra tuentes
(8,359)cornua,
prosternit: socii rapuere iacentes;
(8,360)at
non letiferos effugit Enaesimus ictus
(8,361)Hippocoonte
satus: trepidantem et terga parantem
(8,362)vertere
succiso liquerunt poplite nervi.
(8,363)forsitan
et Pylius citra Troiana perisset
(8,364)tempora,
sed sumpto posita conamine ab hasta
(8,365)arboris
insiluit, quae stabat proxima, ramis
(8,366)despexitque,
loco tutus, quem fugerat, hostem.
(8,367)dentibus
ille ferox in querno stipite tritis
(8,368)inminet
exitio fidensque recentibus armis
(8,369)Eurytidae
magni rostro femur hausit adunco.
(8,370)at
gemini, nondum caelestia sidera, fratres,
(8,371)ambo
conspicui, nive candidioribus ambo
(8,372)vectabantur
equis, ambo vibrata per auras
(8,373)hastarum
tremulo quatiebant spicula motu.
(8,374)vulnera
fecissent, nisi saetiger inter opacas
(8,375)nec
iaculis isset nec equo loca pervia silvas.
(8,376)persequitur
Telamon studioque incautus eundi
(8,377)pronus
ab arborea cecidit radice retentus.
(8,378)dum
levat hunc Peleus, celerem Tegeaea sagittam
(8,379)inposuit
nervo sinuatoque expulit arcu:
(8,380)fixa
sub aure feri summum destrinxit harundo
(8,381)corpus
et exiguo rubefecit sanguine saetas;
(8,382)nec
tamen illa sui successu laetior ictus
(8,383)quam
Meleagros erat: primus vidisse putatur
(8,384)et
primus sociis visum ostendisse cruorem
(8,385)et
meritum dixisse feres virtutis honorem.
(8,386)erubuere
viri seque exhortantur et addunt
(8,387)cum
clamore animos iaciuntque sine ordine tela:
(8,388)turba
nocet iactis et, quos petit, impedit ictus.
(8,389)ecce
furens contra sua fata bipennifer Arcas
(8,390)discite,
femineis quid tela virilia praestent,
(8,391)o
iuvenes, operique meo concedite! dixit.
(8,392)ipsa
suis licet hunc Latonia protegat armis,
(8,393)invita
tamen hunc perimet mea dextra Diana.
(8,394)talia
magniloquo tumidus memoraverat ore
(8,395)ancipitemque
manu tollens utraque securim
(8,396)institerat
digitis pronos suspensus in ictus:
(8,397)occupat
audentem, quaque est via proxima leto,
(8,398)summa
ferus geminos derexit ad inguina dentes.
(8,399)concidit
Ancaeus glomerataque sanguine multo
(8,400)viscera
lapsa fluunt: madefacta est terra cruore.
(8,401)ibat
in adversum proles Ixionis hostem
(8,402)Pirithous
valida quatiens venabula dextra;
(8,403)cui
procul Aegides o me mihi carior inquit
(8,404)pars
animae consiste meae! licet eminus esse
(8,405)fortibus:
Ancaeo nocuit temeraria virtus.
(8,406)dixit
et aerata torsit grave cuspide cornum;
(8,407)quo
bene librato votique potente futuro
(8,408)obstitit
aesculea frondosus ab arbore ramus.
(8,409)misit
et Aesonides iaculum: quod casus ab illo
(8,410)vertit
in inmeriti fatum latrantis et inter
(8,411)ilia
coniectum tellure per ilia fixum est.
(8,412)at
manus Oenidae variat, missisque duabus
(8,413)hasta
prior terra, medio stetit altera tergo.
(8,414)nec
mora, dum saevit, dum corpora versat in orbem
(8,415)stridentemque
novo spumam cum sanguine fundit,
(8,416)vulneris
auctor adest hostemque inritat ad iram
(8,417)splendidaque
adversos venabula condit in armos.
(8,418)gaudia
testantur socii clamore secundo
(8,419)victricemque
petunt dextrae coniungere dextram
(8,420)inmanemque
ferum multa tellure iacentem
(8,421)mirantes
spectant neque adhuc contingere tutum
(8,422)esse
putant, sed tela tamen sua quisque cruentat.
(8,423)Ipse
pede inposito caput exitiabile pressit
(8,424)atque
ita sume mei spolium, Nonacria, iuris,
(8,425)dixit
et in partem veniat mea gloria tecum.
(8,426)protinus
exuvias rigidis horrentia saetis
(8,427)terga
dat et magnis insignia dentibus ora.
(8,428)illi
laetitiae est cum munere muneris auctor;
(8,429)invidere
alii, totoque erat agmine murmur.
(8,430)e
quibus ingenti tendentes bracchia voce
(8,431)pone
age nec titulos intercipe, femina, nostros,
(8,432)Thestiadae
clamant, nec te fiducia formae
(8,433)decipiat,
ne sit longe tibi captus amore
(8,434)auctor,
et huic adimunt munus, ius muneris illi.
(8,435)non
tulit et tumida frendens Mavortius ira
(8,436)discite,
raptores alieni dixit honoris,
(8,437)facta
minis quantum distent, hausitque nefando
(8,438)pectora
Plexippi nil tale timentia ferro.
(8,439)Toxea,
quid faciat, dubium pariterque volentem
(8,440)ulcisci
fratrem fraternaque fata timentem
(8,441)haud
patitur dubitare diu calidumque priori
(8,442)caede
recalfecit consorti sanguine telum.
(8,443)Dona
deum templis nato victore ferebat,
(8,444)cum
videt exstinctos fratres Althaea referri.
(8,445)quae
plangore dato maestis clamoribus urbem
(8,446)inplet
et auratis mutavit vestibus atras;
(8,447)at
simul est auctor necis editus, excidit omnis
(8,448)luctus
et a lacrimis in poenae versus amorem est.
(8,449)Stipes
erat, quem, cum partus enixa iaceret
(8,450)Thestias,
in flammam triplices posuere sorores
(8,451)staminaque
inpresso fatalia pollice nentes
(8,452)tempora
dixerunt eadem lignoque tibique,
(8,453)o
modo nate, damus. quo postquam carmine dicto
(8,454)excessere
deae, flagrantem mater ab igne
(8,455)eripuit
ramum sparsitque liquentibus undis.
(8,456)ille
diu fuerat penetralibus abditus imis
(8,457)servatusque
tuos, iuvenis, servaverat annos.
(8,458)protulit
hunc genetrix taedasque et fragmina poni
(8,459)imperat
et positis inimicos admovet ignes.
(8,460)tum
conata quater flammis inponere ramum
(8,461)coepta
quater tenuit: pugnat materque sororque,
(8,462)et
diversa trahunt unum duo nomina pectus.
(8,463)saepe
metu sceleris pallebant ora futuri,
(8,464)saepe
suum fervens oculis dabat ira ruborem,
(8,465)et
modo nescio quid similis crudele minanti
(8,466)vultus
erat, modo quem misereri credere posses;
(8,467)cumque
ferus lacrimas animi siccaverat ardor,
(8,468)inveniebantur
lacrimae tamen, utque carina,
(8,469)quam
ventus ventoque rapit contrarius aestus,
(8,470)vim
geminam sentit paretque incerta duobus,
(8,471)Thestias
haud aliter dubiis affectibus errat
(8,472)inque
vices ponit positamque resuscitat iram.
(8,473)incipit
esse tamen melior germana parente
(8,474)et
consanguineas ut sanguine leniat umbras,
(8,475)inpietate
pia est. nam postquam pestifer ignis
(8,476)convaluit,
rogus iste cremet mea viscera dixit,
(8,477)utque
manu dira lignum fatale tenebat,
(8,478)ante
sepulcrales infelix adstitit aras
(8,479)poenarum
que deae triplices, furialibus, inquit
(8,480)Eumenides,
sacris vultus advertite vestros!
(8,481)ulciscor
facioque nefas; mors morte pianda est,
(8,482)in
scelus addendum scelus est, in funera funus:
(8,483)per
coacervatos pereat domus inpia luctus!
(8,484)an
felix Oeneus nato victore fruetur,
(8,485)Thestius
orbus erit? melius lugebitis ambo.
(8,486)vos
modo, fraterni manes animaeque recentes,
(8,487)officium
sentite meum magnoque paratas
(8,488)accipite
inferias, uteri mala pignora nostri!
(8,489)ei
mihi! quo rapior? fratres, ignoscite matri!
(8,490)deficiunt
ad coepta manus: meruisse fatemur
(8,491)illum,
cur pereat; mortis mihi displicet auctor.
(8,492)ergo
inpune feret vivusque et victor et ipso
(8,493)successu
tumidus regnum Calydonis habebit,
(8,494)vos
cinis exiguus gelidaeque iacebitis umbrae?
(8,495)haud
equidem patiar: pereat sceleratus et ille
(8,496)spemque
patris regnumque trahat patriaeque ruinam!
(8,497)mens
ubi materna est? ubi sunt pia iura parentum
(8,498)et
quos sustinui bis mensum quinque labores?
(8,499)o
utinam primis arsisses ignibus infans,
(8,500)idque
ego passa forem! vixisti munere nostro;
(8,501)nunc
merito moriere tuo! cape praemia facti
(8,502)bisque
datam, primum partu, mox stipite rapto,
(8,503)redde
animam vel me fraternis adde sepulcris!
(8,504)et
cupio et nequeo. quid agam? modo vulnera fratrum
(8,505)ante
oculos mihi sunt et tantae caedis imago,
(8,506)nunc
animum pietas maternaque nomina frangunt.
(8,507)me
miseram! male vincetis, sed vincite, fratres,
(8,508)dummodo,
quae dedero vobis, solacia vosque
(8,509)ipsa
sequar! dixit dextraque aversa trementi
(8,510)funereum
torrem medios coniecit in ignes:
(8,511)aut
dedit aut visus gemitus est ipse dedisse
(8,512)stipes,
ut invitis conreptus ab ignibus arsit.
(8,513)Inscius
atque absens flamma Meleagros ab illa
(8,514)uritur
et caecis torreri viscera sentit
(8,515)ignibus
ac magnos superat virtute dolores.
(8,516)quod
tamen ignavo cadat et sine sanguine leto,
(8,517)maeret
et Ancaei felicia vulnera dicit
(8,518)grandaevumque
patrem fratresque piasque sorores
(8,519)cum
gemitu sociamque tori vocat ore supremo,
(8,520)forsitan
et matrem. crescunt ignisque dolorque
(8,521)languescuntque
iterum; simul est exstinctus uterque,
(8,522)inque
leves abiit paulatim spiritus auras
(8,523)paulatim
cana prunam velante favilla.
(8,524)Alta
iacet Calydon: lugent iuvenesque senesque,
(8,525)vulgusque
proceresque gemunt, scissaeque capillos
(8,526)planguntur
matres Calydonides Eueninae;
(8,527)pulvere
canitiem genitor vultusque seniles
(8,528)foedat
humi fusus spatiosumque increpat aevum.
(8,529)nam
de matre manus diri sibi conscia facti
(8,530)exegit
poenas acto per viscera ferro.
(8,531)non
mihi si centum deus ora sonantia linguis
(8,532)ingeniumque
capax totumque Helicona dedisset,
(8,533)tristia
persequerer miserarum fata sororum.
(8,534)inmemores
decoris liventia pectora tundunt,
(8,535)dumque
manet corpus, corpus refoventque foventque,
(8,536)oscula
dant ipsi, posito dant oscula lecto.
(8,537)post
cinerem cineres haustos ad pectora pressant
(8,538)adfusaeque
iacent tumulo signataque saxo
(8,539)nomina
conplexae lacrimas in nomina fundunt.
(8,540)quas
Parthaoniae tandem Latonia clade
(8,541)exsatiata
domus praeter Gorgenque nurumque
(8,542)nobilis
Alcmenae natis in corpore pennis
(8,543)adlevat
et longas per bracchia porrigit alas
(8,544)corneaque
ora facit versasque per aera mittit.
(8,545)Interea
Theseus sociati parte laboris
(8,546)functus
Erectheas Tritonidos ibat ad arces.
(8,547)clausit
iter fecitque moras Achelous eunti
(8,548)imbre
tumens: succede meis, ait inclite, tectis,
(8,549)Cecropide,
nec te committe rapacibus undis:
(8,550)ferre
trabes solidas obliquaque volvere magno
(8,551)murmure
saxa solent. vidi contermina ripae
(8,552)cum
gregibus stabula alta trahi; nec fortibus illic
(8,553)profuit
armentis nec equis velocibus esse.
(8,554)multa
quoque hic torrens nivibus de monte solutis
(8,555)corpora
turbineo iuvenalia vertice mersit.
(8,556)tutior
est requies, solito dum flumina currant
(8,557)limite,
dum tenues capiat suus alveus undas.
(8,558)adnuit
Aegides utar, que Acheloe, domoque
(8,559)consilioque
tuo respondit; et usus utroque est.
(8,560)pumice
multicavo nec levibus atria tophis
(8,561)structa
subit: molli tellus erat umida musco,
(8,562)summa
lacunabant alterno murice conchae.
(8,563)iamque
duas lucis partes Hyperione menso
(8,564)discubuere
toris Theseus comitesque laborum,
(8,565)hac
Ixionides, illa Troezenius heros
(8,566)parte
Lelex, raris iam sparsus tempora canis,
(8,567)quosque
alios parili fuerat dignatus honore
(8,568)Amnis
Acarnanum, laetissimus hospite tanto.
(8,569)protinus
adpositas nudae vestigia nymphae
(8,570)instruxere
epulis mensas dapibusque remotis
(8,571)in
gemma posuere merum. tum maximus heros,
(8,572)aequora
prospiciens oculis subiecta, quis inquit
(8,573)ille
locus? (digitoque ostendit) et insula nomen
(8,574)quod
gerit illa, doce, quamquam non una videtur!
(8,575)Amnis
ad haec non est inquit quod cernitis unum:
(8,576)quinque
iacent terrae; spatium discrimina fallit.
(8,577)quoque
minus spretae factum mirere Dianae,
(8,578)naides
hae fuerant, quae cum bis quinque iuvencos
(8,579)mactassent
rurisque deos ad sacra vocassent,
(8,580)inmemores
nostri festas duxere choreas.
(8,581)intumui,
quantusque feror, cum plurimus umquam,
(8,582)tantus
eram, pariterque animis inmanis et undis
(8,583)a
silvis silvas et ab arvis arva revelli
(8,584)cumque
loco nymphas, memores tum denique nostri,
(8,585)in
freta provolvi. fluctus nosterque marisque
(8,586)continuam
diduxit humum partesque resolvit
(8,587)in
totidem, mediis quot cernis Echinadas undis.
(8,588)ut
tamen ipse vides, procul, en procul una recessit
(8,589)insula,
grata mihi; Perimelen navita dicit:
(8,590)huic
ego virgineum dilectae nomen ademi;
(8,591)quod
pater Hippodamas aegre tulit inque profundum
(8,592)propulit
e scopulo periturae corpora natae.
(8,593)excepi
nantemque ferens o proxima mundi
(8,594)regna
vagae dixi sortite, Tridentifer, undae,
(8,595)adfer
opem, mersaeque, precor, feritate paterna
(8,596)da,
Neptune, locum, vel sit locus ipsa licebit!
(8,597)dum
loquor, amplexa est artus nova terra natantes
(8,598)et
gravis increvit mutatis insula membris.
(8,599)Amnis
ab his tacuit. factum mirabile cunctos
(8,600)moverat:
inridet credentes, utque deorum
(8,601)spretor
erat mentisque ferox, Ixione natus
(8,602)ficta
refers nimiumque putas, Acheloe, potentes
(8,603)esse
deos, dixit si dant adimuntque figuras.
(8,604)obstipuere
omnes nec talia dicta probarunt,
(8,605)ante
omnesque Lelex animo maturus et aevo,
(8,606)sic
ait: inmensa est finemque potentia caeli
(8,607)non
habet, et quicquid superi voluere, peractum est,
(8,608)quoque
minus dubites, tiliae contermina quercus
(8,609)collibus
est Phrygiis modico circumdata muro;
(8,610)ipse
locum vidi; nam me Pelopeia Pittheus
(8,611)misit
in arva suo quondam regnata parenti.
(8,612)haud
procul hinc stagnum est, tellus habitabilis olim,
(8,613)nunc
celebres mergis fulicisque palustribus undae;
(8,614)Iuppiter
huc specie mortali cumque parente
(8,615)venit
Atlantiades positis caducifer alis.
(8,616)mille
domos adiere locum requiemque petentes,
(8,617)mille
domos clausere serae; tamen una recepit,
(8,618)parva
quidem, stipulis et canna tecta palustri,
(8,619)sed
pia Baucis anus parilique aetate Philemon
(8,620)illa
sunt annis iuncti iuvenalibus, illa
(8,621)consenuere
casa paupertatemque fatendo
(8,622)effecere
levem nec iniqua mente ferendo;
(8,623)nec
refert, dominos illic famulosne requiras:
(8,624)tota
domus duo sunt, idem parentque iubentque.
(8,625)ergo
ubi caelicolae parvos tetigere penates
(8,626)summissoque
humiles intrarunt vertice postes,
(8,627)membra
senex posito iussit relevare sedili;
(8,628)cui
superiniecit textum rude sedula Baucis
(8,629)inque
foco tepidum cinerem dimovit et ignes
(8,630)suscitat
hesternos foliisque et cortice sicco
(8,631)nutrit
et ad flammas anima producit anili
(8,632)multifidasque
faces ramaliaque arida tecto
(8,633)detulit
et minuit parvoque admovit aeno,
(8,634)quodque
suus coniunx riguo conlegerat horto,
(8,635)truncat
holus foliis; furca levat ille bicorni
(8,636)sordida
terga suis nigro pendentia tigno
(8,637)servatoque
diu resecat de tergore partem
(8,638)exiguam
sectamque domat ferventibus undis.
(8,639)interea
medias fallunt sermonibus horas
(8,640)concutiuntque
torum de molli fluminis ulva
(8,641)inpositum
lecto sponda pedibusque salignis.
(8,642)vestibus
hunc velant, quas non nisi tempore festo
(8,643)sternere
consuerant, sed et haec vilisque vetusque
(8,644)vestis
erat, lecto non indignanda saligno.
(8,645)adcubuere
dei. mensam succincta tremensque
(8,646)ponit
anus, mensae sed erat pes tertius inpar:
(8,647)testa
parem fecit; quae postquam subdita clivum
(8,648)sustulit,
aequatam mentae tersere virentes.
(8,649)ponitur
hic bicolor sincerae baca Minervae
(8,650)conditaque
in liquida corna autumnalia faece
(8,651)intibaque
et radix et lactis massa coacti
(8,652)ovaque
non acri leviter versata favilla,
(8,653)omnia
fictilibus. post haec caelatus eodem
(8,654)sistitur
argento crater fabricataque fago
(8,655)pocula,
qua cava sunt, flaventibus inlita ceris;
(8,656)parva
mora est, epulasque foci misere calentes,
(8,657)nec
longae rursus referuntur vina senectae
(8,658)dantque
locum mensis paulum seducta secundis:
(8,659)hic
nux, hic mixta est rugosis carica palmis
(8,660)prunaque
et in patulis redolentia mala canistris
(8,661)et
de purpureis conlectae vitibus uvae,
(8,662)candidus
in medio favus est; super omnia vultus
(8,663)accessere
boni nec iners pauperque voluntas.
(8,664)Interea
totiens haustum cratera repleri
(8,665)sponte
sua per seque vident succrescere vina:
(8,666)attoniti
novitate pavent manibusque supinis
(8,667)concipiunt
Baucisque preces timidusque Philemon
(8,668)et
veniam dapibus nullisque paratibus orant.
(8,669)unicus
anser erat, minimae custodia villae:
(8,670)quem
dis hospitibus domini mactare parabant;
(8,671)ille
celer penna tardos aetate fatigat
(8,672)eluditque
diu tandemque est visus ad ipsos
(8,673)confugisse
deos: superi vetuere necari
(8,674)di
que sumus, meritasque luet vicinia poenas
(8,675)inpia
dixerunt; vobis inmunibus huius
(8,676)esse
mali dabitur; modo vestra relinquite tecta
(8,677)ac
nostros comitate gradus et in ardua montis
(8,678)ite
simul! parent ambo baculisque levati
(8,679)nituntur
longo vestigia ponere clivo.
(8,680)tantum
aberant summo, quantum semel ire sagitta
(8,681)missa
potest: flexere oculos et mersa palude
(8,682)cetera
prospiciunt, tantum sua tecta manere,
(8,683)dumque
ea mirantur, dum deflent fata suorum,
(8,684)illa
vetus dominis etiam casa parva duobus
(8,685)vertitur
in templum: furcas subiere columnae,
(8,686)stramina
flavescunt aurataque tecta videntur
(8,687)caelataeque
fores adopertaque marmore tellus.
(8,688)talia
tum placido Saturnius edidit ore:
(8,689)dicite,
iuste senex et femina coniuge iusto
(8,690)digna,
quid optetis. cum Baucide pauca locutus
(8,691)iudicium
superis aperit commune Philemon:
(8,692)esse
sacerdotes delubraque vestra tueri
(8,693)poscimus,
et quoniam concordes egimus annos,
(8,694)auferat
hora duos eadem, nec coniugis umquam
(8,695)busta
meae videam, neu sim tumulandus ab illa.
(8,696)vota
fides sequitur: templi tutela fuere,
(8,697)donec
vita data est; annis aevoque soluti
(8,698)ante
gradus sacros cum starent forte locique
(8,699)narrarent
casus, frondere Philemona Baucis,
(8,700)Baucida
conspexit senior frondere Philemon.
(8,701)iamque
super geminos crescente cacumine vultus
(8,702)mutua,
dum licuit, reddebant dicta vale que
(8,703)o
coniunx dixere simul, simul abdita texit
(8,704)ora
frutex: ostendit adhuc Thyneius illic
(8,705)incola
de gemino vicinos corpore truncos.
(8,706)haec
mihi non vani (neque erat, cur fallere vellent)
(8,707)narravere
senes; equidem pendentia vidi
(8,708)serta
super ramos ponensque recentia dixi
(8,709)cura
deum di sint, et, qui coluere, colantur.
(8,710)Desierat,
cunctosque et res et moverat auctor,
(8,711)Thesea
praecipue; quem facta audire volentem
(8,712)mira
deum innixus cubito Calydonius amnis
(8,713)talibus
adloquitur: sunt, o fortissime, quorum
(8,714)forma
semel mota est et in hoc renovamine mansit;
(8,715)sunt,
quibus in plures ius est transire figuras,
(8,716)ut
tibi, conplexi terram maris incola, Proteu.
(8,717)nam
modo te iuvenem, modo te videre leonem,
(8,718)nunc
violentus aper, nunc, quem tetigisse timerent,
(8,719)anguis
eras, modo te faciebant cornua taurum;
(8,720)saepe
lapis poteras, arbor quoque saepe videri,
(8,721)interdum,
faciem liquidarum imitatus aquarum,
(8,722)flumen
eras, interdum undis contrarius ignis.
(8,723)Nec
minus Autolyci coniunx, Erysicthone nata,
(8,724)iuris
habet: pater huius erat, qui numina divum
(8,725)sperneret
et nullos aris adoleret odores;
(8,726)ille
etiam Cereale nemus violasse securi
(8,727)dicitur
et lucos ferro temerasse vetustos.
(8,728)stabat
in his ingens annoso robore quercus,
(8,729)una
nemus; vittae mediam memoresque tabellae
(8,730)sertaque
cingebant, voti argumenta potentum.
(8,731)saepe
sub hac dryades festas duxere choreas,
(8,732)saepe
etiam manibus nexis ex ordine trunci
(8,733)circuiere
modum, mensuraque roboris ulnas
(8,734)quinque
ter inplebat, nec non et cetera tantum
(8,735)silva
sub hac, silva quantum fuit herba sub omni.
(8,736)non
tamen idcirco ferrum Triopeius illa
(8,737)abstinuit
famulosque iubet succidere sacrum
(8,738)robur,
et ut iussos cunctari vidit, ab uno
(8,739)edidit
haec rapta sceleratus verba securi:
(8,740)non
dilecta deae solum, sed et ipsa licebit
(8,741)sit
dea, iam tanget frondente cacumine terram.
(8,742)dixit,
et obliquos dum telum librat in ictus,
(8,743)contremuit
gemitumque dedit Deoia quercus,
(8,744)et
pariter frondes, pariter pallescere glandes
(8,745)coepere
ac longi pallorem ducere rami.
(8,746)cuius
ut in trunco fecit manus inpia vulnus,
(8,747)haud
aliter fluxit discusso cortice sanguis,
(8,748)quam
solet, ante aras ingens ubi victima taurus
(8,749)concidit,
abrupta cruor e cervice profundi.
(8,750)obstipuere
omnes, aliquisque ex omnibus audet
(8,751)deterrere
nefas saevamque inhibere bipennem:
(8,752)aspicit
hunc mentis que piae cape praemia! dixit
(8,753)Thessalus
inque virum convertit ab arbore ferrum
(8,754)detruncatque
caput repetitaque robora caedit,
(8,755)redditus
e medio sonus est cum robore talis:
(8,756)nympha
sub hoc ego sum Cereri gratissima ligno,
(8,757)quae
tibi factorum poenas instare tuorum
(8,758)vaticinor
moriens, nostri solacia leti.
(8,759)persequitur
scelus ille suum, labefactaque tandem
(8,760)ictibus
innumeris adductaque funibus arbor
(8,761)corruit
et multam prostravit pondere silvam.
(8,762)Attonitae
dryades damno nemorumque suoque,
(8,763)omnes
germanae, Cererem cum vestibus atris
(8,764)maerentes
adeunt poenamque Erysicthonis orant.
(8,765)adnuit
his capitisque sui pulcherrima motu
(8,766)concussit
gravidis oneratos messibus agros,
(8,767)moliturque
genus poenae miserabile, si non
(8,768)ille
suis esset nulli miserabilis actis,
(8,769)pestifera
lacerare Fame: quae quatenus ipsi
(8,770)non
adeunda deae est (neque enim Cereremque Famemque
(8,771)fata
coire sinunt), montani numinis unam
(8,772)talibus
agrestem conpellat oreada dictis:
(8,773)est
locus extremis Scythiae glacialis in oris,
(8,774)triste
solum, sterilis, sine fruge, sine arbore tellus;
(8,775)Frigus
iners illic habitant Pallorque Tremorque
(8,776)et
ieiuna Fames: ea se in praecordia condat
(8,777)sacrilegi
scelerata, iube, nec copia rerum
(8,778)vincat
eam superetque meas certamine vires,
(8,779)neve
viae spatium te terreat, accipe currus,
(8,780)accipe,
quos frenis alte moderere, dracones!
(8,781)et
dedit; illa dato subvecta per aera curru
(8,782)devenit
in Scythiam: rigidique cacumine montis
(8,783)(Caucason
appellant) serpentum colla levavit
(8,784)quaesitamque
Famem lapidoso vidit in agro
(8,785)unguibus
et raras vellentem dentibus herbas.
(8,786)hirtus
erat crinis, cava lumina, pallor in ore,
(8,787)labra
incana situ, scabrae rubigine fauces,
(8,788)dura
cutis, per quam spectari viscera possent;
(8,789)ossa
sub incurvis exstabant arida lumbis,
(8,790)ventris
erat pro ventre locus; pendere putares
(8,791)pectus
et a spinae tantummodo crate teneri.
(8,792)auxerat
articulos macies, genuumque tumebat
(8,793)orbis,
et inmodico prodibant tubere tali.
(8,794)Hanc
procul ut vidit, (neque enim est accedere iuxta
(8,795)ausa)
refert mandata deae paulumque morata,
(8,796)quamquam
aberat longe, quamquam modo venerat illuc,
(8,797)visa
tamen sensisse famem est, retroque dracones
(8,798)egit
in Haemoniam versis sublimis habenis.
(8,799)Dicta
Fames Cereris, quamvis contraria semper
(8,800)illius
est operi, peragit perque aera vento
(8,801)ad
iussam delata domum est, et protinus intrat
(8,802)sacrilegi
thalamos altoque sopore solutum
(8,803)(noctis
enim tempus) geminis amplectitur ulnis,
(8,804)seque
viro inspirat, faucesque et pectus et ora
(8,805)adflat
et in vacuis spargit ieiunia venis;
(8,806)functaque
mandato fecundum deserit orbem
(8,807)inque
domos inopes adsueta revertitur antra.
(8,808)Lenis
adhuc Somnus placidis Erysicthona pennis
(8,809)mulcebat:
petit ille dapes sub imagine somni,
(8,810)oraque
vana movet dentemque in dente fatigat,
(8,811)exercetque
cibo delusum guttur inani
(8,812)proque
epulis tenues nequiquam devorat auras;
(8,813)ut
vero est expulsa quies, furit ardor edendi
(8,814)perque
avidas fauces incensaque viscera regnat.
(8,815)nec
mora; quod pontus, quod terra, quod educat aer,
(8,816)poscit
et adpositis queritur ieiunia mensis
(8,817)inque
epulis epulas quaerit; quodque urbibus esse,
(8,818)quodque
satis poterat populo, non sufficit uni,
(8,819)plusque
cupit, quo plura suam demittit in alvum.
(8,820)utque
fretum recipit de tota flumina terra
(8,821)nec
satiatur aquis peregrinosque ebibit amnes,
(8,822)utque
rapax ignis non umquam alimenta recusat
(8,823)innumerasque
trabes cremat et, quo copia maior
(8,824)est
data, plura petit turbaque voracior ipsa est:
(8,825)sic
epulas omnes Erysicthonis ora profani
(8,826)accipiunt
poscuntque simul. cibus omnis in illo
(8,827)causa
cibi est, semperque locus fit inanis edendo.
(8,828)Iamque
fame patrias altique voragine ventris
(8,829)attenuarat
opes, sed inattenuata manebat
(8,830)tum
quoque dira fames, inplacataeque vigebat
(8,831)flamma
gulae. tandem, demisso in viscera censu,
(8,832)filia
restabat, non illo digna parente.
(8,833)hanc
quoque vendit inops: dominum generosa recusat
(8,834)et
vicina suas tendens super aequora palmas
(8,835)eripe
me domino, qui raptae praemia nobis
(8,836)virginitatis
habes! ait: haec Neptunus habebat;
(8,837)qui
prece non spreta, quamvis modo visa sequenti
(8,838)esset
ero, formamque novat vultumque virilem
(8,839)induit
et cultus piscem capientibus aptos.
(8,840)hanc
dominus spectans o qui pendentia parvo
(8,841)aera
cibo celas, moderator harundinis, inquit
(8,842)sic
mare conpositum, sic sit tibi piscis in unda
(8,843)credulus
et nullos, nisi fixus, sentiat hamos:
(8,844)quae
modo cum vili turbatis veste capillis
(8,845)litore
in hoc steterat (nam stantem in litore vidi),
(8,846)dic,
ubi sit: neque enim vestigia longius exstant.
(8,847)illa
dei munus bene cedere sensit et a se
(8,848)se
quaeri gaudens his est resecuta rogantem:
(8,849)quisquis
es, ignoscas; in nullam lumina partem
(8,850)gurgite
ab hoc flexi studioque operatus inhaesi,
(8,851)quoque
minus dubites, sic has deus aequoris artes
(8,852)adiuvet,
ut nemo iamdudum litore in isto,
(8,853)me
tamen excepto, nec femina constitit ulla.
(8,854)credidit
et verso dominus pede pressit harenam
(8,855)elususque
abiit: illi sua reddita forma est.
(8,856)ast
ubi habere suam transformia corpora sensit,
(8,857)saepe
pater dominis Triopeida tradit, at illa
(8,858)nunc
equa, nunc ales, modo bos, modo cervus abibat
(8,859)praebebatque
avido non iusta alimenta parenti.
(8,860)vis
tamen illa mali postquam consumpserat omnem
(8,861)materiam
derantque gravi nova pabula morbo,
(8,862)ipse
suos artus lacerans divellere morsu
(8,863)coepit
et infelix minuendo corpus alebat. -
(8,864)Quid
moror externis? etiam mihi nempe novandi est
(8,865)corporis,
o iuvenis, numero finita, potestas.
(8,866)nam
modo, qui nunc sum, videor, modo flector in anguem,
(8,867)armenti
modo dux vires in cornua sumo, -
(8,868)cornua,
dum potui. nunc pars caret altera telo
(8,869)frontis,
ut ipse vides. gemitus sunt verba secuti.
(9,1)Quae
gemitus truncaeque deo Neptunius heros
(9,2)causa
rogat frontis; cui sic Calydonius amnis
(9,3)coepit
inornatos redimitus harundine crines:
(9,4)triste
petis munus. quis enim sua proelia victus
(9,5)commemorare
velit? referam tamen ordine, nec tam
(9,6)turpe
fuit vinci, quam contendisse decorum est,
(9,7)magnaque
dat nobis tantus solacia victor.
(9,8)nomine
siqua suo fando pervenit ad aures
(9,9)Deianira
tuas, quondam pulcherrima virgo
(9,10)multorumque
fuit spes invidiosa procorum.
(9,11)cum
quibus ut soceri domus est intrata petiti,
(9,12)accipe
me generum, dixi Parthaone nate:
(9,13)dixit
et Alcides. alii cessere duobus.
(9,14)ille
Iovem socerum dare se, famamque laborum,
(9,15)et
superata suae referebat iussa novercae.
(9,16)contra
ego turpe deum mortali cedere dixi -
(9,17)nondum
erat ille deus - dominum me cernis aquarum
(9,18)cursibus
obliquis inter tua regna fluentum.
(9,19)nec
gener externis hospes tibi missus ab oris,
(9,20)sed
popularis ero et rerum pars una tuarum.
(9,21)tantum
ne noceat, quod me nec regia Iuno
(9,22)odit,
et omnis abest iussorum poena laborum.
(9,23)nam,
quo te iactas, Alcmena nate, creatum,
(9,24)Iuppiter
aut falsus pater est, aut crimine verus.
(9,25)matris
adulterio patrem petis. elige, fictum
(9,26)esse
Iovem malis, an te per dedecus ortum.
(9,27)talia
dicentem iamdudum lumine torvo
(9,28)spectat,
et accensae non fortiter imperat irae,
(9,29)verbaque
tot reddit: melior mihi dextera lingua.
(9,30)dummodo
pugnando superem, tu vince loquendo
(9,31)congrediturque
ferox. puduit modo magna locutum
(9,32)cedere:
reieci viridem de corpore vestem,
(9,33)bracchiaque
opposui, tenuique a pectore varas
(9,34)in
statione manus et pugnae membra paravi.
(9,35)ille
cavis hausto spargit me pulvere palmis,
(9,36)inque
vicem fulvae tactu flavescit harenae.
(9,37)et
modo cervicem, modo crura, modo ilia captat,
(9,38)aut
captare putes, omnique a parte lacessit.
(9,39)me
mea defendit gravitas frustraque petebar;
(9,40)haud
secus ac moles, magno quam murmure fluctus
(9,41)oppugnant;
manet illa, suoque est pondere tuta.
(9,42)digredimur
paulum, rursusque ad bella coimus,
(9,43)inque
gradu stetimus, certi non cedere, eratque
(9,44)cum
pede pes iunctus, totoque ego pectore pronus
(9,45)et
digitos digitis et frontem fronte premebam.
(9,46)non
aliter vidi fortes concurrere tauros,
(9,47)cum,
pretium pugnae, toto nitidissima saltu
(9,48)expetitur
coniunx: spectant armenta paventque
(9,49)nescia,
quem maneat tanti victoria regni.
(9,50)ter
sine profectu voluit nitentia contra
(9,51)reicere
Alcides a se mea pectora; quarto
(9,52)excutit
amplexus, adductaque bracchia solvit,
(9,53)inpulsumque
manu - certum est mihi vera fateri -
(9,54)protinus
avertit, tergoque onerosus inhaesit.
(9,55)siqua
fides, - neque enim ficta mihi gloria voce
(9,56)quaeritur
- inposito pressus mihi monte videbar.
(9,57)vix
tamen inserui sudore fluentia multo
(9,58)bracchia,
vix solvi duros a corpore nexus.
(9,59)instat
anhelanti, prohibetque resumere vires,
(9,60)et
cervice mea potitur. tum denique tellus
(9,61)pressa
genu nostro est, et harenas ore momordi.
(9,62)inferior
virtute, meas devertor ad artes,
(9,63)elaborque
viro longum formatus in anguem.
(9,64)qui
postquam flexos sinuavi corpus in orbes,
(9,65)cumque
fero movi linguam stridore bisulcam,
(9,66)risit,
et inludens nostras Tirynthius artes
(9,67)cunarum
labor est angues superare mearum,
(9,68)dixit
et ut vincas alios, Acheloe, dracones,
(9,69)pars
quota Lernaeae serpens eris unus echidnae?
(9,70)vulneribus
fecunda suis erat illa, nec ullum
(9,71)de
centum numero caput est inpune recisum,
(9,72)quin
gemino cervix herede valentior esset.
(9,73)hanc
ego ramosam natis e caede colubris
(9,74)crescentemque
malo domui, domitamque reclusi.
(9,75)quid
fore te credis, falsum qui versus in anguem
(9,76)arma
aliena moves, quem forma precaria celat?
(9,77)dixerat,
et summo digitorum vincula collo
(9,78)inicit:
angebar, ceu guttura forcipe pressus,
(9,79)pollicibusque
meas pugnabam evellere fauces.
(9,80)sic
quoque devicto restabat tertia tauri
(9,81)forma
trucis. tauro mutatus membra rebello.
(9,82)induit
ille toris a laeva parte lacertos,
(9,83)admissumque
trahens sequitur, depressaque dura
(9,84)cornua
figit humo, meque alta sternit harena.
(9,85)nec
satis hoc fuerat: rigidum fera dextera cornu
(9,86)dum
tenet, infregit, truncaque a fronte revellit.
(9,87)naides
hoc, pomis et odoro flore repletum,
(9,88)sacrarunt;
divesque meo Bona Copia cornu est.
(9,89)Dixerat:
et nymphe ritu succincta Dianae,
(9,90)una
ministrarum, fusis utrimque capillis,
(9,91)incessit
totumque tulit praedivite cornu
(9,92)autumnum
et mensas, felicia poma, secundas.
(9,93)lux
subit; et primo feriente cacumina sole
(9,94)discedunt
iuvenes, neque enim dum flumina pacem
(9,95)et
placidos habeant lapsus totaeque residant
(9,96)opperiuntur
aquae. vultus Achelous agrestes
(9,97)et
lacerum cornu mediis caput abdidit undis.
(9,98)Huic
tamen ablati doluit iactura decoris,
(9,99)cetera
sospes habet. capitis quoque fronde saligna
(9,100)aut
superinposita celatur harundine damnum.
(9,101)at
te, Nesse ferox, eiusdem virginis ardor
(9,102)perdiderat
volucri traiectum terga sagitta.
(9,103)namque
nova repetens patrios cum coniuge muros
(9,104)venerat
Eueni rapidas Iove natus ad undas.
(9,105)uberior
solito, nimbis hiemalibus auctus,
(9,106)verticibusque
frequens erat atque inpervius amnis.
(9,107)intrepidum
pro se, curam de coniuge agentem
(9,108)Nessus
adit, membrisque valens scitusque vadorum,
(9,109)officio
que meo ripa sistetur in illa
(9,110)haec,
ait Alcide. tu viribus utere nando!
(9,111)pallentemque
metu, fluviumque ipsumque timentem
(9,112)tradidit
Aonius pavidam Calydonida Nesso.
(9,113)mox,
ut erat, pharetraque gravis spolioque leonis -
(9,114)nam
clavam et curvos trans ripam miserat arcus -
(9,115)quandoquidem
coepi, superentur flumina dixit,
(9,116)nec
dubitat nec, qua sit clementissimus amnis,
(9,117)quaerit,
et obsequio deferri spernit aquarum.
(9,118)iamque
tenens ripam, missos cum tolleret arcus,
(9,119)coniugis
agnovit vocem Nessoque paranti
(9,120)fallere
depositum quo te fiducia clamat
(9,121)vana
pedum, violente, rapit? tibi, Nesse biformis,
(9,122)dicimus.
exaudi, nec res intercipe nostras.
(9,123)si
te nulla mei reverentia movit, at orbes
(9,124)concubitus
vetitos poterant inhibere paterni.
(9,125)haud
tamen effugies, quamvis ope fidis equina;
(9,126)vulnere,
non pedibus te consequar. ultima dicta
(9,127)re
probat, et missa fugientia terga sagitta
(9,128)traicit.
exstabat ferrum de pectore aduncum.
(9,129)quod
simul evulsum est, sanguis per utrumque foramen
(9,130)emicuit
mixtus Lernaei tabe veneni.
(9,131)excipit
hunc Nessus ne que enim moriemur
(9,132)inulti
secum ait, et calido velamina tincta cruore
(9,133)dat
munus raptae velut inritamen amoris.
(9,134)Longa
fuit medii mora temporis, actaque magni
(9,135)Herculis
inplerant terras odiumque novercae.
(9,136)victor
ab Oechalia Cenaeo sacra parabat
(9,137)vota
Iovi, cum Fama loquax praecessit ad aures,
(9,138)Deianira,
tuas, quae veris addere falsa
(9,139)gaudet,
et e minimo sua per mendacia crescit,
(9,140)Amphitryoniaden
Ioles ardore teneri.
(9,141)credit
amans, venerisque novae perterrita fama
(9,142)indulsit
primo lacrimis, flendoque dolorem
(9,143)diffudit
miseranda suum. mox deinde quid autem
(9,144)flemus?
ait paelex lacrimis laetabitur istis.
(9,145)quae
quoniam adveniet, properandum aliquidque novandum est,
(9,146)dum
licet, et nondum thalamos tenet altera nostros.
(9,147)conquerar,
an sileam? repetam Calydona, morerne?
(9,148)excedam
tectis? an, si nihil amplius, obstem?
(9,149)quid
si me, Meleagre, tuam memor esse sororem
(9,150)forte
paro facinus, quantumque iniuria possit
(9,151)femineusque
dolor, iugulata paelice testor?
(9,152)in
cursus animus varios abit. omnibus illis
(9,153)praetulit
inbutam Nesseo sanguine vestem
(9,154)mittere,
quae vires defecto reddat amori,
(9,155)ignaroque
Lichae, quid tradat, nescia, luctus
(9,156)ipsa
suos tradit blandisque miserrima verbis,
(9,157)dona
det illa viro, mandat. capit inscius heros,
(9,158)induiturque
umeris Lernaeae virus echidnae.
(9,159)Tura
dabat primis et verba precantia flammis,
(9,160)vinaque
marmoreas patera fundebat in aras:
(9,161)incaluit
vis illa mali, resolutaque flammis
(9,162)Herculeos
abiit late dilapsa per artus.
(9,163)dum
potuit, solita gemitum virtute repressit.
(9,164)victa
malis postquam est patientia, reppulit aras,
(9,165)inplevitque
suis nemorosam vocibus Oeten.
(9,166)nec
mora, letiferam conatur scindere vestem:
(9,167)qua
trahitur, trahit illa cutem, foedumque relatu,
(9,168)aut
haeret membris frustra temptata revelli,
(9,169)aut
laceros artus et grandia detegit ossa.
(9,170)ipse
cruor, gelido ceu quondam lammina candens
(9,171)tincta
lacu, stridit coquiturque ardente veneno.
(9,172)nec
modus est, sorbent avidae praecordia flammae,
(9,173)caeruleusque
fluit toto de corpore sudor,
(9,174)ambustique
sonant nervi, caecaque medullis
(9,175)tabe
liquefactis tollens ad sidera palmas
(9,176)cladibus,
exclamat Saturnia, pascere nostris:
(9,177)pascere,
et hanc pestem specta, crudelis, ab alto,
(9,178)corque
ferum satia. vel si miserandus et hosti,
(9,179)hoc
est, si tibi sum, diris cruciatibus aegram
(9,180)invisamque
animam natamque laboribus aufer.
(9,181)mors
mihi munus erit; decet haec dare dona novercam.
(9,182)ergo
ego foedantem peregrino templa cruore
(9,183)Busirin
domui? saevoque alimenta parentis
(9,184)Antaeo
eripui? nec me pastoris Hiberi
(9,185)forma
triplex, nec forma triplex tua, Cerbere, movit?
(9,186)vosne,
manus, validi pressistis cornua tauri?
(9,187)vestrum
opus Elis habet, vestrum Stymphalides undae,
(9,188)Partheniumque
nemus? vestra virtute relatus
(9,189)Thermodontiaco
caelatus balteus auro,
(9,190)pomaque
ab insomni concustodita dracone?
(9,191)nec
mihi centauri potuere resistere, nec mi
(9,192)Arcadiae
vastator aper? nec profuit hydrae
(9,193)crescere
per damnum geminasque resumere vires?
(9,194)quid,
cum Thracis equos humano sanguine pingues
(9,195)plenaque
corporibus laceris praesepia vidi,
(9,196)visaque
deieci, dominumque ipsosque peremi?
(9,197)his
elisa iacet moles Nemeaea lacertis:
(9,198)hac
caelum cervice tuli. defessa iubendo est
(9,199)saeva
Iovis coniunx: ego sum indefessus agendo.
(9,200)sed
nova pestis adest, cui nec virtute resisti
(9,201)nec
telis armisque potest. pulmonibus errat
(9,202)ignis
edax imis, perque omnes pascitur artus.
(9,203)at
valet Eurystheus! et sunt, qui credere possint
(9,204)esse
deos? dixit, perque altam saucius Oeten
(9,205)haud
aliter graditur, quam si venabula taurus
(9,206)corpore
fixa gerat, factique refugerit auctor.
(9,207)saepe
illum gemitus edentem, saepe frementem,
(9,208)saepe
retemptantem totas infringere vestes
(9,209)sternentemque
trabes irascentemque videres
(9,210)montibus
aut patrio tendentem bracchia caelo.
(9,211)Ecce
Lichan trepidum latitantem rupe cavata
(9,212)aspicit,
utque dolor rabiem conlegerat omnem,
(9,213)tune,
Licha, dixit feralia dona dedisti?
(9,214)tune
meae necis auctor eris? tremit ille, pavetque
(9,215)pallidus,
et timide verba excusantia dicit.
(9,216)dicentem
genibusque manus adhibere parantem
(9,217)corripit
Alcides, et terque quaterque rotatum
(9,218)mittit
in Euboicas tormento fortius undas.
(9,219)ille
per aerias pendens induruit auras:
(9,220)utque
ferunt imbres gelidis concrescere ventis,
(9,221)inde
nives fieri, nivibus quoque molle rotatis
(9,222)astringi
et spissa glomerari grandine corpus,
(9,223)sic
illum validis iactum per inane lacertis
(9,224)exsanguemque
metu nec quicquam umoris habentem
(9,225)in
rigidos versum silices prior edidit aetas.
(9,226)nunc
quoque in Euboico scopulus brevis eminet alto
(9,227)gurgite
et humanae servat vestigia formae,
(9,228)quem,
quasi sensurum, nautae calcare verentur,
(9,229)appellantque
Lichan. at tu, Iovis inclita proles,
(9,230)arboribus
caesis, quas ardua gesserat Oete,
(9,231)inque
pyram structis arcum pharetramque capacem
(9,232)regnaque
visuras iterum Troiana sagittas
(9,233)ferre
iubes Poeante satum, quo flamma ministro
(9,234)subdita.
dumque avidis comprenditur ignibus agger,
(9,235)congeriem
silvae Nemeaeo vellere summam
(9,236)sternis,
et inposita clavae cervice recumbis,
(9,237)haud
alio vultu, quam si conviva iaceres
(9,238)inter
plena meri redimitus pocula sertis.
(9,239)Iamque
valens et in omne latus diffusa sonabat,
(9,240)securosque
artus contemptoremque petebat
(9,241)flamma
suum. timuere dei pro vindice terrae.
(9,242)quos
ita, sensit enim, laeto Saturnius ore
(9,243)Iuppiter
adloquitur: nostra est timor iste voluptas,
(9,244)o
superi, totoque libens mihi pectore grator,
(9,245)quod
memoris populi dicor rectorque paterque
(9,246)et
mea progenies vestro quoque tuta favore est.
(9,247)nam
quamquam ipsius datur hoc inmanibus actis,
(9,248)obligor
ipse tamen. sed enim nec pectora vano
(9,249)fida
metu paveant. Oetaeas spernite flammas!
(9,250)omnia
qui vicit, vincet, quos cernitis, ignes;
(9,251)nec
nisi materna Vulcanum parte potentem
(9,252)sentiet.
aeternum est a me quod traxit, et expers
(9,253)atque
inmune necis, nullaque domabile flamma.
(9,254)idque
ego defunctum terra caelestibus oris
(9,255)accipiam,
cunctisque meum laetabile factum
(9,256)dis
fore confido. siquis tamen Hercule, siquis
(9,257)forte
deo doliturus erit, data praemia nolet,
(9,258)sed
meruisse dari sciet, invitusque probabit.
(9,259)adsensere
dei. coniunx quoque regia visa est
(9,260)cetera
non duro, duro tamen ultima vultu
(9,261)dicta
tulisse Iovis, seque indoluisse notatam.
(9,262)interea
quodcumque fuit populabile flammae,
(9,263)Mulciber
abstulerat, nec cognoscenda remansit
(9,264)Herculis
effigies, nec quicquam ab imagine ductum
(9,265)matris
habet, tantumque Iovis vestigia servat.
(9,266)utque
novus serpens posita cum pelle senecta
(9,267)luxuriare
solet, squamaque nitere recenti,
(9,268)sic
ubi mortales Tirynthius exuit artus,
(9,269)parte
sui meliore viget, maiorque videri
(9,270)coepit
et augusta fieri gravitate verendus.
(9,271)quem
pater omnipotens inter cava nubila raptum
(9,272)quadriiugo
curru radiantibus intulit astris.
(9,273)Sensit
Atlas pondus. neque adhuc Stheneleius iras
(9,274)solverat
Eurystheus, odiumque in prole paternum
(9,275)exercebat
atrox. at longis anxia curis
(9,276)Argolis
Alcmene, questus ubi ponat aniles,
(9,277)cui
referat nati testatos orbe labores,
(9,278)cuive
suos casus, Iolen habet. Herculis illam
(9,279)imperiis
thalamoque animoque receperat Hyllus,
(9,280)inpleratque
uterum generoso semine; cui sic
(9,281)incipit
Alcmene: faveant tibi numina saltem,
(9,282)conripiantque
moras tum cum matura vocabis
(9,283)praepositam
timidis parientibus Ilithyiam,
(9,284)quam
mihi difficilem Iunonis gratia fecit.
(9,285)namque
laboriferi cum iam natalis adesset
(9,286)Herculis
et decimum premeretur sidere signum,
(9,287)tendebat
gravitas uterum mihi, quodque ferebam,
(9,288)tantum
erat, ut posses auctorem dicere tecti
(9,289)ponderis
esse Iovem. nec iam tolerare labores
(9,290)ulterius
poteram. quin nunc quoque frigidus artus,
(9,291)dum
loquor, horror habet, parsque est meminisse doloris.
(9,292)septem
ego per noctes, totidem cruciata diebus,
(9,293)fessa
malis, tendensque ad caelum bracchia, magno
(9,294)Lucinam
Nixosque pares clamore vocabam.
(9,295)illa
quidem venit, sed praecorrupta, meumque
(9,296)quae
donare caput Iunoni vellet iniquae.
(9,297)utque
meos audit gemitus, subsedit in illa
(9,298)ante
fores ara, dextroque a poplite laevum
(9,299)pressa
genu et digitis inter se pectine iunctis
(9,300)sustinuit
partus. tacita quoque carmina voce
(9,301)dixit,
et inceptos tenuerunt carmina partus.
(9,302)nitor,
et ingrato facio convicia demens
(9,303)vana
Iovi, cupioque mori, moturaque duros
(9,304)verba
queror silices. matres Cadmeides adsunt,
(9,305)votaque
suscipiunt, exhortanturque dolentem.
(9,306)una
ministrarum, media de plebe, Galanthis,
(9,307)flava
comas, aderat, faciendis strenua iussis,
(9,308)officiis
dilecta suis. ea sensit iniqua
(9,309)nescio
quid Iunone geri, dumque exit et intrat
(9,310)saepe
fores, divam residentem vidit in ara
(9,311)bracchiaque
in genibus digitis conexa tenentem,
(9,312)et
quaecumque es, ait dominae gratare. levata est
(9,313)Argolis
Alcmene, potiturque puerpera voto.
(9,314)exsiluit,
iunctasque manus pavefacta remisit
(9,315)diva
potens uteri: vinclis levor ipsa remissis.
(9,316)numine
decepto risisse Galanthida fama est.
(9,317)ridentem
prensamque ipsis dea saeva capillis
(9,318)traxit,
et e terra corpus relevare volentem
(9,319)arcuit,
inque pedes mutavit bracchia primos.
(9,320)strenuitas
antiqua manet; nec terga colorem
(9,321)amisere
suum: forma est diversa priori.
(9,322)quae
quia mendaci parientem iuverat ore,
(9,323)ore
parit nostrasque domos, ut et ante, frequentat.
(9,324)Dixit,
et admonitu veteris commota ministrae
(9,325)ingemuit.
quam sic nurus est affata dolentem:
(9,326)te
tamen, o genetrix, alienae sanguine nostro
(9,327)rapta
movet facies. quid si tibi mira sororis
(9,328)fata
meae referam? quamquam lacrimaeque dolorque
(9,329)impediunt,
prohibentque loqui. fuit unica matri -
(9,330)me
pater ex alia genuit - notissima forma
(9,331)Oechalidum,
Dryope. quam virginitate carentem
(9,332)vimque
dei passam Delphos Delonque tenentis
(9,333)excipit
Andraemon, et habetur coniuge felix.
(9,334)est
lacus, adclivis devexo margine formam
(9,335)litoris
efficiens, summum myrteta coronant.
(9,336)venerat
huc Dryope fatorum nescia, quoque
(9,337)indignere
magis, nymphis latura coronas,
(9,338)inque
sinu puerum, qui nondum impleverat annum,
(9,339)dulce
ferebat onus tepidique ope lactis alebat.
(9,340)haut
procul a stagno Tyrios imitata colores
(9,341)in
spem bacarum florebat aquatica lotos.
(9,342)carpserat
hinc Dryope, quos oblectamina nato
(9,343)porrigeret,
flores, et idem factura videbar -
(9,344)namque
aderam - vidi guttas e flore cruentas
(9,345)decidere
et tremulo ramos horrore moveri.
(9,346)scilicet,
ut referunt tardi nunc denique agrestes,
(9,347)Lotis
in hanc nymphe, fugiens obscena Priapi,
(9,348)contulerat
versos, servato nomine, vultus.
(9,349)Nescierat
soror hoc. quae cum perterrita retro
(9,350)ire
et adoratis vellet discedere nymphis,
(9,351)haeserunt
radice pedes. convellere pugnat,
(9,352)nec
quicquam, nisi summa movet. subcrescit ab imo,
(9,353)totaque
paulatim lentus premit inguina cortex.
(9,354)ut
vidit, conata manu laniare capillos,
(9,355)fronde
manum implevit: frondes caput omne tenebant.
(9,356)at
puer Amphissos (namque hoc avus Eurytus illi
(9,357)addiderat
nomen) materna rigescere sentit
(9,358)ubera;
nec sequitur ducentem lacteus umor.
(9,359)spectatrix
aderam fati crudelis, opemque
(9,360)non
poteram tibi ferre, soror, quantumque valebam,
(9,361)crescentem
truncum ramosque amplexa morabar,
(9,362)et,
fateor, volui sub eodem cortice condi.
(9,363)Ecce
vir Andraemon genitorque miserrimus adsunt,
(9,364)et
quaerunt Dryopen: Dryopen quaerentibus illis
(9,365)ostendi
loton. tepido dant oscula ligno,
(9,366)adfusique
suae radicibus arboris haerent.
(9,367)nil
nisi iam faciem, quod non foret arbor, habebat
(9,368)cara
soror: lacrimae misero de corpore factis
(9,369)inrorant
foliis, ac, dum licet, oraque praestant
(9,370)vocis
iter, tales effundit in aera questus:
(9,371)siqua
fides miseris, hoc me per numina iuro
(9,372)non
meruisse nefas. patior sine crimine poenam.
(9,373)viximus
innocuae. si mentior, arida perdam
(9,374)quas
habeo frondes, et caesa securibus urar.
(9,375)hunc
tamen infantem maternis demite ramis,
(9,376)et
date nutrici, nostraque sub arbore saepe
(9,377)lac
facitote bibat, nostraque sub arbore ludat.
(9,378)cumque
loqui poterit, matrem facitote salutet,
(9,379)et
tristis dicat latet hoc in stipite mater.
(9,380)stagna
tamen timeat, nec carpat ab arbore flores,
(9,381)et
frutices omnes corpus putet esse dearum.
(9,382)care
vale coniunx, et tu, germana, paterque!
(9,383)qui,
siqua est pietas, ab acutae vulnere falcis,
(9,384)a
pecoris morsu frondes defendite nostras.
(9,385)et
quoniam mihi fas ad vos incumbere non est,
(9,386)erigite
huc artus, et ad oscula nostra venite,
(9,387)dum
tangi possum, parvumque attollite natum!
(9,388)plura
loqui nequeo. nam iam per candida mollis
(9,389)colla
liber serpit, summoque cacumine condor.
(9,390)ex
oculis removete manus. sine munere vestro
(9,391)contegat
inductus morientia lumina cortex!
(9,392)desierant
simul ora loqui, simul esse. diuque
(9,393)corpore
mutato rami caluere recentes.
(9,394)Dumque
refert Iole factum mirabile, dumque
(9,395)Eurytidos
lacrimas admoto pollice siccat
(9,396)Alcmene
(flet et ipsa tamen) compescuit omnem
(9,397)res
nova tristitiam. nam limine constitit alto
(9,398)paene
puer dubiaque tegens lanugine malas,
(9,399)ora
reformatus primos Iolaus in annos.
(9,400)hoc
illi dederat Iunonia muneris Hebe,
(9,401)victa
viri precibus. quae cum iurare pararet,
(9,402)dona
tributuram post hunc se talia nulli,
(9,403)non
est passa Themis: nam iam discordia Thebae
(9,404)bella
movent, dixit Capaneusque nisi ab Iove vinci
(9,405)haud
poterit, fientque pares in vulnere fratres,
(9,406)subductaque
suos manes tellure videbit
(9,407)vivus
adhuc vates; ultusque parente parentem
(9,408)natus
erit facto pius et sceleratus eodem
(9,409)attonitusque
malis, exul mentisque domusque,
(9,410)vultibus
Eumenidum matrisque agitabitur umbris,
(9,411)donec
eum coniunx fatale poposcerit aurum,
(9,412)cognatumque
latus Phegeius hauserit ensis.
(9,413)tum
demum magno petet hos Acheloia supplex
(9,414)ab
Iove Calliroe natis infantibus annos
(9,415)addat,
neve necem sinat esse ultoris inultam.
(9,416)Iuppiter
his motus privignae dona nurusque
(9,417)praecipiet,
facietque viros inpubibus annis.
(9,418)Haec
ubi faticano venturi praescia dixit
(9,419)ore
Themis, vario superi sermone fremebant,
(9,420)et,
cur non aliis eadem dare dona liceret,
(9,421)murmur
erat. queritur veteres Pallantias annos
(9,422)coniugis
esse sui, queritur canescere mitis
(9,423)Iasiona
Ceres, repetitum Mulciber aevum
(9,424)poscit
Ericthonio, Venerem quoque cura futuri
(9,425)tangit,
et Anchisae renovare paciscitur annos.
(9,426)cui
studeat, deus omnis habet; crescitque favore
(9,427)turbida
seditio, donec sua Iuppiter ora
(9,428)solvit,
et o! nostri siqua est reverentia, dixit
(9,429)quo
ruitis? tantumne aliquis sibi posse videtur,
(9,430)fata
quoque ut superet? fatis Iolaus in annos,
(9,431)quos
egit, rediit. fatis iuvenescere debent
(9,432)Calliroe
geniti, non ambitione nec armis.
(9,433)vos
etiam, quoque hoc animo meliore feratis,
(9,434)me
quoque fata regunt. quae si mutare valerem,
(9,435)nec
nostrum seri curvarent Aeacon anni,
(9,436)perpetuumque
aevi florem Rhadamanthus haberet
(9,437)cum
Minoe meo, qui propter amara senectae
(9,438)pondera
despicitur, nec quo prius ordine regnat.
(9,439)Dicta
Iovis movere deos; nec sustinet ullus,
(9,440)cum
videat fessos Rhadamanthon et Aeacon annis
(9,441)et
Minoa, queri. qui, dum fuit integer aevi,
(9,442)terruerat
magnas ipso quoque nomine gentes;
(9,443)tunc
erat invalidus, Deionidenque iuventae
(9,444)robore
Miletum Phoeboque parente superbum
(9,445)pertimuit,
credensque suis insurgere regnis,
(9,446)haut
tamen est patriis arcere penatibus ausus.
(9,447)sponte
fugis, Milete, tua, celerique carina
(9,448)Aegaeas
metiris aquas, et in Aside terra
(9,449)moenia
constituis positoris habentia nomen.
(9,450)hic
tibi, dum sequitur patriae curvamina ripae,
(9,451)filia
Maeandri totiens redeuntis eodem
(9,452)cognita
Cyanee, praestanti corpora forma,
(9,453)Byblida
cum Cauno, prolem est enixa gemellam.
(9,454)Byblis
in exemplo est, ut ament concessa puellae,
(9,455)Byblis
Apollinei correpta cupidine fratris;
(9,456)non
soror ut fratrem, nec qua debebat, amabat.
(9,457)illa
quidem primo nullos intellegit ignes,
(9,458)nec
peccare putat, quod saepius oscula iungat,
(9,459)quod
sua fraterno circumdet bracchia collo;
(9,460)mendacique
diu pietatis fallitur umbra.
(9,461)paulatim
declinat amor, visuraque fratrem
(9,462)culta
venit, nimiumque cupit formosa videri
(9,463)et
siqua est illic formosior, invidet illi.
(9,464)sed
nondum manifesta sibi est, nullumque sub illo
(9,465)igne
facit votum, verumtamen aestuat intus.
(9,466)iam
dominum appellat, iam nomina sanguinis odit,
(9,467)Byblida
iam mavult, quam se vocet ille sororem.
(9,468)Spes
tamen obscenas animo demittere non est
(9,469)ausa
suo vigilans; placida resoluta quiete
(9,470)saepe
videt quod amat: visa est quoque iungere fratri
(9,471)corpus
et erubuit, quamvis sopita iacebat.
(9,472)somnus
abit; silet illa diu repetitque quietis
(9,473)ipsa
suae speciem dubiaque ita mente profatur:
(9,474)me
miseram! tacitae quid vult sibi noctis imago?
(9,475)quam
nolim rata sit! cur haec ego somnia vidi?
(9,476)ille
quidem est oculis quamvis formosus iniquis
(9,477)et
placet, et possim, si non sit frater, amare,
(9,478)et
me dignus erat. verum nocet esse sororem.
(9,479)dummodo
tale nihil vigilans committere temptem,
(9,480)saepe
licet simili redeat sub imagine somnus!
(9,481)testis
abest somno, nec abest imitata voluptas.
(9,482)pro
Venus et tenera volucer cum matre Cupido,
(9,483)gaudia
quanta tuli! quam me manifesta libido
(9,484)contigit!
ut iacui totis resoluta medullis!
(9,485)ut
meminisse iuvat! quamvis brevis illa voluptas
(9,486)noxque
fuit praeceps et coeptis invida nostris.
(9,487)O
ego, si liceat mutato nomine iungi,
(9,488)quam
bene, Caune, tuo poteram nurus esse parenti!
(9,489)quam
bene, Caune, meo poteras gener esse parenti!
(9,490)omnia,
di facerent, essent communia nobis,
(9,491)praeter
avos: tu me vellem generosior esses!
(9,492)nescioquam
facies igitur, pulcherrime, matrem;
(9,493)at
mihi, quae male sum, quos tu, sortita parentes,
(9,494)nil
nisi frater eris. quod obest, id habebimus unum.
(9,495)quid
mihi significant ergo mea visa? quod autem
(9,496)somnia
pondus habent? an habent et somnia pondus?
(9,497)di
melius! di nempe suas habuere sorores.
(9,498)sic
Saturnus Opem iunctam sibi sanguine duxit,
(9,499)Oceanus
Tethyn, Iunonem rector Olympi.
(9,500)sunt
superis sua iura! quid ad caelestia ritus
(9,501)exigere
humanos diversaque foedera tempto?
(9,502)aut
nostro vetitus de corde fugabitur ardor,
(9,503)aut
hoc si nequeo, peream, precor, ante toroque
(9,504)mortua
componar, positaeque det oscula frater.
(9,505)et
tamen arbitrium quaerit res ista duorum!
(9,506)finge
placere mihi: scelus esse videbitur illi.
(9,507)At
non Aeolidae thalamos timuere sororum!
(9,508)unde
sed hos novi? cur haec exempla paravi?
(9,509)quo
feror? obscenae procul hinc discedite flammae
(9,510)nec,
nisi qua fas est germanae, frater ametur!
(9,511)si
tamen ipse mei captus prior esset amore,
(9,512)forsitan
illius possem indulgere furori.
(9,513)ergo
ego, quae fueram non reiectura petentem,
(9,514)ipsa
petam! poterisne loqui? poterisne fateri?
(9,515)coget
amor, potero! vel, si pudor ora tenebit,
(9,516)littera
celatos arcana fatebitur ignes.
(9,517)Hoc
placet, haec dubiam vicit sententia mentem.
(9,518)in
latus erigitur cubitoque innixa sinistro
(9,519)viderit:
insanos inquit fateamur amores!
(9,520)ei
mihi, quo labor? quem mens mea concipit ignem?
(9,521)et
meditata manu componit verba trementi.
(9,522)dextra
tenet ferrum, vacuam tenet altera ceram.
(9,523)incipit
et dubitat, scribit damnatque tabellas,
(9,524)et
notat et delet, mutat culpatque probatque
(9,525)inque
vicem sumptas ponit positasque resumit.
(9,526)quid
velit ignorat; quicquid factura videtur,
(9,527)displicet.
in vultu est audacia mixta pudori.
(9,528)scripta
soror fuerat; visum est delere sororem
(9,529)verbaque
correctis incidere talia ceris:
(9,530)quam,
nisi tu dederis, non est habitura salutem,
(9,531)hanc
tibi mittit amans: pudet, a, pudet edere nomen,
(9,532)et
si quid cupiam quaeris, sine nomine vellem
(9,533)posset
agi mea causa meo, nec cognita Byblis
(9,534)ante
forem, quam spes votorum certa fuisset.
(9,535)Esse
quidem laesi poterat tibi pectoris index
(9,536)et
color et macies et vultus et umida saepe
(9,537)lumina
nec causa suspiria mota patenti
(9,538)et
crebri amplexus, et quae, si forte notasti,
(9,539)oscula
sentiri non esse sororia possent.
(9,540)ipsa
tamen, quamvis animo grave vulnus habebam,
(9,541)quamvis
intus erat furor igneus, omnia feci
(9,542)(sunt
mihi di testes), ut tandem sanior essem,
(9,543)pugnavique
diu violenta Cupidinis arma
(9,544)effugere
infelix, et plus, quam ferre puellam
(9,545)posse
putes, ego dura tuli. superata fateri
(9,546)cogor,
opemque tuam timidis exposcere votis.
(9,547)tu
servare potes, tu perdere solus amantem:
(9,548)elige,
utrum facias. non hoc inimica precatur,
(9,549)sed
quae, cum tibi sit iunctissima, iunctior esse
(9,550)expetit
et vinclo tecum propiore ligari.
(9,551)iura
senes norint, et quid liceatque nefasque
(9,552)fasque
sit, inquirant, legumque examina servent.
(9,553)conveniens
Venus est annis temeraria nostris.
(9,554)quid
liceat, nescimus adhuc, et cuncta licere
(9,555)credimus,
et sequimur magnorum exempla deorum.
(9,556)nec
nos aut durus pater aut reverentia famae
(9,557)aut
timor impediet: tantum sit causa timendi,
(9,558)dulcia
fraterno sub nomina furta tegemus.
(9,559)est
mihi libertas tecum secreta loquendi,
(9,560)et
damus amplexus, et iungimus oscula coram.
(9,561)quantum
est, quod desit? miserere fatentis amorem,
(9,562)et
non fassurae, nisi cogeret ultimus ardor,
(9,563)neve
merere meo subscribi causa sepulchro.
(9,564)Talia
nequiquam perarantem plena reliquit
(9,565)cera
manum, summusque in margine versus adhaesit.
(9,566)protinus
inpressa signat sua crimina gemma,
(9,567)quam
tinxit lacrimis (linguam defecerat umor):
(9,568)deque
suis unum famulis pudibunda vocavit,
(9,569)et
pavidum blandita fer has, fidissime, nostro
(9,570)dixit,
et adiecit longo post tempore fratri.
(9,571)cum
daret, elapsae manibus cecidere tabellae.
(9,572)omine
turbata est, misit tamen. apta minister
(9,573)tempora
nactus adit traditque latentia verba.
(9,574)attonitus
subita iuvenis Maeandrius ira
(9,575)proicit
acceptas lecta sibi parte tabellas,
(9,576)vixque
manus retinens trepidantis ab ore ministri,
(9,577)dum
licet, o vetitae scelerate libidinis auctor,
(9,578)effuge!
ait qui, si nostrum tua fata pudorem
(9,579)non
traherent secum, poenas mihi morte dedisses.
(9,580)ille
fugit pavidus, dominaeque ferocia Cauni
(9,581)dicta
refert. palles audita, Bybli, repulsa,
(9,582)et
pavet obsessum glaciali frigore corpus.
(9,583)mens
tamen ut rediit, pariter rediere furores,
(9,584)linguaque
vix tales icto dedit aere voces:
(9,585)et
merito! quid enim temeraria vulneris huius
(9,586)indicium
feci? quid, quae celanda fuerunt,
(9,587)tam
cito commisi properatis verba tabellis?
(9,588)ante
erat ambiguis animi sententia dictis
(9,589)praetemptanda
mihi. ne non sequeretur euntem,
(9,590)parte
aliqua veli, qualis foret aura, notare
(9,591)debueram,
tutoque mari decurrere, quae nunc
(9,592)non
exploratis inplevi lintea ventis.
(9,593)auferor
in scopulos igitur, subversaque toto
(9,594)obruor
oceano, neque habent mea vela recursus.
(9,595)Quid
quod et ominibus certis prohibebar amori
(9,596)indulgere
meo, tum cum mihi ferre iubenti
(9,597)excidit
et fecit spes nostras cera caducas?
(9,598)nonne
vel illa dies fuerat, vel tota voluntas,
(9,599)sed
potius mutanda dies? deus ipse monebat
(9,600)signaque
certa dabat, si non male sana fuissem.
(9,601)et
tamen ipsa loqui, nec me committere cerae
(9,602)debueram,
praesensque meos aperire furores.
(9,603)vidisset
lacrimas, vultum vidisset amantis;
(9,604)plura
loqui poteram, quam quae cepere tabellae.
(9,605)invito
potui circumdare bracchia collo,
(9,606)et,
si reicerer, potui moritura videri
(9,607)amplectique
pedes, adfusaque poscere vitam.
(9,608)omnia
fecissem, quorum si singula duram
(9,609)flectere
non poterant, potuissent omnia, mentem.
(9,610)forsitan
et missi sit quaedam culpa ministri:
(9,611)non
adiit apte, nec legit idonea, credo,
(9,612)tempora,
nec petiit horamque animumque vacantem.
(9,613)Haec
nocuere mihi. neque enim est de tigride natus
(9,614)nec
rigidas silices solidumve in pectore ferrum
(9,615)aut
adamanta gerit, nec lac bibit ille leaenae.
(9,616)vincetur!
repetendus erit, nec taedia coepti
(9,617)ulla
mei capiam, dum spiritus iste manebit.
(9,618)nam
primum, si facta mihi revocare liceret,
(9,619)non
coepisse fuit: coepta expugnare secundum est.
(9,620)quippe
nec ille potest, ut iam mea vota relinquam,
(9,621)non
tamen ausorum semper memor esse meorum.
(9,622)et,
quia desierim, leviter voluisse videbor,
(9,623)aut
etiam temptasse illum insidiisque petisse,
(9,624)vel
certe non hoc, qui plurimus urget et urit
(9,625)pectora
nostra, deo, sed victa libidine credar;
(9,626)denique
iam nequeo nil commisisse nefandum.
(9,627)et
scripsi et petii: reserata est nostra voluntas;
(9,628)ut
nihil adiciam, non possum innoxia dici.
(9,629)quod
superest, multum est in vota, in crimina parvum.
(9,630)dixit,
et (incertae tanta est discordia mentis),
(9,631)cum
pigeat temptasse, libet temptare. modumque
(9,632)exit
et infelix committit saepe repelli.
(9,633)mox
ubi finis abest, patriam fugit ille nefasque,
(9,634)inque
peregrina ponit nova moenia terra.
(9,635)Tum
vero maestam tota Miletida mente
(9,636)defecisse
ferunt, tum vero a pectore vestem
(9,637)diripuit
planxitque suos furibunda lacertos;
(9,638)iamque
palam est demens, inconcessaeque fatetur
(9,639)spem
veneris, siquidem patriam invisosque penates
(9,640)deserit,
et profugi sequitur vestigia fratris.
(9,641)utque
tuo motae, proles Semeleia, thyrso
(9,642)Ismariae
celebrant repetita triennia bacchae,
(9,643)Byblida
non aliter latos ululasse per agros
(9,644)Bubasides
videre nurus. quibus illa relictis
(9,645)Caras
et armiferos Lelegas Lyciamque pererrat.
(9,646)iam
Cragon et Limyren Xanthique reliquerat undas,
(9,647)quoque
Chimaera iugo mediis in partibus ignem,
(9,648)pectus
et ora leae, caudam serpentis habebat.
(9,649)deficiunt
silvae, cum tu lassata sequendo
(9,650)concidis,
et dura positis tellure capillis,
(9,651)Bybli,
iaces, frondesque tuo premis ore caducas.
(9,652)saepe
illam nymphae teneris Lelegeides ulnis
(9,653)tollere
conantur, saepe, ut medeatur amori,
(9,654)praecipiunt,
surdaeque adhibent solacia menti.
(9,655)muta
iacet, viridesque suis tenet unguibus herbas
(9,656)Byblis,
et umectat lacrimarum gramina rivo.
(9,657)naidas
his venam, quae numquam arescere posset,
(9,658)subposuisse
ferunt. quid enim dare maius habebant?
(9,659)protinus,
ut secto piceae de cortice guttae,
(9,660)utve
tenax gravida manat tellure bitumen;
(9,661)utve
sub adventu spirantis lene favoni
(9,662)sole
remollescit quae frigore constitit unda;
(9,663)sic
lacrimis consumpta suis Phoebeia Byblis
(9,664)vertitur
in fontem, qui nunc quoque vallibus illis
(9,665)nomen
habet dominae, nigraque sub ilice manat.
(9,666)Fama
novi centum Cretaeas forsitan urbes
(9,667)implesset
monstri, si non miracula nuper
(9,668)Iphide
mutata Crete propiora tulisset.
(9,669)proxima
Cnosiaco nam quondam Phaestia regno
(9,670)progenuit
tellus ignotum nomine Ligdum,
(9,671)ingenua
de plebe virum, nec census in illo
(9,672)nobilitate
sua maior, sed vita fidesque
(9,673)inculpata
fuit. gravidae qui coniugis aures
(9,674)vocibus
his monuit, cum iam prope partus adesset.
(9,675)quae
voveam, duo sunt: minimo ut relevere dolore,
(9,676)utque
marem parias. onerosior altera sors est,
(9,677)et
vires fortuna negat. quod abominor, ergo
(9,678)edita
forte tuo fuerit si femina partu, -
(9,679)invitus
mando; pietas, ignosce! - necetur.
(9,680)dixerat,
et lacrimis vultum lavere profusis,
(9,681)tam
qui mandabat, quam cui mandata dabantur.
(9,682)sed
tamen usque suum vanis Telethusa maritum
(9,683)sollicitat
precibus, ne spem sibi ponat in arto.
(9,684)certa
sua est Ligdo sententia. iamque ferendo
(9,685)vix
erat illa gravem maturo pondere ventrem,
(9,686)cum
medio noctis spatio sub imagine somni
(9,687)Inachis
ante torum, pompa comitata sacrorum,
(9,688)aut
stetit aut visa est. inerant lunaria fronti
(9,689)cornua
cum spicis nitido flaventibus auro
(9,690)et
regale decus; cum qua latrator Anubis,
(9,691)sanctaque
Bubastis, variusque coloribus Apis,
(9,692)quique
premit vocem digitoque silentia suadet;
(9,693)sistraque
erant, numquamque satis quaesitus Osiris,
(9,694)plenaque
somniferis serpens peregrina venenis.
(9,695)tum
velut excussam somno et manifesta videntem
(9,696)sic
adfata dea est: pars o Telethusa mearum,
(9,697)pone
graves curas, mandataque falle mariti.
(9,698)nec
dubita, cum te partu Lucina levarit,
(9,699)tollere
quicquid erit. dea sum auxiliaris opemque
(9,700)exorata
fero; nec te coluisse quereris
(9,701)ingratum
numen. monuit, thalamoque recessit.
(9,702)laeta
toro surgit, purasque ad sidera supplex
(9,703)Cressa
manus tollens, rata sint sua visa, precatur.
(9,704)Ut
dolor increvit, seque ipsum pondus in auras
(9,705)expulit,
et nata est ignaro femina patre,
(9,706)iussit
ali mater puerum mentita. fidemque
(9,707)res
habuit, neque erat ficti nisi conscia nutrix.
(9,708)vota
pater solvit, nomenque inponit avitum:
(9,709)Iphis
avus fuerat. gavisa est nomine mater,
(9,710)quod
commune foret, nec quemquam falleret illo.
(9,711)inde
incepta pia mendacia fraude latebant.
(9,712)cultus
erat pueri; facies, quam sive puellae,
(9,713)sive
dares puero, fuerat formosus uterque.
(9,714)Tertius
interea decimo successerat annus:
(9,715)cum
pater, Iphi, tibi flavam despondet Ianthen,
(9,716)inter
Phaestiadas quae laudatissima formae
(9,717)dote
fuit virgo, Dictaeo nata Teleste.
(9,718)par
aetas, par forma fuit, primasque magistris
(9,719)accepere
artes, elementa aetatis, ab isdem.
(9,720)hinc
amor ambarum tetigit rude pectus, et aequum
(9,721)vulnus
utrique dedit, sed erat fiducia dispar:
(9,722)coniugium
pactaeque exspectat tempora taedae,
(9,723)quamque
virum putat esse, virum fore credit Ianthe;
(9,724)Iphis
amat, qua posse frui desperat, et auget
(9,725)hoc
ipsum flammas, ardetque in virgine virgo,
(9,726)vixque
tenens lacrimas quis me manet exitus, inquit
(9,727)cognita
quam nulli, quam prodigiosa novaeque
(9,728)cura
tenet Veneris? si di mihi parcere vellent,
(9,729)parcere
debuerant; si non, et perdere vellent,
(9,730)naturale
malum saltem et de more dedissent.
(9,731)nec
vaccam vaccae, nec equas amor urit equarum:
(9,732)urit
oves aries, sequitur sua femina cervum.
(9,733)sic
et aves coeunt, interque animalia cuncta
(9,734)femina
femineo conrepta cupidine nulla est.
(9,735)vellem
nulla forem! ne non tamen omnia Crete
(9,736)monstra
ferat, taurum dilexit filia Solis,
(9,737)femina
nempe marem. meus est furiosior illo,
(9,738)si
verum profitemur, amor. tamen illa secuta est
(9,739)spem
Veneris; tamen illa dolis et imagine vaccae
(9,740)passa
bovem est, et erat, qui deciperetur, adulter.
(9,741)huc
licet ex toto sollertia confluat orbe,
(9,742)ipse
licet revolet ceratis Daedalus alis,
(9,743)quid
faciet? num me puerum de virgine doctis
(9,744)artibus
efficiet? num te mutabit, Ianthe?
(9,745)Quin
animum firmas, teque ipsa recolligis, Iphi,
(9,746)consiliique
inopes et stultos excutis ignes?
(9,747)quid
sis nata, vide, nisi te quoque decipis ipsam,
(9,748)et
pete quod fas est, et ama quod femina debes!
(9,749)spes
est, quae faciat, spes est, quae pascat amorem.
(9,750)hanc
tibi res adimit. non te custodia caro
(9,751)arcet
ab amplexu, nec cauti cura mariti,
(9,752)non
patris asperitas, non se negat ipsa roganti,
(9,753)nec
tamen est potiunda tibi, nec, ut omnia fiant,
(9,754)esse
potes felix, ut dique hominesque laborent.
(9,755)nunc
quoque votorum nulla est pars vana meorum,
(9,756)dique
mihi faciles, quicquid valuere, dederunt;
(9,757)quodque
ego, vult genitor, vult ipsa, socerque futurus.
(9,758)at
non vult natura, potentior omnibus istis,
(9,759)quae
mihi sola nocet. venit ecce optabile tempus,
(9,760)luxque
iugalis adest, et iam mea fiet Ianthe -
(9,761)nec
mihi continget: mediis sitiemus in undis.
(9,762)pronuba
quid Iuno, quid ad haec, Hymenaee, venitis
(9,763)sacra,
quibus qui ducat abest, ubi nubimus ambae?
(9,764)pressit
ab his vocem. nec lenius altera virgo
(9,765)aestuat,
utque celer venias, Hymenaee, precatur.
(9,766)quae
petit, haec Telethusa timens modo tempora differt,
(9,767)nunc
ficto languore moram trahit, omina saepe
(9,768)visaque
causatur. sed iam consumpserat omnem
(9,769)materiam
ficti, dilataque tempora taedae
(9,770)institerant,
unusque dies restabat. at illa
(9,771)crinalem
capiti vittam nataeque sibique
(9,772)detrahit,
et passis aram complexa capillis
(9,773)Isi,
Paraetonium Mareoticaque arva Pharonque
(9,774)quae
colis, et septem digestum in cornua Nilum:
(9,775)fer,
precor, inquit opem, nostroque medere timori!
(9,776)te,
dea, te quondam tuaque haec insignia vidi
(9,777)cunctaque
cognovi, sonitum comitantiaque aera
(9,778)sistrorum,
memorique animo tua iussa notavi.
(9,779)quod
videt haec lucem, quod non ego punior, ecce
(9,780)consilium
munusque tuum est. miserere duarum,
(9,781)auxilioque
iuva! lacrimae sunt verba secutae.
(9,782)visa
dea est movisse suas (et moverat) aras,
(9,783)et
templi tremuere fores, imitataque lunam
(9,784)cornua
fulserunt, crepuitque sonabile sistrum.
(9,785)non
secura quidem, fausto tamen omine laeta
(9,786)mater
abit templo. sequitur comes Iphis euntem,
(9,787)quam
solita est, maiore gradu, nec candor in ore
(9,788)permanet,
et vires augentur, et acrior ipse est
(9,789)vultus,
et incomptis brevior mensura capillis,
(9,790)plusque
vigoris adest, habuit quam femina. nam quae
(9,791)femina
nuper eras, puer es! date munera templis,
(9,792)nec
timida gaudete fide! dant munera templis,
(9,793)addunt
et titulum: titulus breve carmen habebat:
(9,794)dona puer
solvit quae femina
voverat iphis.
(9,795)postera
lux radiis latum patefecerat orbem,
(9,796)cum
Venus et Iuno sociosque Hymenaeus ad ignes
(9,797)conveniunt,
potiturque sua puer Iphis Ianthe.
(10,1)Inde
per inmensum croceo velatus amictu
(10,2)aethera
digreditur Ciconumque Hymenaeus ad oras
(10,3)tendit
et Orphea nequiquam voce vocatur.
(10,4)adfuit
ille quidem, sed nec sollemnia verba
(10,5)nec
laetos vultus nec felix attulit omen.
(10,6)fax
quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo
(10,7)usque
fuit nullosque invenit motibus ignes.
(10,8)exitus
auspicio gravior: nam nupta per herbas
(10,9)dum
nova naiadum turba comitata vagatur,
(10,10)occidit
in talum serpentis dente recepto.
(10,11)quam
satis ad superas postquam Rhodopeius auras
(10,12)deflevit
vates, ne non temptaret et umbras,
(10,13)ad
Styga Taenaria est ausus descendere porta
(10,14)perque
leves populos simulacraque functa sepulcro
(10,15)Persephonen
adiit inamoenaque regna tenentem
(10,16)umbrarum
dominum pulsisque ad carmina nervis
(10,17)sic
ait: o positi sub terra numina mundi,
(10,18)in
quem reccidimus, quicquid mortale creamur,
(10,19)si
licet et falsi positis ambagibus oris
(10,20)vera
loqui sinitis, non huc, ut opaca viderem
(10,21)Tartara,
descendi, nec uti villosa colubris
(10,22)terna
Medusaei vincirem guttura monstri:
(10,23)causa
viae est coniunx, in quam calcata venenum
(10,24)vipera
diffudit crescentesque abstulit annos.
(10,25)posse
pati volui nec me temptasse negabo:
(10,26)vicit
Amor. supera deus hic bene notus in ora est;
(10,27)an
sit et hic, dubito: sed et hic tamen auguror esse,
(10,28)famaque
si veteris non est mentita rapinae,
(10,29)vos
quoque iunxit Amor. per ego haec loca plena timoris,
(10,30)per
Chaos hoc ingens vastique silentia regni,
(10,31)Eurydices,
oro, properata retexite fata.
(10,32)omnia
debemur vobis, paulumque morati
(10,33)serius
aut citius sedem properamus ad unam.
(10,34)tendimus
huc omnes, haec est domus ultima, vosque
(10,35)humani
generis longissima regna tenetis.
(10,36)haec
quoque, cum iustos matura peregerit annos,
(10,37)iuris
erit vestri: pro munere poscimus usum;
(10,38)quodsi
fata negant veniam pro coniuge, certum est
(10,39)nolle
redire mihi: leto gaudete duorum.
(10,40)Talia
dicentem nervosque ad verba moventem
(10,41)exsangues
flebant animae; nec Tantalus undam
(10,42)captavit
refugam, stupuitque Ixionis orbis,
(10,43)nec
carpsere iecur volucres, urnisque vacarunt
(10,44)Belides,
inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo.
(10,45)tunc
primum lacrimis victarum carmine fama est
(10,46)Eumenidum
maduisse genas, nec regia coniunx
(10,47)sustinet
oranti nec, qui regit ima, negare,
(10,48)Eurydicenque
vocant: umbras erat illa recentes
(10,49)inter
et incessit passu de vulnere tardo.
(10,50)hanc
simul et legem Rhodopeius accipit heros,
(10,51)ne
flectat retro sua lumina, donec Avernas
(10,52)exierit
valles; aut inrita dona futura.
(10,53)carpitur
adclivis per muta silentia trames,
(10,54)arduus,
obscurus, caligine densus opaca,
(10,55)nec
procul afuerunt telluris margine summae:
(10,56)hic,
ne deficeret, metuens avidusque videndi
(10,57)flexit
amans oculos, et protinus illa relapsa est,
(10,58)bracchiaque
intendens prendique et prendere certans
(10,59)nil
nisi cedentes infelix arripit auras.
(10,60)iamque
iterum moriens non est de coniuge quicquam
(10,61)questa
suo (quid enim nisi se quereretur amatam?)
(10,62)supremumque
vale, quod iam vix auribus ille
(10,63)acciperet,
dixit revolutaque rursus eodem est.
(10,64)Non
aliter stupuit gemina nece coniugis Orpheus,
(10,65)quam
tria qui timidus, medio portante catenas,
(10,66)colla
canis vidit, quem non pavor ante reliquit,
(10,67)quam
natura prior saxo per corpus oborto,
(10,68)quique
in se crimen traxit voluitque videri
(10,69)Olenos
esse nocens, tuque, o confisa figurae,
(10,70)infelix
Lethaea, tuae, iunctissima quondam
(10,71)pectora,
nunc lapides, quos umida sustinet Ide.
(10,72)orantem
frustraque iterum transire volentem
(10,73)portitor
arcuerat: septem tamen ille diebus
(10,74)squalidus
in ripa Cereris sine munere sedit;
(10,75)cura
dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere.
(10,76)esse
deos Erebi crudeles questus, in altam
(10,77)se
recipit Rhodopen pulsumque aquilonibus Haemum.
(10,78)Tertius
aequoreis inclusum Piscibus annum
(10,79)finierat
Titan, omnemque refugerat Orpheus
(10,80)femineam
Venerem, seu quod male cesserat illi,
(10,81)sive
fidem dederat; multas tamen ardor habebat
(10,82)iungere
se vati, multae doluere repulsae.
(10,83)ille
etiam Thracum populis fuit auctor amorem
(10,84)in
teneros transferre mares citraque iuventam
(10,85)aetatis
breve ver et primos carpere flores.
(10,86)Collis
erat collemque super planissima campi
(10,87)area,
quam viridem faciebant graminis herbae:
(10,88)umbra
loco deerat; qua postquam parte resedit
(10,89)dis
genitus vates et fila sonantia movit,
(10,90)umbra
loco venit: non Chaonis afuit arbor,
(10,91)non
nemus Heliadum, non frondibus aesculus altis,
(10,92)nec
tiliae molles, nec fagus et innuba laurus,
(10,93)et
coryli fragiles et fraxinus utilis hastis
(10,94)enodisque
abies curvataque glandibus ilex
(10,95)et
platanus genialis acerque coloribus inpar
(10,96)amnicolaeque
simul salices et aquatica lotos
(10,97)perpetuoque
virens buxum tenuesque myricae
(10,98)et
bicolor myrtus et bacis caerula tinus.
(10,99)vos
quoque, flexipedes hederae, venistis et una
(10,100)pampineae
vites et amictae vitibus ulmi
(10,101)ornique
et piceae pomoque onerata rubenti
(10,102)arbutus
et lentae, victoris praemia, palmae
(10,103)et
succincta comas hirsutaque vertice pinus,
(10,104)grata
deum matri, siquidem Cybeleius Attis
(10,105)exuit
hac hominem truncoque induruit illo.
(10,106)Adfuit
huic turbae metas imitata cupressus,
(10,107)nunc
arbor, puer ante deo dilectus ab illo,
(10,108)qui
citharam nervis et nervis temperat arcum.
(10,109)namque
sacer nymphis Carthaea tenentibus arva
(10,110)ingens
cervus erat, lateque patentibus altas
(10,111)ipse
suo capiti praebebat cornibus umbras.
(10,112)cornua
fulgebant auro, demissaque in armos
(10,113)pendebant
tereti gemmata monilia collo.
(10,114)bulla
super frontem parvis argentea loris
(10,115)vincta
movebatur; parilesque ex aere nitebant
(10,116)auribus
e geminis circum cava tempora bacae;
(10,117)isque
metu vacuus naturalique pavore
(10,118)deposito
celebrare domos mulcendaque colla
(10,119)quamlibet
ignotis manibus praebere solebat.
(10,120)sed
tamen ante alios, Ceae pulcherrime gentis,
(10,121)gratus
erat, Cyparisse, tibi: tu pabula cervum
(10,122)ad
nova, tu liquidi ducebas fontis ad undam,
(10,123)tu
modo texebas varios per cornua flores,
(10,124)nunc
eques in tergo residens huc laetus et illuc
(10,125)mollia
purpureis frenabas ora capistris.
(10,126)Aestus
erat mediusque dies, solisque vapore
(10,127)concava
litorei fervebant bracchia Cancri:
(10,128)fessus
in herbosa posuit sua corpora terra
(10,129)cervus
et arborea frigus ducebat ab umbra.
(10,130)hunc
puer inprudens iaculo Cyparissus acuto
(10,131)fixit
et, ut saevo morientem vulnere vidit,
(10,132)velle
mori statuit. quae non solacia Phoebus
(10,133)dixit
et, ut leviter pro materiaque doleret,
(10,134)admonuit!
gemit ille tamen munusque supremum
(10,135)hoc
petit a superis, ut tempore lugeat omni.
(10,136)iamque
per inmensos egesto sanguine fletus
(10,137)in
viridem verti coeperunt membra colorem,
(10,138)et,
modo qui nivea pendebant fronte capilli,
(10,139)horrida
caesaries fieri sumptoque rigore
(10,140)sidereum
gracili spectare cacumine caelum.
(10,141)ingemuit
tristisque deus lugebere nobis
(10,142)lugebisque
alios aderisque dolentibus inquit.
(10,143)Tale
nemus vates attraxerat inque ferarum
(10,144)concilio,
medius turbae, volucrumque sedebat.
(10,145)ut
satis inpulsas temptavit pollice chordas
(10,146)et
sensit varios, quamvis diversa sonarent,
(10,147)concordare
modos, hoc vocem carmine movit:
(10,148)ab
Iove, Musa parens, (cedunt Iovis omnia regno)
(10,149)carmina
nostra move! Iovis est mihi saepe potestas
(10,150)dicta
prius: cecini plectro graviore Gigantas
(10,151)sparsaque
Phlegraeis victricia fulmina campis.
(10,152)nunc
opus est leviore lyra, puerosque canamus
(10,153)dilectos
superis inconcessisque puellas
(10,154)ignibus
attonitas meruisse libidine poenam.
(10,155)Rex
superum Phrygii quondam Ganymedis amore
(10,156)arsit,
et inventum est aliquid, quod Iuppiter esse,
(10,157)quam
quod erat, mallet. nulla tamen alite verti
(10,158)dignatur,
nisi quae posset sua fulmina ferre.
(10,159)nec
mora, percusso mendacibus aere pennis
(10,160)abripit
Iliaden; qui nunc quoque pocula miscet
(10,161)invitaque
Iovi nectar Iunone ministrat.
(10,162)Te
quoque, Amyclide, posuisset in aethere Phoebus,
(10,163)tristia
si spatium ponendi fata dedissent.
(10,164)qua
licet, aeternus tamen es, quotiensque repellit
(10,165)ver
hiemem, Piscique Aries succedit aquoso,
(10,166)tu
totiens oreris viridique in caespite flores.
(10,167)te
meus ante omnes genitor dilexit, et orbe
(10,168)in
medio positi caruerunt praeside Delphi,
(10,169)dum
deus Eurotan inmunitamque frequentat
(10,170)Sparten,
nec citharae nec sunt in honore sagittae:
(10,171)inmemor
ipse sui non retia ferre recusat,
(10,172)non
tenuisse canes, non per iuga montis iniqui
(10,173)ire
comes, longaque alit adsuetudine flammas.
(10,174)iamque
fere medius Titan venientis et actae
(10,175)noctis
erat spatioque pari distabat utrimque,
(10,176)corpora
veste levant et suco pinguis olivi
(10,177)splendescunt
latique ineunt certamina disci.
(10,178)quem
prius aerias libratum Phoebus in auras
(10,179)misit
et oppositas disiecit pondere nubes;
(10,180)reccidit
in solidam longo post tempore terram
(10,181)pondus
et exhibuit iunctam cum viribus artem.
(10,182)protinus
inprudens actusque cupidine lusus
(10,183)tollere
Taenarides orbem properabat, at illum
(10,184)dura
repercusso subiecit verbere tellus
(10,185)in
vultus, Hyacinthe, tuos. expalluit aeque
(10,186)quam
puer ipse deus conlapsosque excipit artus,
(10,187)et
modo te refovet, modo tristia vulnera siccat,
(10,188)nunc
animam admotis fugientem sustinet herbis.
(10,189)nil
prosunt artes: erat inmedicabile vulnus.
(10,190)ut,
siquis violas rigidumve papaver in horto
(10,191)liliaque
infringat fulvis horrentia linguis,
(10,192)marcida
demittant subito caput illa vietum
(10,193)nec
se sustineant spectentque cacumine terram:
(10,194)sic
vultus moriens iacet et defecta vigore
(10,195)ipsa
sibi est oneri cervix umeroque recumbit.
(10,196)laberis,
Oebalide, prima fraudate iuventa,
(10,197)Phoebus
ait videoque tuum, mea crimina, vulnus.
(10,198)tu
dolor es facinusque meum: mea dextera leto
(10,199)inscribenda
tuo est. ego sum tibi funeris auctor.
(10,200)quae
mea culpa tamen, nisi si lusisse vocari
(10,201)culpa
potest, nisi culpa potest et amasse vocari?
(10,202)atque
utinam tecumque mori vitamque liceret
(10,203)reddere!
quod quoniam fatali lege tenemur,
(10,204)semper
eris mecum memorique haerebis in ore.
(10,205)te
lyra pulsa manu, te carmina nostra sonabunt,
(10,206)flosque
novus scripto gemitus imitabere nostros.
(10,207)tempus
et illud erit, quo se fortissimus heros
(10,208)addat
in hunc florem folioque legatur eodem.
(10,209)talia
dum vero memorantur Apollinis ore,
(10,210)ecce
cruor, qui fusus humo signaverat herbas,
(10,211)desinit
esse cruor, Tyrioque nitentior ostro
(10,212)flos
oritur formamque capit, quam lilia, si non
(10,213)purpureus
color his, argenteus esset in illis.
(10,214)non
satis hoc Phoebo est (is enim fuit auctor honoris):
(10,215)ipse
suos gemitus foliis inscribit, et AI AI
(10,216)flos
habet inscriptum, funestaque littera ducta est.
(10,217)nec
genuisse pudet Sparten Hyacinthon: honorque
(10,218)durat
in hoc aevi, celebrandaque more priorum
(10,219)annua
praelata redeunt Hyacinthia pompa.
(10,220)At
si forte roges fecundam Amathunta metallis,
(10,221)an
genuisse velit Propoetidas, abnuat aeque
(10,222)atque
illos, gemino quondam quibus aspera cornu
(10,223)frons
erat, unde etiam nomen traxere Cerastae.
(10,224)ante
fores horum stabat Iovis Hospitis ara;
(10,225)ignarus
sceleris quam siquis sanguine tinctam
(10,226)advena
vidisset, mactatos crederet illic
(10,227)lactantes
vitulos Amathusiacasque bidentes:
(10,228)hospes
erat caesus! sacris offensa nefandis
(10,229)ipsa
suas urbes Ophiusiaque arva parabat
(10,230)deserere
alma Venus. sed quid loca grata, quid urbes
(10,231)peccavere
meae? quod dixit crimen in illis?
(10,232)exilio
poenam potius gens inpia pendat
(10,233)vel
nece vel siquid medium est mortisque fugaeque.
(10,234)idque
quid esse potest, nisi versae poena figurae?
(10,235)dum
dubitat, quo mutet eos, ad cornua vultum
(10,236)flexit
et admonita est haec illis posse relinqui
(10,237)grandiaque
in torvos transformat membra iuvencos.
(10,238)Sunt
tamen obscenae Venerem Propoetides ausae
(10,239)esse
negare deam; pro quo sua numinis ira
(10,240)corpora
cum fama primae vulgasse feruntur,
(10,241)utque
pudor cessit, sanguisque induruit oris,
(10,242)in
rigidum parvo silicem discrimine versae.
(10,243)Quas
quia Pygmalion aevum per crimen agentis
(10,244)viderat,
offensus vitiis, quae plurima menti
(10,245)femineae
natura dedit, sine coniuge caelebs
(10,246)vivebat
thalamique diu consorte carebat.
(10,247)interea
niveum mira feliciter arte
(10,248)sculpsit
ebur formamque dedit, qua femina nasci
(10,249)nulla
potest, operisque sui concepit amorem.
(10,250)virginis
est verae facies, quam vivere credas,
(10,251)et,
si non obstet reverentia, velle moveri:
(10,252)ars
adeo latet arte sua. miratur et haurit
(10,253)pectore
Pygmalion simulati corporis ignes.
(10,254)saepe
manus operi temptantes admovet, an sit
(10,255)corpus
an illud ebur, nec adhuc ebur esse fatetur.
(10,256)oscula
dat reddique putat loquiturque tenetque
(10,257)et
credit tactis digitos insidere membris
(10,258)et
metuit, pressos veniat ne livor in artus,
(10,259)et
modo blanditias adhibet, modo grata puellis
(10,260)munera
fert illi conchas teretesque lapillos
(10,261)et
parvas volucres et flores mille colorum
(10,262)liliaque
pictasque pilas et ab arbore lapsas
(10,263)Heliadum
lacrimas; ornat quoque vestibus artus,
(10,264)dat
digitis gemmas, dat longa monilia collo,
(10,265)aure
leves bacae, redimicula pectore pendent:
(10,266)cuncta
decent; nec nuda minus formosa videtur.
(10,267)conlocat
hanc stratis concha Sidonide tinctis
(10,268)adpellatque
tori sociam adclinataque colla
(10,269)mollibus
in plumis, tamquam sensura, reponit.
(10,270)Festa
dies Veneris tota celeberrima Cypro
(10,271)venerat,
et pandis inductae cornibus aurum
(10,272)conciderant
ictae nivea cervice iuvencae,
(10,273)turaque
fumabant, cum munere functus ad aras
(10,274)constitit
et timide si, di, dare cuncta potestis,
(10,275)sit
coniunx, opto, non ausus eburnea virgo
(10,276)dicere,
Pygmalion similis mea dixit eburnae.
(10,277)sensit,
ut ipsa suis aderat Venus aurea festis,
(10,278)vota
quid illa velint et, amici numinis omen,
(10,279)flamma
ter accensa est apicemque per aera duxit.
(10,280)ut
rediit, simulacra suae petit ille puellae
(10,281)incumbensque
toro dedit oscula: visa tepere est;
(10,282)admovet
os iterum, manibus quoque pectora temptat:
(10,283)temptatum
mollescit ebur positoque rigore
(10,284)subsidit
digitis ceditque, ut Hymettia sole
(10,285)cera
remollescit tractataque pollice multas
(10,286)flectitur
in facies ipsoque fit utilis usu.
(10,287)dum
stupet et dubie gaudet fallique veretur,
(10,288)rursus
amans rursusque manu sua vota retractat.
(10,289)corpus
erat! saliunt temptatae pollice venae.
(10,290)tum
vero Paphius plenissima concipit heros
(10,291)verba,
quibus Veneri grates agat, oraque tandem
(10,292)ore
suo non falsa premit, dataque oscula virgo
(10,293)sensit
et erubuit timidumque ad lumina lumen
(10,294)attollens
pariter cum caelo vidit amantem.
(10,295)coniugio,
quod fecit, adest dea, iamque coactis
(10,296)cornibus
in plenum noviens lunaribus orbem
(10,297)illa
Paphon genuit, de qua tenet insula nomen.
(10,298)Editus
hac ille est, qui si sine prole fuisset,
(10,299)inter
felices Cinyras potuisset haberi.
(10,300)dira
canam; procul hinc natae, procul este parente
(10,301)aut,
mea si vestras mulcebunt carmina mentes,
(10,302)desit
in hac mihi parte fides, nec credite factum,
(10,303)vel,
si credetis, facti quoque credite poenam.
(10,304)si
tamen admissum sinit hoc natura videri,
(10,305)[gentibus
Ismariis et nostro gratulor orbi,]
(10,306)gratulor
huic terrae, quod abest regionibus illis,
(10,307)quae
tantum genuere nefas: sit dives amomo
(10,308)cinnamaque
costumque suum sudataque ligno
(10,309)tura
ferat floresque alios Panchaia tellus,
(10,310)dum
ferat et murram: tanti nova non fuit arbor.
(10,311)ipse
negat nocuisse tibi sua tela Cupido,
(10,312)Myrrha,
facesque suas a crimine vindicat isto;
(10,313)stipite
te Stygio tumidisque adflavit echidnis
(10,314)e
tribus una soror: scelus est odisse parentem,
(10,315)hic
amor est odio maius scelus. - undique lecti
(10,316)te
cupiunt proceres, totoque Oriente iuventus
(10,317)ad
thalami certamen adest: ex omnibus unum
(10,318)elige,
Myrrha, virum, dum ne sit in omnibus unus.
(10,319)illa
quidem sentit foedoque repugnat amori
(10,320)et
secum quo mente feror? quid molior? inquit
(10,321)di,
precor, et pietas sacrataque iura parentum,
(10,322)hoc
prohibete nefas scelerique resistite nostro,
(10,323)si
tamen hoc scelus est. sed enim damnare negatur
(10,324)hanc
Venerem pietas: coeunt animalia nullo
(10,325)cetera
dilectu, nec habetur turpe iuvencae
(10,326)ferre
patrem tergo, fit equo sua filia coniunx,
(10,327)quasque
creavit init pecudes caper, ipsaque, cuius
(10,328)semine
concepta est, ex illo concipit ales.
(10,329)felices,
quibus ista licent! humana malignas
(10,330)cura
dedit leges, et quod natura remittit,
(10,331)invida
iura negant. gentes tamen esse feruntur,
(10,332)in
quibus et nato genetrix et nata parenti
(10,333)iungitur,
et pietas geminato crescit amore.
(10,334)me
miseram, quod non nasci mihi contigit illic,
(10,335)fortunaque
loci laedor! - quid in ista revolvor?
(10,336)spes
interdictae, discedite! dignus amari
(10,337)ille,
sed ut pater, est. - ergo, si filia magni
(10,338)non
essem Cinyrae, Cinyrae concumbere possem:
(10,339)nunc,
quia iam meus est, non est meus, ipsaque damno
(10,340)est
mihi proximitas: aliena potentior essem.
(10,341)ire
libet procul hinc patriaeque relinquere fines,
(10,342)dum
scelus effugiam; retinet malus ardor euntem,
(10,343)ut
praesens spectem Cinyran tangamque loquarque
(10,344)osculaque
admoveam, si nil conceditur ultra.
(10,345)ultra
autem spectare aliquid potes, inpia virgo?
(10,346)et
quot confundas et iura et nomina, sentis?
(10,347)tune
eris et matris paelex et adultera patris?
(10,348)tune
soror nati genetrixque vocabere fratris?
(10,349)nec
metues atro crinitas angue sorores,
(10,350)quas
facibus saevis oculos atque ora petentes
(10,351)noxia
corda vident? at tu, dum corpore non es
(10,352)passa
nefas, animo ne concipe neve potentis
(10,353)concubitu
vetito naturae pollue foedus!
(10,354)velle
puta: res ipsa vetat; pius ille memorque est
(10,355)moris
- et o vellem similis furor esset in illo!
(10,356)Dixerat,
at Cinyras, quem copia digna procorum,
(10,357)quid
faciat, dubitare facit, scitatur ab ipsa,
(10,358)nominibus
dictis, cuius velit esse mariti;
(10,359)illa
silet primo patriisque in vultibus haerens
(10,360)aestuat
et tepido suffundit lumina rore.
(10,361)virginei
Cinyras haec credens esse timoris,
(10,362)flere
vetat siccatque genas atque oscula iungit;
(10,363)Myrrha
datis nimium gaudet consultaque, qualem
(10,364)optet
habere virum, similem tibi dixit; at ille
(10,365)non
intellectam vocem conlaudat et esto
(10,366)tam
pia semper ait. pietatis nomine dicto
(10,367)demisit
vultus sceleris sibi conscia virgo.
(10,368)Noctis
erat medium, curasque et corpora somnus
(10,369)solverat;
at virgo Cinyreia pervigil igni
(10,370)carpitur
indomito furiosaque vota retractat
(10,371)et
modo desperat, modo vult temptare, pudetque
(10,372)et
cupit, et, quid agat, non invenit, utque securi
(10,373)saucia
trabs ingens, ubi plaga novissima restat,
(10,374)quo
cadat, in dubio est omnique a parte timetur,
(10,375)sic
animus vario labefactus vulnere nutat
(10,376)huc
levis atque illuc momentaque sumit utroque,
(10,377)nec
modus et requies, nisi mors, reperitur amoris.
(10,378)mors
placet. erigitur laqueoque innectere fauces
(10,379)destinat
et zona summo de poste revincta
(10,380)care,
vale, Cinyra, causamque intellege mortis!
(10,381)dixit
et aptabat pallenti vincula collo.
(10,382)Murmura
verborum fidas nutricis ad aures
(10,383)pervenisse
ferunt limen servantis alumnae.
(10,384)surgit
anus reseratque fores mortisque paratae
(10,385)instrumenta
videns spatio conclamat eodem
(10,386)seque
ferit scinditque sinus ereptaque collo
(10,387)vincula
dilaniat; tum denique flere vacavit,
(10,388)tum
dare conplexus laqueique requirere causam.
(10,389)muta
silet virgo terramque inmota tuetur
(10,390)et
deprensa dolet tardae conamina mortis.
(10,391)instat
anus canosque suos et inania nudans
(10,392)ubera
per cunas alimentaque prima precatur,
(10,393)ut
sibi committat, quicquid dolet. illa rogantem
(10,394)aversata
gemit; certa est exquirere nutrix
(10,395)nec
solam spondere fidem. dic inquit opemque
(10,396)me
sine ferre tibi: non est mea pigra senectus.
(10,397)seu
furor est, habeo, quae carmine sanet et herbis;
(10,398)sive
aliquis nocuit, magico lustrabere ritu;
(10,399)ira
deum sive est, sacris placabilis ira.
(10,400)quid
rear ulterius? certe fortuna domusque
(10,401)sospes
et in cursu est: vivunt genetrixque paterque.
(10,402)Myrrha
patre audito suspiria duxit ab imo
(10,403)pectore;
nec nutrix etiamnum concipit ullum
(10,404)mente
nefas aliquemque tamen praesentit amorem;
(10,405)propositique
tenax, quodcumque est, orat, ut ipsi
(10,406)indicet,
et gremio lacrimantem tollit anili
(10,407)atque
ita conplectens infirmis membra lacertis
(10,408)sensimus,
inquit amas! et in hoc mea (pone timorem)
(10,409)sedulitas
erit apta tibi, nec sentiet umquam
(10,410)hoc
pater. exiluit gremio furibunda torumque
(10,411)ore
premens discede, precor, miseroque pudori
(10,412)parce!
ait; instanti discede, aut desine dixit
(10,413)quaerere,
quid doleam! scelus est, quod scire laboras.
(10,414)horret
anus tremulasque manus annisque metuque
(10,415)tendit
et ante pedes supplex procumbit alumnae
(10,416)et
modo blanditur, modo, si non conscia fiat,
(10,417)terret
et indicium laquei coeptaeque minatur
(10,418)mortis
et officium commisso spondet amori.
(10,419)extulit
illa caput lacrimisque inplevit obortis
(10,420)pectora
nutricis conataque saepe fateri
(10,421)saepe
tenet vocem pudibundaque vestibus ora
(10,422)texit
et o dixit felicem coniuge matrem!
(10,423)hactenus,
et gemuit. gelidus nutricis in artus
(10,424)ossaque
(sensit enim) penetrat tremor, albaque toto
(10,425)vertice
canities rigidis stetit hirta capillis,
(10,426)multaque,
ut excuteret diros, si posset, amores,
(10,427)addidit.
at virgo scit se non falsa moneri;
(10,428)certa
mori tamen est, si non potiatur amore.
(10,429)vive,
ait haec, potiere tuo - et, non ausa parente
(10,430)dicere,
conticuit promissaque numine firmat.
(10,431)Festa
piae Cereris celebrabant annua matres
(10,432)illa,
quibus nivea velatae corpora veste
(10,433)primitias
frugum dant spicea serta suarum
(10,434)perque
novem noctes venerem tactusque viriles
(10,435)in
vetitis numerant: turba Cenchreis in illa
(10,436)regis
adest coniunx arcanaque sacra frequentat.
(10,437)ergo
legitima vacuus dum coniuge lectus,
(10,438)nacta
gravem vino Cinyran male sedula nutrix,
(10,439)nomine
mentito veros exponit amores
(10,440)et
faciem laudat; quaesitis virginis annis
(10,441)par
ait est Myrrhae. quam postquam adducere iussa est
(10,442)utque
domum rediit, gaude, mea dixit alumna:
(10,443)vicimus!
infelix non toto pectore sentit
(10,444)laetitiam
virgo, praesagaque pectora maerent,
(10,445)sed
tamen et gaudet: tanta est discordia mentis.
(10,446)Tempus
erat, quo cuncta silent, interque triones
(10,447)flexerat
obliquo plaustrum temone Bootes:
(10,448)ad
facinus venit illa suum; fugit aurea caelo
(10,449)luna,
tegunt nigrae latitantia sidera nubes;
(10,450)nox
caret igne suo; primus tegis, Icare, vultus,
(10,451)Erigoneque
pio sacrata parentis amore.
(10,452)ter
pedis offensi signo est revocata, ter omen
(10,453)funereus
bubo letali carmine fecit:
(10,454)it
tamen, et tenebrae minuunt noxque atra pudorem;
(10,455)nutricisque
manum laeva tenet, altera motu
(10,456)caecum
iter explorat. thalami iam limina tangit,
(10,457)iamque
fores aperit, iam ducitur intus: at illi
(10,458)poplite
succiduo genua intremuere, fugitque
(10,459)et
color et sanguis, animusque relinquit euntem.
(10,460)quoque
suo propior sceleri est, magis horret, et ausi
(10,461)paenitet,
et vellet non cognita posse reverti.
(10,462)cunctantem
longaeva manu deducit et alto
(10,463)admotam
lecto cum traderet accipe, dixit,
(10,464)ista
tua est, Cinyra devotaque corpora iunxit.
(10,465)accipit
obsceno genitor sua viscera lecto
(10,466)virgineosque
metus levat hortaturque timentem.
(10,467)forsitan
aetatis quoque nomine filia dixit,
(10,468)dixit
et illa pater, sceleri ne nomina desint.
(10,469)Plena
patris thalamis excedit et inpia diro
(10,470)semina
fert utero conceptaque crimina portat.
(10,471)postera
nox facinus geminat, nec finis in illa est,
(10,472)cum
tandem Cinyras, avidus cognoscere amantem
(10,473)post
tot concubitus, inlato lumine vidit
(10,474)et
scelus et natam verbisque dolore retentis
(10,475)pendenti
nitidum vagina deripit ensem;
(10,476)Myrrha
fugit: tenebrisque et caecae munere noctis
(10,477)intercepta
neci est latosque vagata per agros
(10,478)palmiferos
Arabas Panchaeaque rura relinquit
(10,479)perque
novem erravit redeuntis cornua lunae,
(10,480)cum
tandem terra requievit fessa Sabaea;
(10,481)vixque
uteri portabat onus. tum nescia voti
(10,482)atque
inter mortisque metus et taedia vitae
(10,483)est
tales conplexa preces: o siqua patetis
(10,484)numina
confessis, merui nec triste recuso
(10,485)supplicium,
sed ne violem vivosque superstes
(10,486)mortuaque
exstinctos, ambobus pellite regnis
(10,487)mutataeque
mihi vitamque necemque negate!
(10,488)numen
confessis aliquod patet: ultima certe
(10,489)vota
suos habuere deos. nam crura loquentis
(10,490)terra
supervenit, ruptosque obliqua per ungues
(10,491)porrigitur
radix, longi firmamina trunci,
(10,492)ossaque
robur agunt, mediaque manente medulla
(10,493)sanguis
it in sucos, in magnos bracchia ramos,
(10,494)in
parvos digiti, duratur cortice pellis.
(10,495)iamque
gravem crescens uterum perstrinxerat arbor
(10,496)pectoraque
obruerat collumque operire parabat:
(10,497)non
tulit illa moram venientique obvia ligno
(10,498)subsedit
mersitque suos in cortice vultus.
(10,499)quae
quamquam amisit veteres cum corpore sensus,
(10,500)flet
tamen, et tepidae manant ex arbore guttae.
(10,501)est
honor et lacrimis, stillataque cortice murra
(10,502)nomen
erile tenet nulloque tacebitur aevo.
(10,503)At
male conceptus sub robore creverat infans
(10,504)quaerebatque
viam, qua se genetrice relicta
(10,505)exsereret;
media gravidus tumet arbore venter.
(10,506)tendit
onus matrem; neque habent sua verba dolores,
(10,507)nec
Lucina potest parientis voce vocari.
(10,508)nitenti
tamen est similis curvataque crebros
(10,509)dat
gemitus arbor lacrimisque cadentibus umet.
(10,510)constitit
ad ramos mitis Lucina dolentes
(10,511)admovitque
manus et verba puerpera dixit:
(10,512)arbor
agit rimas et fissa cortice vivum
(10,513)reddit
onus, vagitque puer; quem mollibus herbis
(10,514)naides
inpositum lacrimis unxere parentis.
(10,515)laudaret
faciem Livor quoque; qualia namque
(10,516)corpora
nudorum tabula pinguntur Amorum,
(10,517)talis
erat, sed, ne faciat discrimina cultus,
(10,518)aut
huic adde leves, aut illis deme pharetras.
(10,519)Labitur
occulte fallitque volatilis aetas,
(10,520)et
nihil est annis velocius: ille sorore
(10,521)natus
avoque suo, qui conditus arbore nuper,
(10,522)nuper
erat genitus, modo formosissimus infans,
(10,523)iam
iuvenis, iam vir, iam se formosior ipso est,
(10,524)iam
placet et Veneri matrisque ulciscitur ignes.
(10,525)namque
pharetratus dum dat puer oscula matri,
(10,526)inscius
exstanti destrinxit harundine pectus;
(10,527)laesa
manu natum dea reppulit: altius actum
(10,528)vulnus
erat specie primoque fefellerat ipsam.
(10,529)capta
viri forma non iam Cythereia curat
(10,530)litora,
non alto repetit Paphon aequore cinctam
(10,531)piscosamque
Cnidon gravidamve Amathunta metallis;
(10,532)abstinet
et caelo: caelo praefertur Adonis.
(10,533)hunc
tenet, huic comes est adsuetaque semper in umbra
(10,534)indulgere
sibi formamque augere colendo
(10,535)per
iuga, per silvas dumosaque saxa vagatur
(10,536)fine
genus vestem ritu succincta Dianae
(10,537)hortaturque
canes tutaeque animalia praedae,
(10,538)aut
pronos lepores aut celsum in cornua cervum
(10,539)aut
agitat dammas; a fortibus abstinet apris
(10,540)raptoresque
lupos armatosque unguibus ursos
(10,541)vitat
et armenti saturatos caede leones.
(10,542)te
quoque, ut hos timeas, siquid prodesse monendo
(10,543)possit,
Adoni, monet, fortis que fugacibus esto
(10,544)inquit;
in audaces non est audacia tuta.
(10,545)parce
meo, iuvenis, temerarius esse periclo,
(10,546)neve
feras, quibus arma dedit natura, lacesse,
(10,547)stet
mihi ne magno tua gloria. non movet aetas
(10,548)nec
facies nec quae Venerem movere, leones
(10,549)saetigerosque
sues oculosque animosque ferarum.
(10,550)fulmen
habent acres in aduncis dentibus apri,
(10,551)impetus
est fulvis et vasta leonibus ira,
(10,552)invisumque
mihi genus est. quae causa, roganti
(10,553)dicam,
ait et veteris monstrum mirabere culpae.
(10,554)sed
labor insolitus iam me lassavit, et, ecce,
(10,555)opportuna
sua blanditur populus umbra,
(10,556)datque
torum caespes: libet hac requiescere tecum
(10,557)(et
requievit) humo pressitque et gramen et ipsum
(10,558)inque
sinu iuvenis posita cervice reclinis
(10,559)sic
ait ac mediis interserit oscula verbis:
(10,560)Forsitan
audieris aliquam certamine cursus
(10,561)veloces
superasse viros: non fabula rumor
(10,562)ille
fuit; superabat enim. nec dicere posses,
(10,563)laude
pedum formaene bono praestantior esset.
(10,564)scitanti
deus huic de coniuge coniuge dixit
(10,565)nil
opus est, Atalanta, tibi: fuge coniugis usum.
(10,566)nec
tamen effugies teque ipsa viva carebis.
(10,567)territa
sorte dei per opacas innuba silvas
(10,568)vivit
et instantem turbam violenta procorum
(10,569)condicione
fugat, ne c sum potiunda, nisi inquit
(10,570)victa
prius cursu. pedibus contendite mecum:
(10,571)praemia
veloci coniunx thalamique dabuntur,
(10,572)mors
pretium tardis: ea lex certaminis esto.
(10,573)illa
quidem inmitis, sed (tanta potentia formae est)
(10,574)venit
ad hanc legem temeraria turba procorum.
(10,575)sederat
Hippomenes cursus spectator iniqui
(10,576)et
petitur cuiquam per tanta pericula coniunx?
(10,577)dixerat
ac nimios iuvenum damnarat amores;
(10,578)ut
faciem et posito corpus velamine vidit,
(10,579)quale
meum, vel quale tuum, si femina fias,
(10,580)obstipuit
tollensque manus ignoscite, dixit
(10,581)quos
modo culpavi! nondum mihi praemia nota,
(10,582)quae
peteretis, erant. laudando concipit ignes
(10,583)et,
ne quis iuvenum currat velocius, optat
(10,584)invidiaque
timet. sed cur certaminis huius
(10,585)intemptata
mihi fortuna relinquitur? inquit
(10,586)audentes
deus ipse iuvat! dum talia secum
(10,587)exigit
Hippomenes, passu volat alite virgo.
(10,588)quae
quamquam Scythica non setius ire sagitta
(10,589)Aonio
visa est iuveni, tamen ille decorem
(10,590)miratur
magis: et cursus facit ipse decorem.
(10,591)aura
refert ablata citis talaria plantis,
(10,592)tergaque
iactantur crines per eburnea, quaeque
(10,593)poplitibus
suberant picto genualia limbo;
(10,594)inque
puellari corpus candore ruborem
(10,595)traxerat,
haud aliter, quam cum super atria velum
(10,596)candida
purpureum simulatas inficit umbras.
(10,597)dum
notat haec hospes, decursa novissima meta est,
(10,598)et
tegitur festa victrix Atalanta corona.
(10,599)dant
gemitum victi penduntque ex foedere poenas.
(10,600)Non
tamen eventu iuvenis deterritus horum
(10,601)constitit
in medio vultuque in virgine fixo
(10,602)quid
facilem titulum superando quaeris inertes?
(10,603)mecum
confer ait. seu me fortuna potentem
(10,604)fecerit,
a tanto non indignabere vinci:
(10,605)namque
mihi genitor Megareus Onchestius, illi
(10,606)est
Neptunus avus, pronepos ego regis aquarum,
(10,607)nec
virtus citra genus est; seu vincar, habebis
(10,608)Hippomene
victo magnum et memorabile nomen.
(10,609)talia
dicentem molli Schoeneia vultu
(10,610)aspicit
et dubitat, superari an vincere malit,
(10,611)atque
ita quis deus hunc formosis inquit iniquus
(10,612)perdere
vult caraeque iubet discrimine vitae
(10,613)coniugium
petere hoc? non sum, me iudice, tanti.
(10,614)nec
forma tangor, (poteram tamen hac quoque tangi)
(10,615)sed
quod adhuc puer est; non me movet ipse, sed aetas.
(10,616)quid,
quod inest virtus et mens interrita leti?
(10,617)quid,
quod ab aequorea numeratur origine quartus?
(10,618)quid,
quod amat tantique putat conubia nostra,
(10,619)ut
pereat, si me fors illi dura negarit?
(10,620)dum
licet, hospes, abi thalamosque relinque cruentos.
(10,621)coniugium
crudele meum est, tibi nubere nulla
(10,622)nolet,
et optari potes a sapiente puella. -
(10,623)cur
tamen est mihi cura tui tot iam ante peremptis?
(10,624)viderit!
intereat, quoniam tot caede procorum
(10,625)admonitus
non est agiturque in taedia vitae. -
(10,626)occidet
hic igitur, voluit quia vivere mecum,
(10,627)indignamque
necem pretium patietur amoris?
(10,628)non
erit invidiae victoria nostra ferendae.
(10,629)sed
non culpa mea est! utinam desistere velles,
(10,630)aut,
quoniam es demens, utinam velocior esses!
(10,631)at
quam virgineus puerili vultus in ore est!
(10,632)a!
miser Hippomene, nollem tibi visa fuissem!
(10,633)vivere
dignus eras. quodsi felicior essem,
(10,634)nec
mihi coniugium fata inportuna negarent,
(10,635)unus
eras, cum quo sociare cubilia vellem.
(10,636)dixerat,
utque rudis primoque cupidine tacta,
(10,637)quod
facit, ignorans amat et non sentit amorem.
(10,638)Iam
solitos poscunt cursus populusque paterque,
(10,639)cum
me sollicita proles Neptunia voce
(10,640)invocat
Hippomenes Cytherea, que conprecor, ausis
(10,641)adsit
ait nostris et quos dedit, adiuvet ignes.
(10,642)detulit
aura preces ad me non invida blandas:
(10,643)motaque
sum, fateor, nec opis mora longa dabatur.
(10,644)est
ager, indigenae Tamasenum nomine dicunt,
(10,645)telluris
Cypriae pars optima, quem mihi prisci
(10,646)sacravere
senes templisque accedere dotem
(10,647)hanc
iussere meis; medio nitet arbor in arvo,
(10,648)fulva
comas, fulvo ramis crepitantibus auro:
(10,649)hinc
tria forte mea veniens decerpta ferebam
(10,650)aurea
poma manu nullique videnda nisi ipsi
(10,651)Hippomenen
adii docuique, quis usus in illis.
(10,652)signa
tubae dederant, cum carcere pronus uterque
(10,653)emicat
et summam celeri pede libat harenam:
(10,654)posse
putes illos sicco freta radere passu
(10,655)et
segetis canae stantes percurrere aristas.
(10,656)adiciunt
animos iuveni clamorque favorque
(10,657)verbaque
dicentum nunc, nunc incumbere tempus!
(10,658)Hippomene,
propera! nunc viribus utere totis!
(10,659)pelle
moram: vinces! dubium, Megareius heros
(10,660)gaudeat
an virgo magis his Schoeneia dictis.
(10,661)o
quotiens, cum iam posset transire, morata est
(10,662)spectatosque
diu vultus invita reliquit!
(10,663)aridus
e lasso veniebat anhelitus ore,
(10,664)metaque
erat longe: tum denique de tribus unum
(10,665)fetibus
arboreis proles Neptunia misit.
(10,666)obstipuit
virgo nitidique cupidine pomi
(10,667)declinat
cursus aurumque volubile tollit;
(10,668)praeterit
Hippomenes: resonant spectacula plausu.
(10,669)illa
moram celeri cessataque tempora cursu
(10,670)corrigit
atque iterum iuvenem post terga relinquit:
(10,671)et
rursus pomi iactu remorata secundi
(10,672)consequitur
transitque virum. pars ultima cursus
(10,673)restabat;
nunc inquit ades, dea muneris auctor!
(10,674)inque
latus campi, quo tardius illa rediret,
(10,675)iecit
ab obliquo nitidum iuvenaliter aurum.
(10,676)an
peteret, virgo visa est dubitare: coegi
(10,677)tollere
et adieci sublato pondera malo
(10,678)inpediique
oneris pariter gravitate moraque,
(10,679)neve
meus sermo cursu sit tardior ipso,
(10,680)praeterita
est virgo: duxit sua praemia victor.
(10,681)Dignane,
cui grates ageret, cui turis honorem
(10,682)ferret,
Adoni, fui? nec grates inmemor egit,
(10,683)nec
mihi tura dedit. subitam convertor in iram,
(10,684)contemptuque
dolens, ne sim spernenda futuris,
(10,685)exemplo
caveo meque ipsa exhortor in ambos:
(10,686)templa,
deum Matri quae quondam clarus Echion
(10,687)fecerat
ex voto, nemorosis abdita silvis,
(10,688)transibant,
et iter longum requiescere suasit;
(10,689)illic
concubitus intempestiva cupido
(10,690)occupat
Hippomenen a numine concita nostro.
(10,691)luminis
exigui fuerat prope templa recessus,
(10,692)speluncae
similis, nativo pumice tectus,
(10,693)religione
sacer prisca, quo multa sacerdos
(10,694)lignea
contulerat veterum simulacra deorum;
(10,695)hunc
init et vetito temerat sacraria probro.
(10,696)sacra
retorserunt oculos, turritaque Mater
(10,697)an
Stygia sontes dubitavit mergeret unda:
(10,698)poena
levis visa est; ergo modo levia fulvae
(10,699)colla
iubae velant, digiti curvantur in ungues,
(10,700)ex
umeris armi fiunt, in pectora totum
(10,701)pondus
abit, summae cauda verruntur harenae;
(10,702)iram
vultus habet, pro verbis murmura reddunt,
(10,703)pro
thalamis celebrant silvas aliisque timendi
(10,704)dente
premunt domito Cybeleia frena leones.
(10,705)hos
tu, care mihi, cumque his genus omne ferarum,
(10,706)quod
non terga fugae, sed pugnae pectora praebet,
(10,707)effuge,
ne virtus tua sit damnosa duobus!
(10,708)Illa
quidem monuit iunctisque per aera cycnis
(10,709)carpit
iter, sed stat monitis contraria virtus.
(10,710)forte
suem latebris vestigia certa secuti
(10,711)excivere
canes, silvisque exire parantem
(10,712)fixerat
obliquo iuvenis Cinyreius ictu:
(10,713)protinus
excussit pando venabula rostro
(10,714)sanguine
tincta suo trepidumque et tuta petentem
(10,715)trux
aper insequitur totosque sub inguine dentes
(10,716)abdidit
et fulva moribundum stravit harena.
(10,717)vecta
levi curru medias Cytherea per auras
(10,718)Cypron
olorinis nondum pervenerat alis:
(10,719)agnovit
longe gemitum morientis et albas
(10,720)flexit
aves illuc, utque aethere vidit ab alto
(10,721)exanimem
inque suo iactantem sanguine corpus,
(10,722)desiluit
pariterque sinum pariterque capillos
(10,723)rupit
et indignis percussit pectora palmis
(10,724)questaque
cum fatis at non tamen omnia vestri
(10,725)iuris
erunt dixit. luctus monimenta manebunt
(10,726)semper,
Adoni, mei, repetitaque mortis imago
(10,727)annua
plangoris peraget simulamina nostri;
(10,728)at
cruor in florem mutabitur. an tibi quondam
(10,729)femineos
artus in olentes vertere mentas,
(10,730)Persephone,
licuit: nobis Cinyreius heros
(10,731)invidiae
mutatus erit? sic fata cruorem
(10,732)nectare
odorato sparsit, qui tinctus ab illo
(10,733)intumuit
sic, ut fulvo perlucida caeno
(10,734)surgere
bulla solet, nec plena longior hora
(10,735)facta
mora est, cum flos de sanguine concolor ortus,
(10,736)qualem,
quae lento celant sub cortice granum,
(10,737)punica
ferre solent; brevis est tamen usus in illo;
(10,738)namque
male haerentem et nimia levitate caducum
(10,739)excutiunt
idem, qui praestant nomina, venti.
(11,1)Carmine
dum tali silvas animosque ferarum
(11,2)Threicius
vates et saxa sequentia ducit,
(11,3)ecce
nurus Ciconum tectae lymphata ferinis
(11,4)pectora
velleribus tumuli de vertice cernunt
(11,5)Orphea
percussis sociantem carmina nervis.
(11,6)e
quibus una leves iactato crine per auras,
(11,7)en,
ait en, hic est nostri contemptor! et hastam
(11,8)vatis
Apollinei vocalia misit in ora,
(11,9)quae
foliis praesuta notam sine vulnere fecit;
(11,10)alterius
telum lapis est, qui missus in ipso
(11,11)aere
concentu victus vocisque lyraeque est
(11,12)ac
veluti supplex pro tam furialibus ausis
(11,13)ante
pedes iacuit. sed enim temeraria crescunt
(11,14)bella
modusque abiit insanaque regnat Erinys;
(11,15)cunctaque
tela forent cantu mollita, sed ingens
(11,16)clamor
et infracto Berecyntia tibia cornu
(11,17)tympanaque
et plausus et Bacchei ululatus
(11,18)obstrepuere
sono citharae, tum denique saxa
(11,19)non
exauditi rubuerunt sanguine vatis.
(11,20)ac
primum attonitas etiamnum voce canentis
(11,21)innumeras
volucres anguesque agmenque ferarum
(11,22)maenades
Orphei titulum rapuere triumphi;
(11,23)inde
cruentatis vertuntur in Orphea dextris
(11,24)et
coeunt ut aves, si quando luce vagantem
(11,25)noctis
avem cernunt, structoque utrimque theatro
(11,26)ceu
matutina cervus periturus harena
(11,27)praeda
canum est, vatemque petunt et fronde virentes
(11,28)coniciunt
thyrsos non haec in munera factos.
(11,29)hae
glaebas, illae direptos arbore ramos,
(11,30)pars
torquent silices; neu desint tela furori,
(11,31)forte
boves presso subigebant vomere terram,
(11,32)nec
procul hinc multo fructum sudore parantes
(11,33)dura
lacertosi fodiebant arva coloni,
(11,34)agmine
qui viso fugiunt operisque relinquunt
(11,35)arma
sui, vacuosque iacent dispersa per agros
(11,36)sarculaque
rastrique graves longique ligones;
(11,37)quae
postquam rapuere ferae cornuque minaces
(11,38)divulsere
boves, ad vatis fata recurrunt
(11,39)tendentemque
manus et in illo tempore primum
(11,40)inrita
dicentem nec quicquam voce moventem
(11,41)sacrilegae
perimunt, perque os, pro Iuppiter! illud
(11,42)auditum
saxis intellectumque ferarum
(11,43)sensibus
in ventos anima exhalata recessit.
(11,44)Te
maestae volucres, Orpheu, te turba ferarum,
(11,45)te
rigidi silices, te carmina saepe secutae
(11,46)fleverunt
silvae, positis te frondibus arbor
(11,47)tonsa
comas luxit; lacrimis quoque flumina dicunt
(11,48)increvisse
suis, obstrusaque carbasa pullo
(11,49)naides
et dryades passosque habuere capillos.
(11,50)membra
iacent diversa locis, caput, Hebre, lyramque
(11,51)excipis:
et (mirum!) medio dum labitur amne,
(11,52)flebile
nescio quid queritur lyra, flebile lingua
(11,53)murmurat
exanimis, respondent flebile ripae.
(11,54)iamque
mare invectae flumen populare relinquunt
(11,55)et
Methymnaeae potiuntur litore Lesbi:
(11,56)hic
ferus expositum peregrinis anguis harenis
(11,57)os
petit et sparsos stillanti rore capillos.
(11,58)tandem
Phoebus adest morsusque inferre parantem
(11,59)arcet
et in lapidem rictus serpentis apertos
(11,60)congelat
et patulos, ut erant, indurat hiatus.
(11,61)Umbra
subit terras, et quae loca viderat ante,
(11,62)cuncta
recognoscit quaerensque per arva piorum
(11,63)invenit
Eurydicen cupidisque amplectitur ulnis;
(11,64)hic
modo coniunctis spatiantur passibus ambo,
(11,65)nunc
praecedentem sequitur, nunc praevius anteit
(11,66)Eurydicenque
suam iam tuto respicit Orpheus.
(11,67)Non
inpune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus
(11,68)amissoque
dolens sacrorum vate suorum
(11,69)protinus
in silvis matres Edonidas omnes,
(11,70)quae
videre nefas, torta radice ligavit;
(11,71)quippe
pedum digitos via, quam tum est quaeque secuta,
(11,72)traxit
et in solidam detrusit acumina terram,
(11,73)utque
suum laqueis, quos callidus abdidit auceps,
(11,74)crus
ubi commisit volucris sensitque teneri,
(11,75)plangitur
ac trepidans adstringit vincula motu:
(11,76)sic,
ut quaeque solo defixa cohaeserat harum,
(11,77)exsternata
fugam frustra temptabat, at illam
(11,78)lenta
tenet radix exsultantemque coercet,
(11,79)dumque
ubi sint digiti, dum pes ubi, quaerit, et ungues,
(11,80)aspicit
in teretes lignum succedere suras
(11,81)et
conata femur maerenti plangere dextra
(11,82)robora
percussit, pectus quoque robora fiunt,
(11,83)robora
sunt umeri; nodosaque bracchia veros
(11,84)esse
putes ramos, et non fallare putando.
(11,85)Nec
satis hoc Baccho est, ipsos quoque deserit agros
(11,86)cumque
choro meliore sui vineta Timoli
(11,87)Pactolonque
petit, quamvis non aureus illo
(11,88)tempore
nec caris erat invidiosus harenis.
(11,89)hunc
adsueta cohors, satyri bacchaeque, frequentant,
(11,90)at
Silenus abest: titubantem annisque meroque
(11,91)ruricolae
cepere Phryges vinctumque coronis
(11,92)ad
regem duxere Midan, cui Thracius Orpheus
(11,93)orgia
tradiderat cum Cecropio Eumolpo.
(11,94)qui
simul agnovit socium comitemque sacrorum,
(11,95)hospitis
adventu festum genialiter egit
(11,96)per
bis quinque dies et iunctas ordine noctes,
(11,97)et
iam stellarum sublime coegerat agmen
(11,98)Lucifer
undecimus, Lydos cum laetus in agros
(11,99)rex
venit et iuveni Silenum reddit alumno.
(11,100)Huic
deus optandi gratum, sed inutile, fecit
(11,101)muneris
arbitrium gaudens altore recepto.
(11,102)ille
male usurus donis ait effice, quicquid
(11,103)corpore
contigero, fulvum vertatur in aurum.
(11,104)adnuit
optatis nocituraque munera solvit
(11,105)Liber
et indoluit, quod non meliora petisset.
(11,106)laetus
abit gaudetque malo Berecyntius heros
(11,107)pollicitique
fidem tangendo singula temptat
(11,108)vixque
sibi credens, non alta fronde virentem
(11,109)ilice
detraxit virgam: virga aurea facta est;
(11,110)tollit
humo saxum: saxum quoque palluit auro;
(11,111)contigit
et glaebam: contactu glaeba potenti
(11,112)massa
fit; arentis Cereris decerpsit aristas:
(11,113)aurea
messis erat; demptum tenet arbore pomum:
(11,114)Hesperidas
donasse putes; si postibus altis
(11,115)admovit
digitos, postes radiare videntur;
(11,116)ille
etiam liquidis palmas ubi laverat undis,
(11,117)unda
fluens palmis Danaen eludere posset;
(11,118)vix
spes ipse suas animo capit aurea fingens
(11,119)omnia.
gaudenti mensas posuere ministri
(11,120)exstructas
dapibus nec tostae frugis egentes:
(11,121)tum
vero, sive ille sua Cerealia dextra
(11,122)munera
contigerat, Cerealia dona rigebant,
(11,123)sive
dapes avido convellere dente parabat,
(11,124)lammina
fulva dapes admoto dente premebat;
(11,125)miscuerat
puris auctorem muneris undis:
(11,126)fusile
per rictus aurum fluitare videres.
(11,127)Attonitus
novitate mali divesque miserque
(11,128)effugere
optat opes et quae modo voverat, odit.
(11,129)copia
nulla famem relevat; sitis arida guttur
(11,130)urit,
et inviso meritus torquetur ab auro
(11,131)ad
caelumque manus et splendida bracchia tollens
(11,132)da
veniam, Lenaee pater! peccavimus inquit,
(11,133)sed
miserere, precor, speciosoque eripe damno!
(11,134)mite
deum numen: Bacchus peccasse fatentem
(11,135)restituit
pactique fide data munera solvit
(11,136)ne
ve male optato maneas circumlitus auro,
(11,137)vade
ait ad magnis vicinum Sardibus amnem
(11,138)perque
iugum nitens labentibus obvius undis
(11,139)carpe
viam, donec venias ad fluminis ortus,
(11,140)spumigeroque
tuum fonti, qua plurimus exit,
(11,141)subde
caput corpusque simul, simul elue crimen.
(11,142)rex
iussae succedit aquae: vis aurea tinxit
(11,143)flumen
et humano de corpore cessit in amnem;
(11,144)nunc
quoque iam veteris percepto semine venae
(11,145)arva
rigent auro madidis pallentia glaebis.
(11,146)Ille
perosus opes silvas et rura colebat
(11,147)Panaque
montanis habitantem semper in antris,
(11,148)pingue
sed ingenium mansit, nocituraque, ut ante,
(11,149)rursus
erant domino stultae praecordia mentis.
(11,150)nam
freta prospiciens late riget arduus alto
(11,151)Tmolus
in ascensu clivoque extensus utroque
(11,152)Sardibus
hinc, illinc parvis finitur Hypaepis.
(11,153)Pan
ibi dum teneris iactat sua sibila nymphis
(11,154)et
leve cerata modulatur harundine carmen
(11,155)ausus
Apollineos prae se contemnere cantus,
(11,156)iudice
sub Tmolo certamen venit ad inpar.
(11,157)Monte
suo senior iudex consedit et aures
(11,158)liberat
arboribus: quercu coma caerula tantum
(11,159)cingitur,
et pendent circum cava tempora glandes.
(11,160)isque
deum pecoris spectans in iudice dixit
(11,161)nulla
mora est. calamis agrestibus insonat ille
(11,162)barbaricoque
Midan (aderat nam forte canenti)
(11,163)carmine
delenit; post hunc sacer ora retorsit
(11,164)Tmolus
ad os Phoebi: vultum sua silva secuta est.
(11,165)ille
caput flavum lauro Parnaside vinctus
(11,166)verrit
humum Tyrio saturata murice palla
(11,167)instructamque
fidem gemmis et dentibus Indis
(11,168)sustinet
a laeva, tenuit manus altera plectrum;
(11,169)artificis
status ipse fuit. tum stamina docto
(11,170)pollice
sollicitat, quorum dulcedine captus
(11,171)Pana
iubet Tmolus citharae submittere cannas.
(11,172)Iudicium
sanctique placet sententia montis
(11,173)omnibus,
arguitur tamen atque iniusta vocatur
(11,174)unius
sermone Midae; nec Delius aures
(11,175)humanam
stolidas patitur retinere figuram,
(11,176)sed
trahit in spatium villisque albentibus inplet
(11,177)instabilesque
imas facit et dat posse moveri:
(11,178)cetera
sunt hominis, partem damnatur in unam
(11,179)induiturque
aures lente gradientis aselli.
(11,180)ille
quidem celare cupit turpique pudore
(11,181)tempora
purpureis temptat relevare tiaris;
(11,182)sed
solitus longos ferro resecare capillos
(11,183)viderat
hoc famulus, qui cum nec prodere visum
(11,184)dedecus
auderet, cupiens efferre sub auras,
(11,185)nec
posset reticere tamen, secedit humumque
(11,186)effodit
et, domini quales adspexerit aures,
(11,187)voce
refert parva terraeque inmurmurat haustae
(11,188)indiciumque
suae vocis tellure regesta
(11,189)obruit
et scrobibus tacitus discedit opertis.
(11,190)creber
harundinibus tremulis ibi surgere lucus
(11,191)coepit
et, ut primum pleno maturuit anno,
(11,192)prodidit
agricolam: leni nam motus ab austro
(11,193)obruta
verba refert dominique coarguit aures.
(11,194)Ultus
abit Tmolo liquidumque per aera vectus
(11,195)angustum
citra pontum Nepheleidos Helles
(11,196)Laomedonteis
Latoius adstitit arvis.
(11,197)dextera
Sigei, Rhoetei laeva profundi
(11,198)ara
Panomphaeo vetus est sacrata Tonanti:
(11,199)inde
novae primum moliri moenia Troiae
(11,200)Laomedonta
videt susceptaque magna labore
(11,201)crescere
difficili nec opes exposcere parvas
(11,202)cumque
tridentigero tumidi genitore profundi
(11,203)mortalem
induitur formam Phrygiaeque tyranno
(11,204)aedificat
muros pactus pro moenibus aurum.
(11,205)stabat
opus: pretium rex infitiatur et addit,
(11,206)perfidiae
cumulum, falsis periuria verbis.
(11,207)non
inpune feres rector maris inquit, et omnes
(11,208)inclinavit
aquas ad avarae litora Troiae
(11,209)inque
freti formam terras conplevit opesque
(11,210)abstulit
agricolis et fluctibus obruit agros.
(11,211)poena
neque haec satis est: regis quoque filia monstro
(11,212)poscitur
aequoreo, quam dura ad saxa revinctam
(11,213)vindicat
Alcides promissaque munera dictos
(11,214)poscit
equos tantique operis mercede negata
(11,215)bis
periura capit superatae moenia Troiae.
(11,216)nec,
pars militiae, Telamon sine honore recessit
(11,217)Hesioneque
data potitur. nam coniuge Peleus
(11,218)clarus
erat diva nec avi magis ille superbus
(11,219)nomine
quam soceri, siquidem Iovis esse nepoti
(11,220)contigit
haut uni, coniunx dea contigit uni.
(11,221)Namque
senex Thetidi Proteus dea dixerat undae,
(11,222)concipe:
mater eris iuvenis, qui fortibus annis
(11,223)acta
patris vincet maiorque vocabitur illo.
(11,224)ergo,
ne quicquam mundus Iove maius haberet,
(11,225)quamvis
haut tepidos sub pectore senserat ignes,
(11,226)Iuppiter
aequoreae Thetidis conubia fugit,
(11,227)in
suaque Aeaciden succedere vota nepotem
(11,228)iussit
et amplexus in virginis ire marinae.
(11,229)Est
sinus Haemoniae curvos falcatus in arcus,
(11,230)bracchia
procurrunt: ubi, si foret altior unda,
(11,231)portus
erat; summis inductum est aequor harenis;
(11,232)litus
habet solidum, quod nec vestigia servet
(11,233)nec
remoretur iter nec opertum pendeat alga;
(11,234)myrtea
silva subest bicoloribus obsita bacis.
(11,235)est
specus in medio, natura factus an arte,
(11,236)ambiguum,
magis arte tamen: quo saepe venire
(11,237)frenato
delphine sedens, Theti, nuda solebas.
(11,238)illic
te Peleus, ut somno vincta iacebas,
(11,239)occupat,
et quoniam precibus temptata repugnas,
(11,240)vim
parat, innectens ambobus colla lacertis;
(11,241)quod
nisi venisses variatis saepe figuris
(11,242)ad
solitas artes, auso foret ille potitus;
(11,243)sed
modo tu volucris: volucrem tamen ille tenebat;
(11,244)nunc
gravis arbor eras: haerebat in arbore Peleus;
(11,245)tertia
forma fuit maculosae tigridis: illa
(11,246)territus
Aeacides a corpore bracchia solvit.
(11,247)inde
deos pelagi vino super aequora fuso
(11,248)et
pecoris fibris et fumo turis adorat,
(11,249)donec
Carpathius medio de gurgite vates
(11,250)Aeacide,
dixit thalamis potiere petitis,
(11,251)tu
modo, cum rigido sopita quiescet in antro,
(11,252)ignaram
laqueis vincloque innecte tenaci.
(11,253)nec
te decipiat centum mentita figuras,
(11,254)sed
preme, quicquid erit, dum, quod fuit ante, reformet.
(11,255)dixerat
haec Proteus et condidit aequore vultum
(11,256)admisitque
suos in verba novissima fluctus.
(11,257)Pronus
erat Titan inclinatoque tenebat
(11,258)Hesperium
temone fretum, cum pulchra relicto
(11,259)Nereis
ingreditur consueta cubilia ponto;
(11,260)vix
bene virgineos Peleus invaserat artus:
(11,261)illa
novat formas, donec sua membra teneri
(11,262)sentit
et in partes diversas bracchia tendi.
(11,263)tum
denum ingemuit, ne que ait sine numine vincis
(11,264)exhibita
estque Thetis: confessam amplectitur heros
(11,265)et
potitur votis ingentique inplet Achille.
(11,266)Felix
et nato, felix et coniuge Peleus,
(11,267)et
cui, si demas iugulati crimina Phoci,
(11,268)omnia
contigerant: fraterno sanguine sontem
(11,269)expulsumque
domo patria Trachinia tellus
(11,270)accipit.
hic regnum sine vi, sine caede gerebat
(11,271)Lucifero
genitore satus patriumque nitorem
(11,272)ore
ferens Ceyx, illo qui tempore maestus
(11,273)dissimilisque
sui fratrem lugebat ademptum.
(11,274)quo
postquam Aeacides fessus curaque viaque
(11,275)venit
et intravit paucis comitantibus urbem,
(11,276)quosque
greges pecorum, quae secum armenta trahebat,
(11,277)haut
procul a muris sub opaca valle reliquit;
(11,278)copia
cum facta est adeundi prima tyranni,
(11,279)velamenta
manu praetendens supplice, qui sit
(11,280)quoque
satus, memorat, tantum sua crimina celat
(11,281)mentiturque
fugae causam; petit, urbe vel agro
(11,282)se
iuvet. hunc contra placido Trachinius ore
(11,283)talibus
adloquitur: mediae quoque commoda plebi
(11,284)nostra
patent, Peleu, nec inhospita regna tenemus;
(11,285)adicis
huic animo momenta potentia, clarum
(11,286)nomen
avumque Iovem; ne tempora perde precando!
(11,287)quod
petis, omne feres tuaque haec pro parte vocato,
(11,288)qualiacumque
vides! utinam meliora videres!
(11,289)et
flebat: moveat tantos quae causa dolores,
(11,290)Peleusque
comitesque rogant; quibus ille profatur:
(11,291)forsitan
hanc volucrem, rapto quae vivit et omnes
(11,292)terret
aves, semper pennas habuisse putetis:
(11,293)vir
fuit (et - tanta est animi constantia - iam tum
(11,294)acer
erat belloque ferox ad vimque paratus)
(11,295)nomine
Daedalion. illo genitore creatis,
(11,296)qui
vocat Auroram caeloque novissimus exit,
(11,297)culta
mihi pax est, pacis mihi cura tenendae
(11,298)coniugiique
fuit, fratri fera bella placebant:
(11,299)illius
virtus reges gentesque subegit,
(11,300)quae
nunc Thisbaeas agitat mutata columbas.
(11,301)nata
erat huic Chione, quae dotatissima forma
(11,302)mille
procos habuit, bis septem nubilis annis.
(11,303)forte
revertentes Phoebus Maiaque creatus,
(11,304)ille
suis Delphis, hic vertice Cyllenaeo,
(11,305)videre
hanc pariter, pariter traxere colorem.
(11,306)spem
veneris differt in tempora noctis Apollo;
(11,307)non
fert ille moras virgaque movente soporem
(11,308)virginis
os tangit: tactu iacet illa potenti
(11,309)vimque
dei patitur; nox caelum sparserat astris:
(11,310)Phoebus
anum simulat praereptaque gaudia sumit.
(11,311)ut
sua maturus conplevit tempora venter,
(11,312)alipedis
de stirpe dei versuta propago
(11,313)nascitur
Autolycus furtum ingeniosus ad omne,
(11,314)candida
de nigris et de candentibus atra
(11,315)qui
facere adsuerat, patriae non degener artis;
(11,316)nascitur
e Phoebo (namque est enixa gemellos)
(11,317)carmine
vocali clarus citharaque Philammon.
(11,318)quid
peperisse duos et dis placuisse duobus
(11,319)et
forti genitore et progenitore nitenti
(11,320)esse
satam prodest? an obest quoque gloria multis?
(11,321)obfuit
huic certe! quae se praeferre Dianae
(11,322)sustinuit
faciemque deae culpavit, at illi
(11,323)ira
ferox mota est factis que placebimus inquit.
(11,324)nec
mora, curvavit cornu nervoque sagittam
(11,325)inpulit
et meritam traiecit harundine linguam.
(11,326)lingua
tacet, nec vox temptataque verba sequuntur,
(11,327)conantemque
loqui cum sanguine vita reliquit;
(11,328)quam
miser amplexans ego tum patriumque dolorem
(11,329)corde
tuli fratrique pio solacia dixi,
(11,330)quae
pater haut aliter quam cautes murmura ponti
(11,331)accipit
et natam delamentatur ademptam;
(11,332)ut
vero ardentem vidit, quater impetus illi
(11,333)in
medios fuit ire rogos, quater inde repulsus
(11,334)concita
membra fugae mandat similisque iuvenco
(11,335)spicula
crabronum pressa cervice gerenti,
(11,336)qua
via nulla, ruit. iam tum mihi currere visus
(11,337)plus
homine est, alasque pedes sumpsisse putares.
(11,338)effugit
ergo omnes veloxque cupidine leti
(11,339)vertice
Parnasi potitur; miseratus Apollo,
(11,340)cum
se Daedalion saxo misisset ab alto,
(11,341)fecit
avem et subitis pendentem sustulit alis
(11,342)oraque
adunca dedit, curvos dedit unguibus hamos,
(11,343)virtutem
antiquam, maiores corpore vires,
(11,344)et
nunc accipiter, nulli satis aequus, in omnes
(11,345)saevit
aves aliisque dolens fit causa dolendi.
(11,346)Quae
dum Lucifero genitus miracula narrat
(11,347)de
consorte suo, cursu festinus anhelo
(11,348)advolat
armenti custos Phoceus Onetor
(11,349)et
Peleu, Peleu! magnae tibi nuntius adsum
(11,350)cladis
ait. quodcumque ferat, iubet edere Peleus,
(11,351)pendet
et ipse metu trepidi Trachinius oris;
(11,352)ille
refert fessos ad litora curva iuvencos
(11,353)adpuleram,
medio cum Sol altissimus orbe
(11,354)tantum
respiceret, quantum superesse videret,
(11,355)parsque
boum fulvis genua inclinarat harenis
(11,356)latarumque
iacens campos spectabat aquarum,
(11,357)pars
gradibus tardis illuc errabat et illuc;
(11,358)nant
alii celsoque exstant super aequora collo.
(11,359)templa
mari subsunt nec marmore clara neque auro,
(11,360)sed
trabibus densis lucoque umbrosa vetusto:
(11,361)Nereides
Nereusque tenent (hos navita ponti
(11,362)edidit
esse deos, dum retia litore siccat);
(11,363)iuncta
palus huic est densis obsessa salictis,
(11,364)quam
restagnantis fecit maris unda paludem:
(11,365)inde
fragore gravi strepitans loca proxima terret,
(11,366)belua
vasta, lupus iuncisque palustribus exit,
(11,367)oblitus
et spumis et sparsus sanguine rictus
(11,368)fulmineos,
rubra suffusus lumina flamma.
(11,369)qui
quamquam saevit pariter rabieque fameque,
(11,370)acrior
est rabie: neque enim ieiunia curat
(11,371)caede
boum diramque famem finire, sed omne
(11,372)vulnerat
armentum sternitque hostiliter omne.
(11,373)pars
quoque de nobis funesto saucia morsu,
(11,374)dum
defensamus, leto est data; sanguine litus
(11,375)undaque
prima rubet demugitaeque paludes.
(11,376)sed
mora damnosa est, nec res dubitare remittit:
(11,377)dum
superest aliquid, cuncti coeamus et arma,
(11,378)arma
capessamus coniunctaque tela feramus!
(11,379)dixerat
agrestis: nec Pelea damna movebant,
(11,380)sed
memor admissi Nereida conligit orbam
(11,381)damna
sua inferias exstincto mittere Phoco.
(11,382)induere
arma viros violentaque sumere tela
(11,383)rex
iubet Oetaeus; cum quis simul ipse parabat
(11,384)ire,
sed Alcyone coniunx excita tumultu
(11,385)prosilit
et nondum totos ornata capillos
(11,386)disicit
hos ipsos colloque infusa mariti,
(11,387)mittat
ut auxilium sine se, verbisque precatur
(11,388)et
lacrimis, animasque duas ut servet in una.
(11,389)Aeacides
illi: pulchros, regina, piosque
(11,390)pone
metus! plena est promissi gratia vestri.
(11,391)non
placet arma mihi contra nova monstra moveri;
(11,392)numen
adorandum pelagi est! erat ardua turris,
(11,393)arce
focus summa, fessis nota grata carinis:
(11,394)ascendunt
illuc stratosque in litore tauros
(11,395)cum
gemitu adspiciunt vastatoremque cruento
(11,396)ore
ferum, longos infectum sanguine villos.
(11,397)inde
manus tendens in aperti litora ponti
(11,398)caeruleam
Peleus Psamathen, ut finiat iram,
(11,399)orat,
opemque ferat; nec vocibus illa rogantis
(11,400)flectitur
Aeacidae, Thetis hanc pro coniuge supplex
(11,401)accepit
veniam. sed enim revocatus ab acri
(11,402)caede
lupus perstat, dulcedine sanguinis asper,
(11,403)donec
inhaerentem lacerae cervice iuvencae
(11,404)marmore
mutavit: corpus praeterque colorem
(11,405)omnia
servavit, lapidis color indicat illum
(11,406)iam
non esse lupum, iam non debere timeri.
(11,407)nec
tamen hac profugum consistere Pelea terra
(11,408)fata
sinunt, Magnetas adit vagus exul et illic
(11,409)sumit
ab Haemonio purgamina caedis Acasto.
(11,410)Interea
fratrisque sui fratremque secutis
(11,411)anxia
prodigiis turbatus pectora Ceyx,
(11,412)consulat
ut sacras, hominum oblectamina, sortes,
(11,413)ad
Clarium parat ire deum; nam templa profanus
(11,414)invia
cum Phlegyis faciebat Delphica Phorbas.
(11,415)consilii
tamen ante sui, fidissima, certam
(11,416)te
facit, Alcyone; cui protinus intima frigus
(11,417)ossa
receperunt, buxoque simillimus ora
(11,418)pallor
obit, lacrimisque genae maduere profusis.
(11,419)ter
conata loqui, ter fletibus ora rigavit
(11,420)singultuque
pias interrumpente querellas
(11,421)quae
mea culpa tuam, dixit carissime, mentem
(11,422)vertit?
ubi est quae cura mei prior esse solebat?
(11,423)iam
potes Alcyone securus abesse relicta?
(11,424)iam
via longa placet? iam sum tibi carior absens?
(11,425)at,
puto, per terras iter est, tantumque dolebo,
(11,426)non
etiam metuam, curaeque timore carebunt.
(11,427)aequora
me terrent et ponti tristis imago:
(11,428)et
laceras nuper tabulas in litore vidi
(11,429)et
saepe in tumulis sine corpore nomina legi.
(11,430)neve
tuum fallax animum fiducia tangat,
(11,431)quod
socer Hippotades tibi sit, qui carcere fortes
(11,432)contineat
ventos, et, cum velit, aequora placet.
(11,433)cum
semel emissi tenuerunt aequora venti,
(11,434)nil
illis vetitum est: incommendataque tellus
(11,435)omnis
et omne fretum est, caeli quoque nubila vexant
(11,436)excutiuntque
feris rutilos concursibus ignes.
(11,437)quo
magis hos novi (nam novi et saepe paterna
(11,438)parva
domo vidi), magis hoc reor esse timendos.
(11,439)quod
tua si flecti precibus sententia nullis,
(11,440)care,
potest, coniunx, nimiumque es certus eundi,
(11,441)me
quoque tolle simul! certe iactabimur una,
(11,442)nec
nisi quae patiar, metuam, pariterque feremus,
(11,443)quicquid
erit, pariter super aequora lata feremur.
(11,444)Talibus
Aeolidis dictis lacrimisque movetur
(11,445)sidereus
coniunx: neque enim minor ignis in ipso est;
(11,446)sed
neque propositos pelagi dimittere cursus,
(11,447)nec
vult Alcyonen in partem adhibere pericli
(11,448)multaque
respondit timidum solantia pectus.
(11,449)non
tamen idcirco causam probat; addidit illis
(11,450)hoc
quoque lenimen, quo solo flexit amantem:
(11,451)longa
quidem est nobis omnis mora, sed tibi iuro
(11,452)per
patrios ignes, si me modo fata remittant,
(11,453)ante
reversurum, quam luna bis inpleat orbem.
(11,454)his
ubi promissis spes est admota recursus,
(11,455)protinus
eductam navalibus aequore tingui
(11,456)aptarique
suis pinum iubet armamentis;
(11,457)qua
rursus visa veluti praesaga futuri
(11,458)horruit
Alcyone lacrimasque emisit obortas
(11,459)amplexusque
dedit tristique miserrima tandem
(11,460)ore
vale dixit conlapsaque corpore toto est;
(11,461)ast
iuvenes quaerente moras Ceyce reducunt
(11,462)ordinibus
geminis ad fortia pectora remos
(11,463)aequalique
ictu scindunt freta: sustulit illa
(11,464)umentes
oculos stantemque in puppe recurva
(11,465)concussaque
manu dantem sibi signa maritum
(11,466)prona
videt redditque notas; ubi terra recessit
(11,467)longius,
atque oculi nequeunt cognoscere vultus,
(11,468)dum
licet, insequitur fugientem lumine pinum;
(11,469)haec
quoque ut haut poterat spatio submota videri,
(11,470)vela
tamen spectat summo fluitantia malo;
(11,471)ut
nec vela videt, vacuum petit anxia lectum
(11,472)seque
toro ponit: renovat lectusque torusque
(11,473)Alcyonae
lacrimas et quae pars admonet absit.
(11,474)Portibus
exierant, et moverat aura rudentes:
(11,475)obvertit
lateri pendentes navita remos
(11,476)cornuaque
in summa locat arbore totaque malo
(11,477)carbasa
deducit venientesque accipit auras.
(11,478)aut
minus, aut certe medium non amplius aequor
(11,479)puppe
secabatur, longeque erat utraque tellus,
(11,480)cum
mare sub noctem tumidis albescere coepit
(11,481)fluctibus
et praeceps spirare valentius eurus.
(11,482)ardua
iamdudum demittite cornua rector
(11,483)clamat
et antemnis totum subnectite velum.
(11,484)hic
iubet; inpediunt adversae iussa procellae,
(11,485)nec
sinit audiri vocem fragor aequoris ullam:
(11,486)sponte
tamen properant alii subducere remos,
(11,487)pars
munire latus, pars ventis vela negare;
(11,488)egerit
hic fluctus aequorque refundit in aequor,
(11,489)hic
rapit antemnas; quae dum sine lege geruntur,
(11,490)aspera
crescit hiems, omnique e parte feroces
(11,491)bella
gerunt venti fretaque indignantia miscent.
(11,492)ipse
pavet nec se, qui sit status, ipse fatetur
(11,493)scire
ratis rector, nec quid iubeatve vetetve:
(11,494)tanta
mali moles tantoque potentior arte est.
(11,495)quippe
sonant clamore viri, stridore rudentes,
(11,496)undarum
incursu gravis unda, tonitribus aether.
(11,497)fluctibus
erigitur caelumque aequare videtur
(11,498)pontus
et inductas aspergine tangere nubes;
(11,499)et
modo, cum fulvas ex imo vertit harenas,
(11,500)concolor
est illis, Stygia modo nigrior unda,
(11,501)sternitur
interdum spumisque sonantibus albet.
(11,502)ipsa
quoque his agitur vicibus Trachinia puppis
(11,503)et
nunc sublimis veluti de vertice montis
(11,504)despicere
in valles imumque Acheronta videtur,
(11,505)nunc,
ubi demissam curvum circumstetit aequor,
(11,506)suspicere
inferno summum de gurgite caelum.
(11,507)saepe
dat ingentem fluctu latus icta fragorem
(11,508)nec
levius pulsata sonat, quam ferreus olim
(11,509)cum
laceras aries balistave concutit arces,
(11,510)utque
solent sumptis incursu viribus ire
(11,511)pectore
in arma feri protentaque tela leones,
(11,512)sic,
ubi se ventis admiserat unda coortis,
(11,513)ibat
in alta ratis multoque erat altior illis;
(11,514)iamque
labant cunei, spoliataque tegmine cerae
(11,515)rima
patet praebetque viam letalibus undis.
(11,516)ecce
cadunt largi resolutis nubibus imbres,
(11,517)inque
fretum credas totum descendere caelum,
(11,518)inque
plagas caeli tumefactum ascendere pontum.
(11,519)vela
madent nimbis, et cum caelestibus undis
(11,520)aequoreae
miscentur aquae; caret ignibus aether,
(11,521)caecaque
nox premitur tenebris hiemisque suisque.
(11,522)discutiunt
tamen has praebentque micantia lumen
(11,523)fulmina:
fulmineis ardescunt ignibus imbres.
(11,524)dat
quoque iam saltus intra cava texta carinae
(11,525)fluctus;
et ut miles, numero praestantior omni,
(11,526)cum
saepe adsiluit defensae moenibus urbis,
(11,527)spe
potitur tandem laudisque accensus amore
(11,528)inter
mille viros murum tamen occupat unus,
(11,529)sic
ubi pulsarunt noviens latera ardua fluctus,
(11,530)vastius
insurgens decimae ruit impetus undae
(11,531)nec
prius absistit fessam oppugnare carinam,
(11,532)quam
velut in captae descendat moenia navis.
(11,533)pars
igitur temptabat adhuc invadere pinum,
(11,534)pars
maris intus erat: trepidant haud setius omnes,
(11,535)quam
solet urbs aliis murum fodientibus extra
(11,536)atque
aliis murum trepidare tenentibus intus.
(11,537)deficit
ars, animique cadunt, totidemque videntur,
(11,538)quot
veniunt fluctus, ruere atque inrumpere mortes.
(11,539)non
tenet hic lacrimas, stupet hic, vocat ille beatos,
(11,540)funera
quos maneant, hic votis numen adorat
(11,541)bracchiaque
ad caelum, quod non videt, inrita tollens
(11,542)poscit
opem; subeunt illi fraterque parensque,
(11,543)huic
cum pignoribus domus et quodcunque relictum est;
(11,544)Alcyone
Ceyca movet, Ceycis in ore
(11,545)nulla
nisi Alcyone est et, cum desideret unam,
(11,546)gaudet
abesse tamen; patriae quoque vellet ad oras
(11,547)respicere
inque domum supremos vertere vultus,
(11,548)verum,
ubi sit, nescit: tanta vertigine pontus
(11,549)fervet,
et inducta piceis e nubibus umbra
(11,550)omne
latet caelum, duplicataque noctis imago est.
(11,551)frangitur
incursu nimbosi turbinis arbor,
(11,552)frangitur
et regimen, spoliisque animosa superstes
(11,553)unda,
velut victrix, sinuataque despicit undas;
(11,554)nec
levius, quam siquis Athon Pindumve revulsos
(11,555)sede
sua totos in apertum everterit aequor,
(11,556)praecipitata
cadit pariterque et pondere et ictu
(11,557)mergit
in ima ratem; cum qua pars magna virorum
(11,558)gurgite
pressa gravi neque in aera reddita fato
(11,559)functa
suo est, alii partes et membra carinae
(11,560)trunca
tenent: tenet ipse manu, qua sceptra solebat,
(11,561)fragmina
navigii Ceyx socerumque patremque
(11,562)invocat
heu! frustra, sed plurima nantis in ore
(11,563)Alcyone
coniunx: illam meminitque refertque,
(11,564)illius
ante oculos ut agant sua corpora fluctus
(11,565)optat
et exanimis manibus tumuletur amicis.
(11,566)dum
natat, absentem, quotiens sinit hiscere fluctus,
(11,567)nominat
Alcyonen ipsisque inmurmurat undis.
(11,568)ecce
super medios fluctus niger arcus aquarum
(11,569)frangitur
et rupta mersum caput obruit unda.
(11,570)Lucifer
obscurus nec quem cognoscere posses
(11,571)illa
luce fuit, quoniamque excedere caelo
(11,572)non
licuit, densis texit sua nubibus ora.
(11,573)Aeolis
interea, tantorum ignara malorum,
(11,574)dinumerat
noctes et iam, quas induat ille,
(11,575)festinat
vestes, iam quas, ubi venerit ille,
(11,576)ipsa
gerat, reditusque sibi promittit inanes.
(11,577)omnibus
illa quidem superis pia tura ferebat,
(11,578)ante
tamen cunctos Iunonis templa colebat
(11,579)proque
viro, qui nullus erat, veniebat ad aras
(11,580)utque
foret sospes coniunx suus utque rediret,
(11,581)optabat,
nullamque sibi praeferret; at illi
(11,582)hoc
de tot votis poterat contingere solum.
(11,583)At
dea non ultra pro functo morte rogari
(11,584)sustinet
utque manus funestas arceat aris,
(11,585)Iri,
meae dixit fidissima nuntia vocis,
(11,586)vise
soporiferam Somni velociter aulam
(11,587)exstinctique
iube Ceycis imagine mittat
(11,588)somnia
ad Alcyonen veros narrantia casus.
(11,589)dixerat:
induitur velamina mille colorum
(11,590)Iris
et arquato caelum curvamine signans
(11,591)tecta
petit iussi sub nube latentia regis.
(11,592)Est
prope Cimmerios longo spelunca recessu,
(11,593)mons
cavus, ignavi domus et penetralia Somni,
(11,594)quo
numquam radiis oriens mediusve cadensve
(11,595)Phoebus
adire potest: nebulae caligine mixtae
(11,596)exhalantur
humo dubiaeque crepuscula lucis.
(11,597)non
vigil ales ibi cristati cantibus oris
(11,598)evocat
Auroram, nec voce silentia rumpunt
(11,599)sollicitive
canes canibusve sagacior anser;
(11,600)non
fera, non pecudes, non moti flamine rami
(11,601)humanaeve
sonum reddunt convicia linguae.
(11,602)muta
quies habitat; saxo tamen exit ab imo
(11,603)rivus
aquae Lethes, per quem cum murmure labens
(11,604)invitat
somnos crepitantibus unda lapillis.
(11,605)ante
fores antri fecunda papavera florent
(11,606)innumeraeque
herbae, quarum de lacte soporem
(11,607)Nox
legit et spargit per opacas umida terras.
(11,608)ianua,
ne verso stridores cardine reddat,
(11,609)nulla
domo tota est, custos in limine nullus;
(11,610)at
medio torus est ebeno sublimis in antro,
(11,611)plumeus,
atricolor, pullo velamine tectus,
(11,612)quo
cubat ipse deus membris languore solutis.
(11,613)hunc
circa passim varias imitantia formas
(11,614)Somnia
vana iacent totidem, quot messis aristas,
(11,615)silva
gerit frondes, eiectas litus harenas.
(11,616)Quo
simul intravit manibusque obstantia virgo
(11,617)Somnia
dimovit, vestis fulgore reluxit
(11,618)sacra
domus, tardaque deus gravitate iacentes
(11,619)vix
oculos tollens iterumque iterumque relabens
(11,620)summaque
percutiens nutanti pectora mento
(11,621)excussit
tandem sibi se cubitoque levatus,
(11,622)quid
veniat, (cognovit enim) scitatur, at illa:
(11,623)Somne,
quies rerum, placidissime, Somne, deorum,
(11,624)pax
animi, quem cura fugit, qui corpora duris
(11,625)fessa
ministeriis mulces reparasque labori,
(11,626)Somnia,
quae veras aequent imitamine formas,
(11,627)Herculea
Trachine iube sub imagine regis
(11,628)Alcyonen
adeant simulacraque naufraga fingant.
(11,629)imperat
hoc Iuno. postquam mandata peregit,
(11,630)Iris
abit: neque enim ulterius tolerare soporis
(11,631)vim
poterat, labique ut somnum sensit in artus,
(11,632)effugit
et remeat per quos modo venerat arcus.
(11,633)At
pater e populo natorum mille suorum
(11,634)excitat
artificem simulatoremque figurae
(11,635)Morphea:
non illo quisquam sollertius alter
(11,636)exprimit
incessus vultumque sonumque loquendi;
(11,637)adicit
et vestes et consuetissima cuique
(11,638)verba;
sed hic solos homines imitatur, at alter
(11,639)fit
fera, fit volucris, fit longo corpore serpens:
(11,640)hunc
Icelon superi, mortale Phobetora vulgus
(11,641)nominat;
est etiam diversae tertius artis
(11,642)Phantasos:
ille in humum saxumque undamque trabemque,
(11,643)quaeque
vacant anima, fallaciter omnia transit;
(11,644)regibus
hi ducibusque suos ostendere vultus
(11,645)nocte
solent, populos alii plebemque pererrant.
(11,646)praeterit
hos senior cunctisque e fratribus unum
(11,647)Morphea,
qui peragat Thaumantidos edita, Somnus
(11,648)eligit
et rursus molli languore solutus
(11,649)deposuitque
caput stratoque recondidit alto.
(11,650)Ille
volat nullos strepitus facientibus alis
(11,651)per
tenebras intraque morae breve tempus in urbem
(11,652)pervenit
Haemoniam, positisque e corpore pennis
(11,653)in
faciem Ceycis abit sumptaque figura
(11,654)luridus,
exanimi similis, sine vestibus ullis,
(11,655)coniugis
ante torum miserae stetit: uda videtur
(11,656)barba
viri, madidisque gravis fluere unda capillis.
(11,657)tum
lecto incumbens fletu super ora profuso
(11,658)haec
ait: agnoscis Ceyca, miserrima coniunx,
(11,659)an
mea mutata est facies nece? respice: nosces
(11,660)inveniesque
tuo pro coniuge coniugis umbram!
(11,661)nil
opis, Alcyone, nobis tua vota tulerunt!
(11,662)occidimus!
falso tibi me promittere noli!
(11,663)nubilus
Aegaeo deprendit in aequore navem
(11,664)auster
et ingenti iactatam flamine solvit,
(11,665)oraque
nostra tuum frustra clamantia nomen
(11,666)inplerunt
fluctus. - non haec tibi nuntiat auctor
(11,667)ambiguus,
non ista vagis rumoribus audis:
(11,668)ipse
ego fata tibi praesens mea naufragus edo.
(11,669)surge,
age, da lacrimas lugubriaque indue nec me
(11,670)indeploratum
sub inania Tartara mitte!
(11,671)adicit
his vocem Morpheus, quam coniugis illa
(11,672)crederet
esse sui (fletus quoque fundere veros
(11,673)visus
erat), gestumque manus Ceycis habebat.
(11,674)ingemit
Alcyone lacrimans, motatque lacertos
(11,675)per
somnum corpusque petens amplectitur auras
(11,676)exclamatque:
mane! quo te rapis? ibimus una.
(11,677)voce
sua specieque viri turbata soporem
(11,678)excutit
et primo, si sit, circumspicit, illic,
(11,679)qui
modo visus erat; nam moti voce ministri
(11,680)intulerant
lumen. postquam non invenit usquam,
(11,681)percutit
ora manu laniatque a pectore vestes
(11,682)pectoraque
ipsa ferit nec crines solvere curat:
(11,683)scindit
et altrici, quae luctus causa, roganti
(11,684)nulla
est Alcyone, nulla est ait. occidit una
(11,685)cum
Ceyce suo. solantia tollite verba!
(11,686)naufragus
interiit: vidi agnovique manusque
(11,687)ad
discedentem cupiens retinere tetendi.
(11,688)umbra
fuit, sed et umbra tamen manifesta virique
(11,689)vera
mei. non ille quidem, si quaeris, habebat
(11,690)adsuetos
vultus nec quo prius, ore nitebat:
(11,691)pallentem
nudumque et adhuc umente capillo
(11,692)infelix
vidi. stetit hoc miserabilis ipso
(11,693)ecce
loco; et quaerit, vestigia siqua supersint.
(11,694)hoc
erat, hoc, animo quod divinante timebam,
(11,695)et
ne me fugiens ventos sequerere rogabam.
(11,696)at
certe vellem, quoniam periturus abibas,
(11,697)me
quoque duxisses: multum fuit utile tecum
(11,698)ire
mihi; neque enim de vitae tempore quicquam
(11,699)non
simul egissem, nec mors discreta fuisset.
(11,700)nunc
absens perii, iactor quoque fluctibus absens,
(11,701)et
sine me me pontus habet. crudelior ipso
(11,702)sit
mihi mens pelago, si vitam ducere nitar
(11,703)longius
et tanto pugnem superesse dolori!
(11,704)sed
neque pugnabo nec te, miserande, relinquam
(11,705)et
tibi nunc saltem veniam comes, inque sepulcro
(11,706)si
non urna, tamen iunget nos littera: si non
(11,707)ossibus
ossa meis, at nomen nomine tangam.
(11,708)plura
dolor prohibet, verboque intervenit omni
(11,709)plangor,
et attonito gemitus a corde trahuntur.
(11,710)Mane
erat: egreditur tectis ad litus et illum
(11,711)maesta
locum repetit, de quo spectarat euntem,
(11,712)dumque
moratur ibi dumque hic retinacula solvit,
(11,713)hoc
mihi discedens dedit oscula litore dicit
(11,714)dumque
notata locis reminiscitur acta fretumque
(11,715)prospicit,
in liquida, spatio distante, tuetur
(11,716)nescio
quid quasi corpus aqua, primoque, quid illud
(11,717)esset,
erat dubium; postquam paulum adpulit unda,
(11,718)et,
quamvis aberat, corpus tamen esse liquebat,
(11,719)qui
foret, ignorans, quia naufragus, omine mota est
(11,720)et,
tamquam ignoto lacrimam daret, heu! miser, inquit
(11,721)quisquis
es, et siqua est coniunx tibi! fluctibus actum
(11,722)fit
propius corpus: quod quo magis illa tuetur,
(11,723)hoc
minus et minus est mentis, vae! iamque propinquae
(11,724)admotum
terrae, iam quod cognoscere posset,
(11,725)cernit:
erat coniunx! ille est! exclamat et una
(11,726)ora,
comas, vestem lacerat tendensque trementes
(11,727)ad
Ceyca manus sic, o carissime coniunx,
(11,728)sic
ad me, miserande, redis? ait. adiacet undis
(11,729)facta
manu moles, quae primas aequoris iras
(11,730)frangit
et incursus quae praedelassat aquarum.
(11,731)insilit
huc, mirumque fuit potuisse: volabat
(11,732)percutiensque
levem modo natis aera pennis
(11,733)stringebat
summas ales miserabilis undas,
(11,734)dumque
volat, maesto similem plenumque querellae
(11,735)ora
dedere sonum tenui crepitantia rostro.
(11,736)ut
vero tetigit mutum et sine sanguine corpus,
(11,737)dilectos
artus amplexa recentibus alis
(11,738)frigida
nequiquam duro dedit oscula rostro.
(11,739)senserit
hoc Ceyx, an vultum motibus undae
(11,740)tollere
sit visus, populus dubitabat, at ille
(11,741)senserat:
et tandem, superis miserantibus, ambo
(11,742)alite
mutantur; fatis obnoxius isdem
(11,743)tunc
quoque mansit amor nec coniugiale solutum
(11,744)foedus
in alitibus: coeunt fiuntque parentes,
(11,745)perque
dies placidos hiberno tempore septem
(11,746)incubat
Alcyone pendentibus aequore nidis.
(11,747)tunc
iacet unda maris: ventos custodit et arcet
(11,748)Aeolus
egressu praestatque nepotibus aequor.
(11,749)Hos
aliquis senior iunctim freta lata volantes
(11,750)spectat
et ad finem servatos laudat amores:
(11,751)proximus,
aut idem, si fors tulit, hic quoque, dixit
(11,752)quem
mare carpentem substrictaque crura gerentem
(11,753)aspicis,
(ostendens spatiosum in guttura mergum)
(11,754)regia
progenies, et si descendere ad ipsum
(11,755)ordine
perpetuo quaeris, sunt huius origo
(11,756)Ilus
et Assaracus raptusque Iovi Ganymedes
(11,757)Laomedonque
senex Priamusque novissima Troiae
(11,758)tempora
sortitus; frater fuit Hectoris iste:
(11,759)qui
nisi sensisset prima nova fata iuventa,
(11,760)forsitan
inferius non Hectore nomen haberet,
(11,761)quamvis
est illum proles enixa Dymantis,
(11,762)Aesacon
umbrosa furtim peperisse sub Ida
(11,763)fertur
Alexiroe, Granico nata bicorni.
(11,764)oderat
hic urbes nitidaque remotus ab aula
(11,765)secretos
montes et inambitiosa colebat
(11,766)rura
nec Iliacos coetus nisi rarus adibat.
(11,767)non
agreste tamen nec inexpugnabile amori
(11,768)pectus
habens silvas captatam saepe per omnes
(11,769)aspicit
Hesperien patria Cebrenida ripa
(11,770)iniectos
umeris siccantem sole capillos.
(11,771)visa
fugit nymphe, veluti perterrita fulvum
(11,772)cerva
lupum longeque lacu deprensa relicto
(11,773)accipitrem
fluvialis anas; quam Troius heros
(11,774)insequitur
celeremque metu celer urget amore.
(11,775)ecce
latens herba coluber fugientis adunco
(11,776)dente
pedem strinxit virusque in corpore liquit;
(11,777)cum
vita suppressa fuga est: amplectitur amens
(11,778)exanimem
clamatque piget, piget esse secutum!
(11,779)sed
non hoc timui, neque erat mihi vincere tanti.
(11,780)perdidimus
miseram nos te duo: vulnus ab angue,
(11,781)a
me causa data est! ego sim sceleratior illo,
(11,782)ni
tibi morte mea mortis solacia mittam.
(11,783)dixit
et e scopulo, quem rauca subederat unda,
(11,784)se
dedit in pontum. Tethys miserata cadentem
(11,785)molliter
excepit nantemque per aequora pennis
(11,786)texit,
et optatae non est data copia mortis.
(11,787)indignatur
amans, invitum vivere cogi
(11,788)obstarique
animae misera de sede volenti
(11,789)exire,
utque novas umeris adsumpserat alas,
(11,790)subvolat
atque iterum corpus super aequora mittit.
(11,791)pluma
levat casus: furit Aesacos inque profundum
(11,792)pronus
abit letique viam sine fine retemptat.
(11,793)fecit
amor maciem: longa internodia crurum,
(11,794)longa
manet cervix, caput est a corpore longe;
(11,795)aequora
amat nomenque tenet, quia mergitur illo.
(12,1)Nescius
adsumptis Priamus pater Aesacon alis
(12,2)vivere
lugebat: tumulo quoque nomen habenti
(12,3)inferias
dederat cum fratribus Hector inanes;
(12,4)defuit
officio Paridis praesentia tristi,
(12,5)postmodo
qui rapta longum cum coniuge bellum
(12,6)attulit
in patriam: coniurataeque sequuntur
(12,7)mille
rates gentisque simul commune Pelasgae;
(12,8)nec
dilata foret vindicta, nisi aequora saevi
(12,9)invia
fecissent venti, Boeotaque tellus
(12,10)Aulide
piscosa puppes tenuisset ituras.
(12,11)hic
patrio de more Iovi cum sacra parassent,
(12,12)ut
vetus accensis incanduit ignibus ara,
(12,13)serpere
caeruleum Danai videre draconem
(12,14)in
platanum, coeptis quae stabat proxima sacris.
(12,15)nidus
erat volucrum bis quattuor arbore summa:
(12,16)quas
simul et matrem circum sua damna volantem
(12,17)corripuit
serpens avidoque recondidit ore,
(12,18)obstipuere
omnes, at veri providus augur
(12,19)Thestorides
vincemus; ait, gaudete, Pelasgi!
(12,20)Troia
cadet, sed erit nostri mora longa laboris,
(12,21)atque
novem volucres in belli digerit annos.
(12,22)ille,
ut erat virides amplexus in arbore ramos,
(12,23)fit
lapis et signat serpentis imagine saxum.
(12,24)Permanet
Aoniis Boreas violentus in undis
(12,25)bellaque
non transfert, et sunt, qui parcere Troiae
(12,26)Neptunum
credant, quia moenia fecerat urbi;
(12,27)at
non Thestorides: nec enim nescitve tacetve
(12,28)sanguine
virgineo placandam virginis iram
(12,29)esse
deae. postquam pietatem publica causa
(12,30)rexque
patrem vicit, castumque datura cruorem
(12,31)flentibus
ante aram stetit Iphigenia ministris,
(12,32)victa
dea est nubemque oculis obiecit et inter
(12,33)officium
turbamque sacri vocesque precantum
(12,34)supposita
fertur mutasse Mycenida cerva.
(12,35)ergo
ubi, qua decuit, lenita est caede Diana,
(12,36)et
pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,
(12,37)accipiunt
ventos a tergo mille carinae
(12,38)multaque
perpessae Phrygia potiuntur harena.
(12,39)Orbe
locus medio est inter terrasque fretumque
(12,40)caelestesque
plagas, triplicis confinia mundi;
(12,41)unde
quod est usquam, quamvis regionibus absit,
(12,42)inspicitur,
penetratque cavas vox omnis ad aures:
(12,43)Fama
tenet summaque domum sibi legit in arce,
(12,44)innumerosque
aditus ac mille foramina tectis
(12,45)addidit
et nullis inclusit limina portis;
(12,46)nocte
dieque patet: tota est ex aere sonanti,
(12,47)tota
fremit vocesque refert iteratque quod audit;
(12,48)nulla
quies intus nullaque silentia parte,
(12,49)nec
tamen est clamor, sed parvae murmura vocis,
(12,50)qualia
de pelagi, siquis procul audiat, undis
(12,51)esse
solent, qualemve sonum, cum Iuppiter atras
(12,52)increpuit
nubes, extrema tonitrua reddunt.
(12,53)atria
turba tenet: veniunt, leve vulgus, euntque
(12,54)mixtaque
cum veris passim commenta vagantur
(12,55)milia
rumorum confusaque verba volutant;
(12,56)e
quibus hi vacuas inplent sermonibus aures,
(12,57)hi
narrata ferunt alio, mensuraque ficti
(12,58)crescit,
et auditis aliquid novus adicit auctor.
(12,59)illic
Credulitas, illic temerarius Error
(12,60)vanaque
Laetitia est consternatique Timores
(12,61)Seditioque
repens dubioque auctore Susurri;
(12,62)ipsa,
quid in caelo rerum pelagoque geratur
(12,63)et
tellure, videt totumque inquirit in orbem.
(12,64)Fecerat
haec notum, Graias cum milite forti
(12,65)adventare
rates, neque inexspectatus in armis
(12,66)hostis
adest: prohibent aditus litusque tuentur
(12,67)Troes,
et Hectorea primus fataliter hasta,
(12,68)Protesilae,
cadis, commissaque proelia magno
(12,69)stant
Danais, fortisque animae nece cognitus Hector.
(12,70)nec
Phryges exiguo, quid Achaica dextera posset,
(12,71)sanguine
senserunt, et iam Sigea rubebant
(12,72)litora,
iam leto proles Neptunia, Cycnus,
(12,73)mille
viros dederat, iam curru instabat Achilles
(12,74)totaque
Peliacae sternebat cuspidis ictu
(12,75)agmina
perque acies aut Cycnum aut Hectora quaerens
(12,76)congreditur
Cycno (decimum dilatus in annum
(12,77)Hector
erat): tum colla iugo candentia pressos
(12,78)exhortatus
equos currum derexit in hostem
(12,79)concutiensque
suis vibrantia tela lacertis
(12,80)quisquis
es, o iuvenis, dixit solamen habeto
(12,81)mortis,
ab Haemonio quod sis iugulatus Achille!
(12,82)hactenus
Aeacides: vocem gravis hasta secuta est,
(12,83)sed
quamquam certa nullus fuit error in hasta,
(12,84)nil
tamen emissi profecit acumine ferri
(12,85)utque
hebeti pectus tantummodo contudit ictu.
(12,86)nate
dea, nam te fama praenovimus, inquit
(12,87)ille
quid a nobis vulnus miraris abesse?
(12,88)(mirabatur
enim.) non haec, quam cernis, equinis
(12,89)fulva
iubis cassis neque onus, cava parma, sinistrae
(12,90)auxilio
mihi sunt: decor est quaesitus ab istis;
(12,91)Mars
quoque ob hoc capere arma solet! removebitur huius
(12,92)tegminis
officium: tamen indestrictus abibo;
(12,93)est
aliquid non esse satum Nereide, sed qui
(12,94)Nereaque
et natas et totum temperat aequor.
(12,95)dixit
et haesurum clipei curvamine telum
(12,96)misit
in Aeaciden, quod et aes et proxima rupit
(12,97)terga
novena boum, decimo tamen orbe moratum est.
(12,98)excutit
hoc heros rursusque trementia forti
(12,99)tela
manu torsit: rursus sine vulnere corpus
(12,100)sincerumque
fuit; nec tertia cuspis apertum
(12,101)et
se praebentem valuit destringere Cycnum.
(12,102)haut
secus exarsit, quam circo taurus aperto,
(12,103)cum
sua terribili petit inritamina cornu,
(12,104)poeniceas
vestes, elusaque vulnera sentit;
(12,105)num
tamen exciderit ferrum considerat hastae:
(12,106)haerebat
ligno. manus est mea debilis ergo,
(12,107)quasque
ait ante habuit vires, effudit in uno?
(12,108)nam
certe valuit, vel cum Lyrnesia primus
(12,109)moenia
deieci, vel cum Tenedonque suoque
(12,110)Eetioneas
inplevi sanguine Thebas,
(12,111)vel
cum purpureus populari caede Caicus
(12,112)fluxit,
opusque meae bis sensit Telephus hastae.
(12,113)hic
quoque tot caesis, quorum per litus acervos
(12,114)et
feci et video, valuit mea dextra valetque.
(12,115)dixit
et, ante actis veluti male crederet, hastam
(12,116)misit
in adversum Lycia de plebe Menoeten
(12,117)loricamque
simul subiectaque pectora rupit.
(12,118)quo
plangente gravem moribundo vertice terram
(12,119)extrahit
illud idem calido de vulnere telum
(12,120)atque
ait: haec manus est, haec, qua modo vicimus, hasta:
(12,121)utar
in hoc isdem; sit in hoc, precor, exitus idem!
(12,122)sic
fatus Cycnum repetit, nec fraxinus errat
(12,123)inque
umero sonuit non evitata sinistro,
(12,124)inde
velut muro solidaque a caute repulsa est;
(12,125)qua
tamen ictus erat, signatum sanguine Cycnum
(12,126)viderat
et frustra fuerat gavisus Achilles:
(12,127)vulnus
erat nullum, sanguis fuit ille Menoetae!
(12,128)tum
vero praeceps curru fremebundus ab alto
(12,129)desilit
et nitido securum comminus hostem
(12,130)ense
petens parmam gladio galeamque cavari
(12,131)cernit,
at in duro laedi quoque corpore ferrum.
(12,132)haut
tulit ulterius clipeoque adversa reducto
(12,133)ter
quater ora viri, capulo et cava tempora pulsat
(12,134)cedentique
sequens instat turbatque ruitque
(12,135)attonitoque
negat requiem: pavor occupat illum,
(12,136)ante
oculosque natant tenebrae retroque ferenti
(12,137)aversos
passus medio lapis obstitit arvo;
(12,138)quem
super inpulsum resupino corpore Cycnum
(12,139)vi
multa vertit terraeque adflixit Achilles.
(12,140)tum
clipeo genibusque premens praecordia duris
(12,141)vincla
trahit galeae, quae presso subdita mento
(12,142)elidunt
fauces et respiramen iterque
(12,143)eripiunt
animae. victum spoliare parabat:
(12,144)arma
relicta videt; corpus deus aequoris albam
(12,145)contulit
in volucrem, cuius modo nomen habebat.
(12,146)Hic
labor, haec requiem multorum pugna dierum
(12,147)attulit
et positis pars utraque substitit armis.
(12,148)dumque
vigil Phrygios servat custodia muros,
(12,149)et
vigil Argolicas servat custodia fossas,
(12,150)festa
dies aderat, qua Cycni victor Achilles
(12,151)Pallada
mactatae placabat sanguine vaccae;
(12,152)cuius
ut inposuit prosecta calentibus aris,
(12,153)et
dis acceptus penetravit in aethera nidor,
(12,154)sacra
tulere suam, pars est data cetera mensis.
(12,155)discubuere
toris proceres et corpora tosta
(12,156)carne
replent vinoque levant curasque sitimque.
(12,157)non
illos citharae, non illos carmina vocum
(12,158)longave
multifori delectat tibia buxi,
(12,159)sed
noctem sermone trahunt, virtusque loquendi
(12,160)materia
est: pugnas referunt hostisque suasque,
(12,161)inque
vices adita atque exhausta pericula saepe
(12,162)commemorare
iuvat; quid enim loqueretur Achilles,
(12,163)aut
quid apud magnum potius loquerentur Achillem?
(12,164)proxima
praecipue domito victoria Cycno
(12,165)in
sermone fuit: visum mirabile cunctis,
(12,166)quod
iuveni corpus nullo penetrabile telo
(12,167)invictumque
a vulnere erat ferrumque terebat.
(12,168)hoc
ipse Aeacides, hoc mirabantur Achivi,
(12,169)cum
sic Nestor ait: vestro fuit unicus aevo
(12,170)contemptor
ferri nulloque forabilis ictu
(12,171)Cycnus.
at ipse olim patientem vulnera mille
(12,172)corpore
non laeso Perrhaebum Caenea vidi,
(12,173)Caenea
Perrhaebum, qui factis inclitus Othryn
(12,174)incoluit,
quoque id mirum magis esset in illo,
(12,175)femina
natus erat. monstri novitate moventur
(12,176)quisquis
adest, narretque rogant: quos inter Achilles:
(12,177)dic
age! nam cunctis eadem est audire voluntas,
(12,178)o
facunde senex, aevi prudentia nostri,
(12,179)quis
fuerit Caeneus, cur in contraria versus,
(12,180)qua
tibi militia, cuius certamine pugnae
(12,181)cognitus,
a quo sit victus, si victus ab ullo est.
(12,182)tum
senior: quamvis obstet mihi tarda vetustas,
(12,183)multaque
me fugiant primis spectata sub annis,
(12,184)plura
tamen memini. nec quae magis haereat ulla
(12,185)pectore
res nostro est inter bellique domique
(12,186)acta
tot, ac si quem potuit spatiosa senectus
(12,187)spectatorem
operum multorum reddere, vixi
(12,188)annos
bis centum; nunc tertia vivitur aetas.
(12,189)Clara
decore fuit proles Elateia Caenis,
(12,190)Thessalidum
virgo pulcherrima, perque propinquas
(12,191)perque
tuas urbes (tibi enim popularis, Achille),
(12,192)multorum
frustra votis optata procorum.
(12,193)temptasset
Peleus thalamos quoque forsitan illos:
(12,194)sed
iam aut contigerant illi conubia matris
(12,195)aut
fuerant promissa tuae, nec Caenis in ullos
(12,196)denupsit
thalamos secretaque litora carpens
(12,197)aequorei
vim passa dei est (ita fama ferebat),
(12,198)utque
novae Veneris Neptunus gaudia cepit,
(12,199)sint
tua vota licet dixit secura repulsae:
(12,200)elige,
quid voveas! (eadem hoc quoque fama ferebat)
(12,201)magnum
Caenis ait facit haec iniuria votum,
(12,202)tale
pati iam posse nihil; da, femina ne sim:
(12,203)omnia
praestiteris. graviore novissima dixit
(12,204)verba
sono poteratque viri vox illa videri,
(12,205)sicut
erat; nam iam voto deus aequoris alti
(12,206)adnuerat
dederatque super, nec saucius ullis
(12,207)vulneribus
fieri ferrove occumbere posset.
(12,208)munere
laetus abit studiisque virilibus aevum
(12,209)exigit
Atracides Peneiaque arva pererrat.
(12,210)Duxerat
Hippodamen audaci Ixione natus
(12,211)nubigenasque
feros positis ex ordine mensis
(12,212)arboribus
tecto discumbere iusserat antro.
(12,213)Haemonii
proceres aderant, aderamus et ipsi,
(12,214)festaque
confusa resonabat regia turba.
(12,215)ecce
canunt Hymenaeon, et ignibus atria fumant,
(12,216)cinctaque
adest virgo matrum nuruumque caterva,
(12,217)praesignis
facie; felicem diximus illa
(12,218)coniuge
Pirithoum, quod paene fefellimus omen.
(12,219)nam
tibi, saevorum saevissime Centaurorum,
(12,220)Euryte,
quam vino pectus, tam virgine visa
(12,221)ardet,
et ebrietas geminata libidine regnat.
(12,222)protinus
eversae turbant convivia mensae,
(12,223)raptaturque
comis per vim nova nupta prehensis.
(12,224)Eurytus
Hippodamen, alii, quam quisque probabant
(12,225)aut
poterant, rapiunt, captaeque erat urbis imago.
(12,226)femineo
clamore sonat domus: ocius omnes
(12,227)surgimus,
et primus quae te vecordia, Theseus
(12,228)Euryte,
pulsat, ait, qui me vivente lacessas
(12,229)Pirithoum
violesque duos ignarus in uno?
(12,230)[neve
ea magnanimus frustra memoraverit ore,
(12,231)submovet
instantes raptamque furentibus aufert.]
(12,232)ille
nihil contra, (neque enim defendere verbis
(12,233)talia
facta potest) sed vindicis ora protervis
(12,234)insequitur
manibus generosaque pectora pulsat.
(12,235)forte
fuit iuxta signis exstantibus asper
(12,236)antiquus
crater; quem vastum vastior ipse
(12,237)sustulit
Aegides adversaque misit in ora:
(12,238)sanguinis
ille globos pariter cerebrumque merumque
(12,239)vulnere
et ore vomens madida resupinus harena
(12,240)calcitrat.
ardescunt germani caede bimembres
(12,241)certatimque
omnes uno ore arma, arma loquuntur.
(12,242)vina
dabant animos, et prima pocula pugna
(12,243)missa
volant fragilesque cadi curvique lebetes,
(12,244)res
epulis quondam, tum bello et caedibus aptae.
(12,245)Primus
Ophionides Amycus penetralia donis
(12,246)haut
timuit spoliare suis et primus ab aede
(12,247)lampadibus
densum rapuit funale coruscis
(12,248)elatumque
alte, veluti qui candida tauri
(12,249)rumpere
sacrifica molitur colla securi,
(12,250)inlisit
fronti Lapithae Celadontis et ossa
(12,251)non
cognoscendo confusa relinquit in ore.
(12,252)exsiluere
oculi, disiectisque ossibus oris
(12,253)acta
retro naris medioque est fixa palato.
(12,254)hunc
pede convulso mensae Pellaeus acernae
(12,255)stravit
humi Pelates deiecto in pectora mento
(12,256)cumque
atro mixtos sputantem sanguine dentes
(12,257)vulnere
Tartareas geminato mittit ad umbras.
(12,258)Proximus
ut steterat spectans altaria vultu
(12,259)fumida
terribili cur non ait utimur istis?
(12,260)cumque
suis Gryneus inmanem sustulit aram
(12,261)ignibus
et medium Lapitharum iecit in agmen
(12,262)depressitque
duos, Brotean et Orion: Orio
(12,263)mater
erat Mycale, quam deduxisse canendo
(12,264)saepe
reluctanti constabat cornua lunae.
(12,265)non
impune feres, teli modo copia detur!
(12,266)dixerat
Exadius telique habet instar, in alta
(12,267)quae
fuerant pinu votivi cornua cervi.
(12,268)figitur
hinc duplici Gryneus in lumina ramo
(12,269)eruiturque
oculos, quorum pars cornibus haeret,
(12,270)pars
fluit in barbam concretaque sanguine pendet.
(12,271)Ecce
rapit mediis flagrantem Rhoetus ab aris
(12,272)pruniceum
torrem dextraque a parte Charaxi
(12,273)tempora
perfringit fulvo protecta capillo.
(12,274)correpti
rapida, veluti seges arida, flamma
(12,275)arserunt
crines, et vulnere sanguis inustus
(12,276)terribilem
stridore sonum dedit, ut dare ferrum
(12,277)igne
rubens plerumque solet, quod forcipe curva
(12,278)cum
faber eduxit, lacubus demittit: at illud
(12,279)stridet
et in trepida submersum sibilat unda.
(12,280)saucius
hirsutis avidum de crinibus ignem
(12,281)excutit
inque umeros limen tellure revulsum
(12,282)tollit,
onus plaustri, quod ne permittat in hostem,
(12,283)ipsa
facit gravitas: socium quoque saxea moles
(12,284)oppressit
spatio stantem propiore Cometen.
(12,285)gaudia
nec retinet Rhoetus: sic, conprecor, inquit
(12,286)cetera
sit fortis castrorum turba tuorum!
(12,287)semicremoque
novat repetitum stipite vulnus
(12,288)terque
quaterque gravi iuncturas verticis ictu
(12,289)rupit,
et in liquido sederunt ossa cerebro.
(12,290)Victor
ad Euagrum Corythumque Dryantaque transit;
(12,291)e
quibus ut prima tectus lanugine malas
(12,292)procubuit
Corythus, puero quae gloria fuso
(12,293)parta
tibi est? Euagrus ait, nec dicere Rhoetus
(12,294)plura
sinit rutilasque ferox in aperta loquentis
(12,295)condidit
ora viri perque os in pectora flammas.
(12,296)te
quoque, saeve Drya, circum caput igne rotato
(12,297)insequitur,
sed non in te quoque constitit idem
(12,298)exitus:
adsiduae successu caedis ovantem,
(12,299)qua
iuncta est umero cervix, sude figis obusta.
(12,300)ingemuit
duroque sudem vix osse revulsit
(12,301)Rhoetus
et ipse suo madefactus sanguine fugit.
(12,302)fugit
et Orneus Lycabasque et saucius armo
(12,303)dexteriore
Medon et cum Pisenore Thaumas,
(12,304)quique
pedum nuper certamine vicerat omnes
(12,305)Mermeros,
accepto tum vulnere tardius ibat;
(12,306)et
Pholus et Melaneus et Abas praedator aprorum,
(12,307)quique
suis frustra bellum dissuaserat augur
(12,308)Asbolus:
ille etiam metuenti vulnera Nesso
(12,309)ne
fuge! ad Herculeos inquit servaberis arcus.
(12,310)at
non Eurynomus Lycidasque et Areos et Imbreus
(12,311)effugere
necem; quos omnes dextra Dryantis
(12,312)perculit
adversos. adversum tu quoque, quamvis
(12,313)terga
fugae dederas, vulnus, Crenaee, tulisti:
(12,314)nam
grave respiciens inter duo lumina ferrum,
(12,315)qua
naris fronti committitur, accipis, imae.
(12,316)In
tanto fremitu cunctis sine fine iacebat
(12,317)sopitus
venis et inexperrectus Aphidas
(12,318)languentique
manu carchesia mixta tenebat,
(12,319)fusus
in Ossaeae villosis pellibus ursae;
(12,320)quem
procul ut vidit frustra nulla arma moventem,
(12,321)inserit
amento digitos miscenda que dixit
(12,322)cum
Styge vina bibes Phorbas; nec plura moratus
(12,323)in
iuvenem torsit iaculum, ferrataque collo
(12,324)fraxinus,
ut casu iacuit resupinus, adacta est.
(12,325)mors
caruit sensu, plenoque e gutture fluxit
(12,326)inque
toros inque ipsa niger carchesia sanguis.
(12,327)Vidi
ego Petraeum conantem tollere terra
(12,328)glandiferam
quercum; quam dum conplexibus ambit
(12,329)et
quatit huc illuc labefactaque robora iactat,
(12,330)lancea
Pirithoi costis inmissa Petraei
(12,331)pectora
cum duro luctantia robore fixit.
(12,332)Pirithoi
virtute Lycum cecidisse ferebant,
(12,333)Pirithoi
virtute Chromin, sed uterque minorem
(12,334)victori
titulum quam Dictys Helopsque dederunt,
(12,335)fixus
Helops iaculo, quod pervia tempora fecit
(12,336)et
missum a dextra laevam penetravit ad aurem,
(12,337)Dictys
ab ancipiti delapsus acumine montis,
(12,338)dum
fugit instantem trepidans Ixione natum,
(12,339)decidit
in praeceps et pondere corporis ornum
(12,340)ingentem
fregit suaque induit ilia fractae.
(12,341)Ultor
adest Aphareus saxumque e monte revulsum
(12,342)mittere
conatur; conantem stipite querno
(12,343)occupat
Aegides cubitique ingentia frangit
(12,344)ossa
nec ulterius dare corpus inutile leto
(12,345)aut
vacat aut curat tergoque Bienoris alti
(12,346)insilit,
haut solito quemquam portare nisi ipsum,
(12,347)opposuitque
genu costis prensamque sinistra
(12,348)caesariem
retinens vultum minitantiaque ora
(12,349)robore
nodoso praeduraque tempora fregit.
(12,350)robore
Nedymnum iaculatoremque Lycopen
(12,351)sternit
et inmissa protectum pectora barba
(12,352)Hippason
et summis exstantem Riphea silvis
(12,353)Thereaque,
Haemoniis qui prensos montibus ursos
(12,354)ferre
domum vivos indignantesque solebat.
(12,355)haut
tulit utentem pugnae successibus ultra
(12,356)Thesea
Demoleon: solidoque revellere trunco
(12,357)annosam
pinum magno molimine temptat;
(12,358)quod
quia non potuit, praefractam misit in hostem,
(12,359)sed
procul a telo Theseus veniente recessit
(12,360)Pallados
admonitu: credi sic ipse volebat.
(12,361)non
tamen arbor iners cecidit; nam Crantoris alti
(12,362)abscidit
iugulo pectusque umerumque sinistrum:
(12,363)armiger
ille tui fuerat genitoris, Achille,
(12,364)quem
Dolopum rector, bello superatus, Amyntor
(12,365)Aeacidae
dederat pacis pignusque fidemque.
(12,366)Hunc
procul ut foedo disiectum vulnere Peleus
(12,367)vidit,
at inferias, iuvenum gratissime Crantor,
(12,368)accipe
ait validoque in Demoleonta lacerto
(12,369)fraxineam
misit contentis viribus hastam,
(12,370)quae
laterum cratem praerupit et ossibus haerens
(12,371)intremuit:
trahit ille manu sine cuspide lignum
(12,372)(id
quoque vix sequitur), cuspis pulmone retenta est;
(12,373)ipse
dolor vires animo dabat: aeger in hostem
(12,374)erigitur
pedibusque virum proculcat equinis.
(12,375)excipit
ille ictus galea clipeoque sonantes
(12,376)defensatque
umeros praetentaque sustinet arma
(12,377)perque
armos uno duo pectora perforat ictu.
(12,378)ante
tamen leto dederat Phlegraeon et Hylen
(12,379)eminus,
Iphinoum conlato Marte Claninque;
(12,380)additur
his Dorylas, qui tempora tecta gerebat
(12,381)pelle
lupi saevique vicem praestantia teli
(12,382)cornua
vara boum multo rubefacta cruore.
(12,383)Huic
ego (nam viris animus dabat) aspice, dixi
(12,384)quantum
concedant nostro tua cornua ferro
(12,385)et
iaculum torsi: quod cum vitare nequiret,
(12,386)opposuit
dextram passurae vulnera fronti:
(12,387)adfixa
est cum fronte manus; fit clamor, at illum
(12,388)haerentem
Peleus et acerbo vulnere victum
(12,389)(stabat
enim propior) mediam ferit ense sub alvum.
(12,390)prosiluit
terraque ferox sua viscera traxit
(12,391)tractaque
calcavit calcataque rupit et illis
(12,392)crura
quoque inpediit et inani concidit alvo.
(12,393)Nec
te pugnantem tua, Cyllare, forma redemit,
(12,394)si
modo naturae formam concedimus illi.
(12,395)barba
erat incipiens, barbae color aureus, aurea
(12,396)ex
umeris medios coma dependebat in armos.
(12,397)gratus
in ore vigor; cervix umerique manusque
(12,398)pectoraque
artificum laudatis proxima signis,
(12,399)et
quacumque vir est; nec equi mendosa sub illo
(12,400)deteriorque
viro facies; da colla caputque,
(12,401)Castore
dignus erit: sic tergum sessile, sic sunt
(12,402)pectora
celsa toris. totus pice nigrior atra,
(12,403)candida
cauda tamen; color est quoque cruribus albus.
(12,404)multae
illum petiere sua de gente, sed una
(12,405)abstulit
Hylonome, qua nulla decentior inter
(12,406)semiferos
altis habitavit femina silvis;
(12,407)haec
et blanditiis et amando et amare fatendo
(12,408)Cyllaron
una tenet, cultu quoque, quantus in illis
(12,409)esse
potest membris, ut sit coma pectine levis,
(12,410)ut
modo rore maris, modo se violave rosave
(12,411)inplicet,
interdum candentia lilia gestet,
(12,412)bisque
die lapsis Pagasaeae vertice silvae
(12,413)fontibus
ora lavet, bis flumine corpora tinguat,
(12,414)nec
nisi quae deceant electarumque ferarum
(12,415)aut
umero aut lateri praetendat vellera laevo.
(12,416)par
amor est illis: errant in montibus una,
(12,417)antra
simul subeunt; et tum Lapitheia tecta
(12,418)intrarant
pariter, pariter fera bella gerebant:
(12,419)(auctor
in incerto est) iaculum de parte sinistra
(12,420)venit
et inferius quam collo pectora subsunt,
(12,421)Cyllare,
te fixit; parvo cor vulnere laesum
(12,422)corpore
cum toto post tela educta refrixit.
(12,423)protinus
Hylonome morientes excipit artus
(12,424)inpositaque
manu vulnus fovet oraque ad ora
(12,425)admovet
atque animae fugienti obsistere temptat;
(12,426)ut
videt exstinctum, dictis, quae clamor ad aures
(12,427)arcuit
ire meas, telo, quod inhaeserat illi,
(12,428)incubuit
moriensque suum conplexa maritum est.
(12,429)Ante
oculos stat et ille meos, qui sena leonum
(12,430)vinxerat
inter se conexis vellera nodis,
(12,431)Phaeocomes,
hominemque simul protectus equumque;
(12,432)caudice
qui misso, quem vix iuga bina moverent,
(12,433)Tectaphon
Oleniden a summo vertice fregit;
(12,434)[fracta
volubilitas capitis latissima, perque os
(12,435)perque
cavas nares oculosque auresque cerebrum
(12,436)molle
fluit, veluti concretum vimine querno
(12,437)lac
solet utve liquor rari sub pondere cribri
(12,438)manat
et exprimitur per densa foramina spissus.]
(12,439)ast
ego, dum parat hic armis nudare iacentem,
(12,440)(scit
tuus hoc genitor) gladium spoliantis in ima
(12,441)ilia
demisi. Cthonius quoque Teleboasque
(12,442)ense
iacent nostro: ramum prior ille bifurcum
(12,443)gesserat,
hic iaculum; iaculo mihi vulnera fecit:
(12,444)signa
vides! adparet adhuc vetus inde cicatrix.
(12,445)tunc
ego debueram capienda ad Pergama mitti;
(12,446)tum
poteram magni, si non superare, morari
(12,447)Hectoris
arma meis! illo sed tempore nullus,
(12,448)aut
puer, Hector erat, nunc me mea deficit aetas.
(12,449)quid
tibi victorem gemini Periphanta Pyraethi,
(12,450)Ampyca
quid referam, qui quadrupedantis Echecli
(12,451)fixit
in adverso cornum sine cuspide vultu?
(12,452)vecte
Pelethronium Macareus in pectus adacto
(12,453)stravit
Erigdupum; memini et venabula condi
(12,454)inguine
Nesseis manibus coniecta Cymeli.
(12,455)nec
tu credideris tantum cecinisse futura
(12,456)Ampyciden
Mopsum: Mopso iaculante biformis
(12,457)occubuit
frustraque loqui temptavit Hodites
(12,458)ad
mentum lingua mentoque ad guttura fixo.
(12,459)Quinque
neci Caeneus dederat Styphelumque Bromumque
(12,460)Antimachumque
Elymumque securiferumque Pyracmon:
(12,461)vulnera
non memini, numerum nomenque notavi.
(12,462)provolat
Emathii spoliis armatus Halesi,
(12,463)quem
dederat leto, membris et corpore Latreus
(12,464)maximus:
huic aetas inter iuvenemque senemque,
(12,465)vis
iuvenalis erat, variabant tempora cani.
(12,466)qui
clipeo galeaque Macedoniaque sarisa
(12,467)conspicuus
faciemque obversus in agmen utrumque
(12,468)armaque
concussit certumque equitavit in orbem
(12,469)verbaque
tot fudit vacuas animosus in auras:
(12,470)et
te, Caeni, feram? nam tu mihi femina semper,
(12,471)tu
mihi Caenis eris. nec te natalis origo
(12,472)commonuit,
mentemque subit, quo praemia facto
(12,473)quaque
viri falsam speciem mercede pararis?
(12,474)quid
sis nata, vide, vel quid sis passa, columque,
(12,475)i,
cape cum calathis et stamina pollice torque;
(12,476)bella
relinque viris. iactanti talia Caeneus
(12,477)extentum
cursu missa latus eruit hasta,
(12,478)qua
vir equo commissus erat. furit ille dolore
(12,479)nudaque
Phyllei iuvenis ferit ora sarisa:
(12,480)non
secus haec resilit, quam tecti a culmine grando,
(12,481)aut
siquis parvo feriat cava tympana saxo.
(12,482)comminus
adgreditur laterique recondere duro
(12,483)luctatur
gladium: gladio loca pervia non sunt.
(12,484)haut
tamen effugies! medio iugulaberis ense,
(12,485)quandoquidem
mucro est hebes inquit et in latus ensem
(12,486)obliquat
longaque amplectitur ilia dextra.
(12,487)plaga
facit gemitus ut corpore marmoris icto,
(12,488)fractaque
dissiluit percusso lammina callo.
(12,489)ut
satis inlaesos miranti praebuit artus,
(12,490)nunc
age ait Caeneus nostro tua corpora ferro
(12,491)temptemus!
capuloque tenus demisit in armos
(12,492)ensem
fatiferum caecamque in viscera movit
(12,493)versavitque
manum vulnusque in vulnere fecit.
(12,494)ecce
ruunt vasto rabidi clamore bimembres
(12,495)telaque
in hunc omnes unum mittuntque feruntque.
(12,496)tela
retusa cadunt: manet inperfossus ab omni
(12,497)inque
cruentatus Caeneus Elateius ictu.
(12,498)fecerat
attonitos nova res. heu dedecus ingens!
(12,499)Monychus
exclamat. populus superamur ab uno
(12,500)vixque
viro; quamquam ille vir est, nos segnibus actis,
(12,501)quod
fuit ille, sumus. quid membra inmania prosunt?
(12,502)quid
geminae vires et quod fortissima rerum
(12,503)in
nobis natura duplex animalia iunxit?
(12,504)nec
nos matre dea, nec nos Ixione natos
(12,505)esse
reor, qui tantus erat, Iunonis ut altae
(12,506)spem
caperet: nos semimari superamur ab hoste!
(12,507)saxa
trabesque super totosque involvite montes
(12,508)vivacemque
animam missis elidite silvis!
(12,509)massa
premat fauces, et erit pro vulnere pondus.
(12,510)dixit
et insanis deiectam viribus austri
(12,511)forte
trabem nactus validum coniecit in hostem
(12,512)exemplumque
fuit, parvoque in tempore nudus
(12,513)arboris
Othrys erat, nec habebat Pelion umbras.
(12,514)obrutus
inmani cumulo sub pondere Caeneus
(12,515)aestuat
arboreo congestaque robora duris
(12,516)fert
umeris, sed enim postquam super ora caputque
(12,517)crevit
onus neque habet, quas ducat, spiritus auras,
(12,518)deficit
interdum, modo se super aera frustra
(12,519)tollere
conatur iactasque evolvere silvas
(12,520)interdumque
movet, veluti, quam cernimus, ecce,
(12,521)ardua
si terrae quatiatur motibus Ide.
(12,522)exitus
in dubio est: alii sub inania corpus
(12,523)Tartara
detrusum silvarum mole ferebant;
(12,524)abnuit
Ampycides medioque ex aggere fulvis
(12,525)vidit
avem pennis liquidas exire sub auras,
(12,526)quae
mihi tum primum, tunc est conspecta supremum.
(12,527)hanc
ubi lustrantem leni sua castra volatu
(12,528)Mopsus
et ingenti circum clangore sonantem
(12,529)adspexit
pariterque animis oculisque secutus
(12,530)o
salve, dixit Lapithaeae gloria gentis,
(12,531)maxime
vir quondam, sed nunc avis unica, Caencu!
(12,532)credita
res auctore suo est: dolor addidit iram,
(12,533)oppressumque
aegre tulimus tot ab hostibus unum;
(12,534)nec
prius abstitimus ferro exercere dolorem,
(12,535)quam
data pars leto, partem fuga noxque removit.
(12,536)Haec
inter Lapithas et semihomines Centauros
(12,537)proelia
Tlepolemus Pylio referente dolorem
(12,538)praeteriti
Alcidae tacito non pertulit ore
(12,539)atque
ait: Herculeae mirum est oblivia laudis
(12,540)acta
tibi, senior; certe mihi saepe referre
(12,541)nubigenas
domitos a se pater esse solebat.
(12,542)tristis
ad haec Pylius: quid me meminisse malorum
(12,543)cogis
et obductos annis rescindere luctus
(12,544)inque
tuum genitorem odium offensasque fateri?
(12,545)ille
quidem maiora fide, di! gessit et orbem
(12,546)inplevit
meritis, quod mallem posse negare;
(12,547)sed
neque Deiphobum nec Pulydamanta nec ipsum
(12,548)Hectora
laudamus: quis enim laudaverit hostem?
(12,549)ille
tuus genitor Messenia moenia quondam
(12,550)stravit
et inmeritas urbes Elinque Pylonque
(12,551)diruit
inque meos ferrum flammamque penatis
(12,552)inpulit,
utque alios taceam, quos ille peremit,
(12,553)bis
sex Nelidae fuimus, conspecta iuventus,
(12,554)bis
sex Herculeis ceciderunt me minus uno
(12,555)viribus;
atque alios vinci potuisse ferendum est:
(12,556)mira
Periclymeni mors est, cui posse figuras
(12,557)sumere,
quas vellet, rursusque reponere sumptas
(12,558)Neptunus
dederat, Nelei sanguinis auctor.
(12,559)hic
ubi nequiquam est formas variatus in omnes,
(12,560)vertitur
in faciem volucris, quae fulmina curvis
(12,561)ferre
solet pedibus divum gratissima regi;
(12,562)viribus
usus avis pennis rostroque redunco
(12,563)hamatisque
viri laniaverat unguibus ora.
(12,564)tendit
in hanc nimium certos Tirynthius arcus
(12,565)atque
inter nubes sublimia membra ferentem
(12,566)pendentemque
ferit, lateri qua iungitur ala;
(12,567)nec
grave vulnus erat, sed rupti vulnere nervi
(12,568)deficiunt
motumque negant viresque volandi.
(12,569)decidit
in terram, non concipientibus auras
(12,570)infirmis
pennis, et qua levis haeserat alae
(12,571)corporis
adflicti pressa est gravitate sagitta
(12,572)perque
latus summum iugulo est exacta sinistro.
(12,573)nunc
videor debere tui praeconia rebus
(12,574)Herculis,
o Rhodiae ductor pulcherrime classis?
(12,575)nec
tamen ulterius, quam fortia facta silendo
(12,576)ulciscor
fratres: solida est mihi gratia tecum.
(12,577)Haec
postquam dulci Neleius edidit ore,
(12,578)a
sermone senis repetito munere Bacchi
(12,579)surrexere
toris: nox est data cetera somno.
(12,580)At
deus, aequoreas qui cuspide temperat undas,
(12,581)in
volucrem corpus nati Phaethontida versum
(12,582)mente
dolet patria saevumque perosus Achillem
(12,583)exercet
memores plus quam civiliter iras.
(12,584)iamque
fere tracto duo per quinquennia bello
(12,585)talibus
intonsum conpellat Sminthea dictis:
(12,586)o
mihi de fratris longe gratissime natis,
(12,587)inrita
qui mecum posuisti moenia Troiae,
(12,588)ecquid,
ubi has iamiam casuras adspicis arces,
(12,589)ingemis?
aut ecquid tot defendentia muros
(12,590)milia
caesa doles? ecquid, ne persequar omnes,
(12,591)Hectoris
umbra subit circum sua Pergama tracti?
(12,592)cum
tamen ille ferox belloque cruentior ipso
(12,593)vivit
adhuc, operis nostri populator, Achilles.
(12,594)det
mihi se: faxo, triplici quid cuspide possim,
(12,595)sentiat;
at quoniam concurrere comminus hosti
(12,596)non
datur, occulta necopinum perde sagitta!
(12,597)adnuit
atque animo pariter patruique suoque
(12,598)Delius
indulgens nebula velatus in agmen
(12,599)pervenit
Iliacum mediaque in caede virorum
(12,600)rara
per ignotos spargentem cernit Achivos
(12,601)tela
Parin fassusque deum, quid spicula perdis
(12,602)sanguine
plebis? ait. siqua est tibi cura tuorum,
(12,603)vertere
in Aeaciden caesosque ulciscere fratres!
(12,604)dixit
et ostendens sternentem Troica ferro
(12,605)corpora
Peliden, arcus obvertit in illum
(12,606)certaque
letifera derexit spicula dextra.
(12,607)quod
Priamus gaudere senex post Hectora posset,
(12,608)hoc
fuit; ille igitur tantorum victor, Achille,
(12,609)victus
es a timido Graiae raptore maritae!
(12,610)at
si femineo fuerat tibi Marte cadendum,
(12,611)Thermodontiaca
malles cecidisse bipenni.
(12,612)Iam
timor ille Phrygum, decus et tutela Pelasgi
(12,613)nominis,
Aeacides, caput insuperabile bello,
(12,614)arserat:
armarat deus idem idemque cremarat;
(12,615)iam
cinis est, et de tam magno restat Achille
(12,616)nescio
quid parvum, quod non bene conpleat urnam,
(12,617)at
vivit totum quae gloria conpleat orbem.
(12,618)haec
illi mensura viro respondet, et hac est
(12,619)par
sibi Pelides nec inania Tartara sentit.
(12,620)ipse
etiam, ut, cuius fuerit, cognoscere posses,
(12,621)bella
movet clipeus, deque armis arma feruntur.
(12,622)non
ea Tydides, non audet Oileos Aiax,
(12,623)non
minor Atrides, non bello maior et aevo
(12,624)poscere,
non alii: solis Telamone creatis
(12,625)Laertaque
fuit tantae fiducia laudis.
(12,626)a
se Tantalides onus invidiamque removit
(12,627)Argolicosque
duces mediis considere castris
(12,628)iussit
et arbitrium litis traiecit in omnes.
(13,1)Consedere
duces et vulgi stante corona
(13,2)surgit
ad hos clipei dominus septemplicis Aiax,
(13,3)utque
erat inpatiens irae, Sigeia torvo
(13,4)litora
respexit classemque in litore vultu
(13,5)intendensque
manus agimus, pro Iuppiter! inquit
(13,6)ante
rates causam, et mecum confertur Ulixes!
(13,7)at
non Hectoreis dubitavit cedere flammis,
(13,8)quas
ego sustinui, quas hac a classe fugavi.
(13,9)tutius
est igitur fictis contendere verbis,
(13,10)quam
pugnare manu, sed nec mihi dicere promptum,
(13,11)nec
facere est isti: quantumque ego Marte feroci
(13,12)inque
acie valeo, tantum valet iste loquendo.
(13,13)nec
memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,
(13,14)esse
reor: vidistis enim; sua narret Ulixes,
(13,15)quae
sine teste gerit, quorum nox conscia sola est!
(13,16)praemia
magna peti fateor; sed demit honorem
(13,17)aemulus:
Aiaci non est tenuisse superbum,
(13,18)sit
licet hoc ingens, quicquid speravit Ulixes;
(13,19)iste
tulit pretium iam nunc temptaminis huius,
(13,20)quod,
cum victus erit, mecum certasse feretur.
(13,21)Atque
ego, si virtus in me dubitabilis esset,
(13,22)nobilitate
potens essem, Telamone creatus,
(13,23)moenia
qui forti Troiana sub Hercule cepit
(13,24)litoraque
intravit Pagasaea Colcha carina;
(13,25)Aeacus
huic pater est, qui iura silentibus illic
(13,26)reddit,
ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;
(13,27)Aeacon
agnoscit summus prolemque fatetur
(13,28)Iuppiter
esse suam: sic a Iove tertius Aiax.
(13,29)nec
tamen haec series in causam prosit, Achivi,
(13,30)si
mihi cum magno non est communis Achille:
(13,31)frater
erat, fraterna peto! quid sanguine cretus
(13,32)Sisyphio
furtisque et fraude simillimus illi
(13,33)inseris
Aeacidis alienae nomina gentis?
(13,34)An
quod in arma prior nulloque sub indice veni,
(13,35)arma
neganda mihi, potiorque videbitur ille,
(13,36)ultima
qui cepit detractavitque furore
(13,37)militiam
ficto, donec sollertior isto
(13,38)sed
sibi inutilior timidi commenta retexit
(13,39)Naupliades
animi vitataque traxit ad arma?
(13,40)optima
num sumat, quia sumere noluit ulla:
(13,41)nos
inhonorati et donis patruelibus orbi,
(13,42)obtulimus
quia nos ad prima pericula, simus?
(13,43)Atque
utinam aut verus furor ille, aut creditus esset,
(13,44)nec
comes hic Phrygias umquam venisset ad arces
(13,45)hortator
scelerum! non te, Poeantia proles,
(13,46)expositum
Lemnos nostro cum crimine haberet!
(13,47)qui
nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris
(13,48)saxa
moves gemitu Laertiadaeque precaris,
(13,49)quae
meruit, quae, si di sunt, non vana precaris.
(13,50)et
nunc ille eadem nobis iuratus in arma,
(13,51)heu!
pars una ducum, quo successore sagittae
(13,52)Herculis
utuntur, fractus morboque fameque
(13,53)velaturque
aliturque avibus, volucresque petendo
(13,54)debita
Troianis exercet spicula fatis.
(13,55)ille
tamen vivit, quia non comitavit Ulixem;
(13,56)mallet
et infelix Palamedes esse relictus,
(13,57)[viveret
aut certe letum sine crimine haberet]
(13,58)quem
male convicti nimium memor iste furoris
(13,59)prodere
rem Danaam finxit fictumque probavit
(13,60)crimen
et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.
(13,61)ergo
aut exilio vires subduxit Achivis,
(13,62)aut
nece: sic pugnat, sic est metuendus Ulixes!
(13,63)Qui
licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,
(13,64)haut
tamen efficiet, desertum ut Nestora crimen
(13,65)esse
rear nullum; qui cum inploraret Ulixem
(13,66)vulnere
tardus equi fessusque senilibus annis,
(13,67)proditus
a socio est; non haec mihi crimina fingi
(13,68)scit
bene Tydides, qui nomine saepe vocatum
(13,69)corripuit
trepidoque fugam exprobravit amico.
(13,70)aspiciunt
oculis superi mortalia iustis!
(13,71)en
eget auxilio, qui non tulit, utque reliquit,
(13,72)sic
linquendus erat: legem sibi dixerat ipse.
(13,73)conclamat
socios: adsum videoque trementem
(13,74)pallentemque
metu et trepidantem morte futura;
(13,75)opposui
molem clipei texique iacentem
(13,76)servavique
animam (minimum est hoc laudis) inertem.
(13,77)si
perstas certare, locum redeamus in illum:
(13,78)redde
hostem vulnusque tuum solitumque timorem
(13,79)post
clipeumque late et mecum contende sub illo!
(13,80)at
postquam eripui, cui standi vulnera vires
(13,81)non
dederant, nullo tardatus vulnere fugit.
(13,82)Hector
adest secumque deos in proelia ducit,
(13,83)quaque
ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,
(13,84)sed
fortes etiam: tantum trahit ille timoris.
(13,85)hunc
ego sanguineae successu caedis ovantem
(13,86)eminus
ingenti resupinum pondere fudi,
(13,87)hunc
ego poscentem, cum quo concurreret, unus
(13,88)sustinui:
sortemque meam vovistis, Achivi,
(13,89)et
vestrae valuere preces. si quaeritis huius
(13,90)fortunam
pugnae, non sum superatus ab illo.
(13,91)ecce
ferunt Troes ferrumque ignesque Iovemque
(13,92)in
Danaas classes: ubi nunc facundus Ulixes?
(13,93)nempe
ego mille meo protexi pectore puppes,
(13,94)spem
vestri reditus: date pro tot navibus arma.
(13,95)Quodsi
vera licet mihi dicere, quaeritur istis
(13,96)quam
mihi maior honos, coniunctaque gloria nostra est,
(13,97)atque
Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.
(13,98)conferat
his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona
(13,99)Priamidenque
Helenum rapta cum Pallade captum:
(13,100)luce
nihil gestum, nihil est Diomede remoto;
(13,101)si
semel ista datis meritis tam vilibus arma,
(13,102)dividite,
et pars sit maior Diomedis in illis.
(13,103)Quo
tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis
(13,104)rem
gerit et furtis incautum decipit hostem?
(13,105)ipse
nitor galeae claro radiantis ab auro
(13,106)insidias
prodet manifestabitque latentem;
(13,107)sed
neque Dulichius sub Achillis casside vertex
(13,108)pondera
tanta feret, nec non onerosa gravisque
(13,109)Pelias
hasta potest inbellibus esse lacertis,
(13,110)nec
clipeus vasti caelatus imagine mundi
(13,111)conveniet
timidae nataeque ad furta sinistrae:
(13,112)debilitaturum
quid te petis, inprobe, munus,
(13,113)quod
tibi si populi donaverit error Achivi,
(13,114)cur
spolieris, erit, non, cur metuaris ab hoste,
(13,115)et
fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,
(13,116)tarda
futura tibi est gestamina tanta trahenti?
(13,117)adde
quod iste tuus, tam raro proelia passus,
(13,118)integer
est clipeus; nostro, qui tela ferendo
(13,119)mille
patet plagis, novus est successor habendus.
(13,120)Denique
(quid verbis opus est?) spectemur agendo!
(13,121)arma
viri fortis medios mittantur in hostes:
(13,122)inde
iubete peti et referentem ornate relatis.
(13,123)Finierat
Telamone satus, vulgique secutum
(13,124)ultima
murmur erat, donec Laertius heros
(13,125)adstitit
atque oculos paulum tellure moratos
(13,126)sustulit
ad proceres exspectatoque resolvit
(13,127)ora
sono, neque abest facundis gratia dictis.
(13,128)Si
mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,
(13,129)non
foret ambiguus tanti certaminis heres,
(13,130)tuque
tuis armis, nos te poteremur, Achille,
(13,131)quem
quoniam non aequa mihi vobisque negarunt
(13,132)fata,
(manuque simul veluti lacrimantia tersit
(13,133)lumina)
quis magno melius succedat Achilli,
(13,134)quam
per quem magnus Danais successit Achilles?
(13,135)huic
modo ne prosit, quod, uti est, hebes esse videtur,
(13,136)neve
mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,
(13,137)profuit
ingenium, meaque haec facundia, siqua est,
(13,138)quae
nunc pro domino, pro vobis saepe locuta est,
(13,139)invidia
careat, bona nec sua quisque recuset.
(13,140)Nam
genus et proavos et quae non fecimus ipsi,
(13,141)vix
ea nostra voco, sed enim, quia rettulit Aiax
(13,142)esse
Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor
(13,143)Iuppiter
est, totidemque gradus distamus ab illo:
(13,144)nam
mihi Laertes pater est, Arcesius illi,
(13,145)Iuppiter
huic, neque in his quisquam damnatus et exul;
(13,146)est
quoque per matrem Cyllenius addita nobis
(13,147)altera
nobilitas: deus est in utroque parente.
(13,148)sed
neque materno quod sum generosior ortu,
(13,149)nec
mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,
(13,150)proposita
arma peto: meritis expendite causam,
(13,151)dummodo,
quod fratres Telamon Peleusque fuerunt,
(13,152)Aiacis
meritum non sit nec sanguinis ordo,
(13,153)sed
virtutis honor spoliis quaeratur in istis!
(13,154)aut
si proximitas primusque requiritur heres,
(13,155)est
genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi:
(13,156)quis
locus Aiaci? Pthiam haec Scyrumve ferantur!
(13,157)nec
minus est isto Teucer patruelis Achilli:
(13,158)num
petit ille tamen? num, si petat, auferat illa?
(13,159)ergo,
operum quoniam nudum certamen habetur,
(13,160)plura
quidem feci, quam quae conprendere dictis
(13,161)in
promptu mihi sit, rerum tamen ordine ducar.
(13,162)Praescia
venturi genetrix Nereia leti
(13,163)dissimulat
cultu natum, et deceperat omnes,
(13,164)in
quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis:
(13,165)arma
ego femineis animum motura virilem
(13,166)mercibus
inserui, neque adhuc proiecerat heros
(13,167)virgineos
habitus, cum parmam hastamque tenenti
(13,168)nate
dea, dixi tibi se peritura reservant
(13,169)Pergama!
quid dubitas ingentem evertere Troiam?
(13,170)iniecique
manum fortemque ad fortia misi.
(13,171)ergo
opera illius mea sunt: ego Telephon hasta
(13,172)pugnantem
domui, victum orantemque refeci;
(13,173)quod
Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,
(13,174)me
Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,
(13,175)et
Scyrum cepisse; mea concussa putate
(13,176)procubuisse
solo Lyrnesia moenia dextra,
(13,177)utque
alios taceam, qui saevum perdere posset
(13,178)Hectora,
nempe dedi: per me iacet inclitus Hector!
(13,179)illis
haec armis, quibus est inventus Achilles,
(13,180)arma
peto: vivo dederam, post fata reposco.
(13,181)Ut
dolor unius Danaos pervenit ad omnes,
(13,182)Aulidaque
Euboicam conplerunt mille carinae,
(13,183)exspectata
diu, nulla aut contraria classi
(13,184)flamina
erant, duraeque iubent Agamemnona sortes
(13,185)inmeritam
saevae natam mactare Dianae.
(13,186)denegat
hoc genitor divisque irascitur ipsis
(13,187)atque
in rege tamen pater est, ego mite parentis
(13,188)ingenium
verbis ad publica commoda verti:
(13,189)hanc
equidem (fateor, fassoque ignoscat Atrides)
(13,190)difficilem
tenui sub iniquo iudice causam.
(13,191)hunc
tamen utilitas populi fraterque datique
(13,192)summa
movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset;
(13,193)mittor
et ad matrem, quae non hortanda, sed astu
(13,194)decipienda
fuit, quo si Telamonius isset,
(13,195)orba
suis essent etiam nunc lintea ventis.
(13,196)Mittor
et Iliacas audax orator ad arces,
(13,197)visaque
et intrata est altae mihi curia Troiae,
(13,198)plenaque
adhuc erat illa viris; interritus egi
(13,199)quam
mihi mandarat communem Graecia causam
(13,200)accusoque
Parin praedamque Helenamque reposco
(13,201)et
moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum;
(13,202)at
Paris et fratres et qui rapuere sub illo,
(13,203)vix
tenuere manus (scis hoc, Menelae) nefandas,
(13,204)primaque
lux nostri tecum fuit illa pericli.
(13,205)Longa
referre mora est, quae consilioque manuque
(13,206)utiliter
feci spatiosi tempore belli.
(13,207)post
acies primas urbis se moenibus hostes
(13,208)continuere
diu, nec aperti copia Martis
(13,209)ulla
fuit; decimo demum pugnavimus anno:
(13,210)quid
facis interea, qui nil nisi proelia nosti?
(13,211)quis
tuus usus erat? nam si mea facta requiris,
(13,212)hostibus
insidior, fossa munimina cingo,
(13,213)consolor
socios, ut longi taedia belli
(13,214)mente
ferant placida, doceo, quo simus alendi
(13,215)armandique
modo, mittor, quo postulat usus.
(13,216)Ecce
Iovis monitu deceptus imagine somni
(13,217)rex
iubet incepti curam dimittere belli;
(13,218)ille
potest auctore suam defendere vocem:
(13,219)non
sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,
(13,220)quodque
potest, pugnet! cur non remoratur ituros?
(13,221)cur
non arma capit, dat, quod vaga turba sequatur?
(13,222)non
erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.
(13,223)quid,
quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,
(13,224)cum
tu terga dares inhonestaque vela parares;
(13,225)nec
mora, quid facitis? quae vos dementia dixi
(13,226)concitat,
o socii, captam dimittere Troiam,
(13,227)quidque
domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?
(13,228)talibus
atque aliis, in quae dolor ipse disertum
(13,229)fecerat,
aversos profuga de classe reduxi.
(13,230)convocat
Atrides socios terrore paventes:
(13,231)nec
Telamoniades etiamnunc hiscere quicquam
(13,232)audet,
at ausus erat reges incessere dictis
(13,233)Thersites
etiam, per me haut inpune protervis!
(13,234)erigor
et trepidos cives exhortor in hostem
(13,235)amissamque
mea virtutem voce repono.
(13,236)tempore
ab hoc, quodcumque potest fecisse videri
(13,237)fortiter
iste, meum est, qui dantem terga retraxi.
(13,238)Denique
de Danais quis te laudatve petitve?
(13,239)at
sua Tydides mecum communicat acta,
(13,240)me
probat et socio semper confidit Ulixe.
(13,241)est
aliquid, de tot Graiorum milibus unum
(13,242)a
Diomede legi! nec me sors ire iubebat:
(13,243)sic
tamen et spreto noctisque hostisque periclo
(13,244)ausum
eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona
(13,245)interimo,
non ante tamen, quam cuncta coegi
(13,246)prodere
et edidici, quid perfida Troia pararet.
(13,247)omnia
cognoram nec, quod specularer, habebam
(13,248)et
iam promissa poteram cum laude reverti:
(13,249)haut
contentus eo petii tentoria Rhesi
(13,250)inque
suis ipsum castris comitesque peremi
(13,251)atque
ita captivo, victor votisque potitus,
(13,252)ingredior
curru laetos imitante triumphos;
(13,253)cuius
equos pretium pro nocte poposcerat hostis,
(13,254)arma
negate mihi, fueritque benignior Aiax.
(13,255)quid
Lycii referam Sarpedonis agmina ferro
(13,256)devastata
meo? cum multo sanguine fudi
(13,257)Coeranon
Iphitiden et Alastoraque Chromiumque
(13,258)Alcandrumque
Haliumque Noemonaque Prytaninque
(13,259)exitioque
dedi cum Chersidamante Thoona
(13,260)et
Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum
(13,261)quique
minus celebres nostra sub moenibus urbis
(13,262)procubuere
manu. sunt et mihi vulnera, cives,
(13,263)ipso
pulchra loco; nec vanis credite verbis,
(13,264)aspicite!
en vestemque manu diduxit et haec sunt
(13,265)pectora
semper ait vestris exercita rebus!
(13,266)at
nihil inpendit per tot Telamonius annos
(13,267)sanguinis
in socios et habet sine vulnere corpus!
(13,268)Quid
tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga
(13,269)arma
tulisse refert contra Troasque Iovemque?
(13,270)confiteorque,
tulit (neque enim benefacta maligne
(13,271)detractare
meum est), sed ne communia solus
(13,272)occupet
atque aliquem vobis quoque reddat honorem,
(13,273)reppulit
Actorides sub imagine tutus Achillis
(13,274)Troas
ab arsuris cum defensore carinis.
(13,275)ausum
etiam Hectoreis solum concurrere telis
(13,276)se
putat, oblitus regisque ducumque meique,
(13,277)nonus
in officio et praelatus munere sortis.
(13,278)sed
tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae
(13,279)quis
fuit? Hector abit violatus vulnere nullo!
(13,280)Me
miserum, quanto cogor meminisse dolore
(13,281)temporis
illius, quo, Graium murus, Achilles
(13,282)procubuit!
nec me lacrimae luctusque timorque
(13,283)tardarunt,
quin corpus humo sublime referrem:
(13,284)his
umeris, his inquam, umeris ego corpus Achillis
(13,285)et
simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.
(13,286)sunt
mihi, quae valeant in talia pondera, vires,
(13,287)est
animus certe vestros sensurus honores:
(13,288)scilicet
idcirco pro nato caerula mater
(13,289)ambitiosa
suo fuit, ut caelestia dona,
(13,290)artis
opus tantae, rudis et sine pectore miles
(13,291)indueret?
neque enim clipei caelamina novit,
(13,292)Oceanum
et terras cumque alto sidera caelo
(13,293)Pleiadasque
Hyadasque inmunemque aequoris Arcton
(13,294)diversosque
orbes nitidumque Orionis ensem.
(13,295)[postulat,
ut capiat, quae non intellegit, arma!]
(13,296)Quid,
quod me duri fugientem munera belli
(13,297)arguit
incepto serum accessisse labori
(13,298)nec
se magnanimo maledicere sentit Achilli?
(13,299)si
simulasse vocas crimen, simulavimus ambo;
(13,300)si
mora pro culpa est, ego sum maturior illo.
(13,301)me
pia detinuit coniunx, pia mater Achillem,
(13,302)primaque
sunt illis data tempora, cetera vobis:
(13,303)haut
timeo, si iam nequeam defendere, crimen
(13,304)cum
tanto commune viro: deprensus Ulixis
(13,305)ingenio
tamen ille, at non Aiacis Ulixes.
(13,306)Neve
in me stolidae convicia fundere linguae
(13,307)admiremur
eum, vobis quoque digna pudore
(13,308)obicit.
an falso Palameden crimine turpe
(13,309)accusasse
mihi, vobis damnasse decorum est?
(13,310)sed
neque Naupliades facinus defendere tantum
(13,311)tamque
patens valuit, nec vos audistis in illo
(13,312)crimina:
vidistis, pretioque obiecta patebant.
(13,313)Nec,
Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,
(13,314)esse
reus merui (factum defendite vestrum!
(13,315)consensistis
enim), nec me suasisse negabo,
(13,316)ut
se subtraheret bellique viaeque labori
(13,317)temptaretque
feros requie lenire dolores.
(13,318)paruit
- et vivit! non haec sententia tantum
(13,319)fida,
sed et felix, cum sit satis esse fidelem.
(13,320)quem
quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,
(13,321)ne
mandate mihi! melius Telamonius ibit
(13,322)eloquioque
virum morbis iraque furentem
(13,323)molliet
aut aliqua producet callidus arte!
(13,324)ante
retro Simois fluet et sine frondibus Ide
(13,325)stabit,
et auxilium promittet Achaia Troiae,
(13,326)quam,
cessante meo pro vestris pectore rebus,
(13,327)Aiacis
stolidi Danais sollertia prosit.
(13,328)sis
licet infestus sociis regique mihique
(13,329)dure
Philoctete, licet exsecrere meumque
(13,330)devoveas
sine fine caput cupiasque dolenti
(13,331)me
tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,
(13,332)utque
tui mihi sit, fiat tibi copia nostri:
(13,333)te
tamen adgrediar mecumque reducere nitar
(13,334)tamque
tuis potiar (faveat Fortuna) sagittis,
(13,335)quam
sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,
(13,336)quam
responsa deum Troianaque fata retexi,
(13,337)quam
rapui Phrygiae signum penetrale Minervae
(13,338)hostibus
e mediis. et se mihi conferat Aiax?
(13,339)nempe
capi Troiam prohibebant fata sine illo:
(13,340)fortis
ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni
(13,341)verba
viri? cur hic metuis? cur audet Ulixes
(13,342)ire
per excubias et se committere nocti
(13,343)perque
feros enses non tantum moenia Troum,
(13,344)verum
etiam summas arces intrare suaque
(13,345)eripere
aede deam raptamque adferre per hostes?
(13,346)quae
nisi fecissem, frustra Telamone creatus
(13,347)gestasset
laeva taurorum tergora septem.
(13,348)illa
nocte mihi Troiae victoria parta est:
(13,349)Pergama
tunc vici, cum vinci posse coegi.
(13,350)Desine
Tydiden vultuque et murmure nobis
(13,351)ostentare
meum: pars est sua laudis in illo!
(13,352)nec
tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,
(13,353)solus
eras: tibi turba comes, mihi contigit unus.
(13,354)qui
nisi pugnacem sciret sapiente minorem
(13,355)esse
nec indomitae deberi praemia dextrae,
(13,356)ipse
quoque haec peteret; peteret moderatior Aiax
(13,357)Eurypylusque
ferox claroque Andraemone natus
(13,358)nec
minus Idomeneus patriaque creatus eadem
(13,359)Meriones,
peteret maioris frater Atridae:
(13,360)quippe
manu fortes nec sunt mihi Marte secundi,
(13,361)consiliis
cessere meis. tibi dextera bello
(13,362)utilis,
ingenium est, quod eget moderamine nostro;
(13,363)tu
vires sine mente geris, mihi cura futuri;
(13,364)tu
pugnare potes, pugnandi tempora mecum
(13,365)eligit
Atrides; tu tantum corpore prodes,
(13,366)nos
animo; quantoque ratem qui temperat, anteit
(13,367)remigis
officium, quanto dux milite maior,
(13,368)tantum
ego te supero. nec non in corpore nostro
(13,369)pectora
sunt potiora manu: vigor omnis in illis.
(13,370)At
vos, o proceres, vigili date praemia vestro,
(13,371)proque
tot annorum cura, quibus anxius egi,
(13,372)hunc
titulum meritis pensandum reddite nostris:
(13,373)iam
labor in fine est; obstantia fata removi
(13,374)altaque
posse capi faciendo Pergama, cepi.
(13,375)per
spes nunc socias casuraque moenia Troum
(13,376)perque
deos oro, quos hosti nuper ademi,
(13,377)per
siquid superest, quod sit sapienter agendum,
(13,378)siquid
adhuc audax ex praecipitique petendum est,
(13,379)[si
Troiae fatis aliquid restare putatis,]
(13,380)este
mei memores! aut si mihi non datis arma,
(13,381)huic
date! et ostendit signum fatale Minervae.
(13,382)Mota
manus procerum est, et quid facundia posset,
(13,383)re
patuit, fortisque viri tulit arma disertus.
(13,384)Hectora
qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque
(13,385)sustinuit
totiens, unam non sustinet iram,
(13,386)invictumque
virum vicit dolor: arripit ensem
(13,387)et
meus hic certe est! an et hunc sibi poscit Ulixes?
(13,388)hoc
ait utendum est in me mihi, quique cruore
(13,389)saepe
Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,
(13,390)ne
quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax.
(13,391)dixit
et in pectus tum demum vulnera passum,
(13,392)qua
patuit ferrum, letalem condidit ensem.
(13,393)nec
valuere manus infixum educere telum:
(13,394)expulit
ipse cruor, rubefactaque sanguine tellus
(13,395)purpureum
viridi genuit de caespite florem,
(13,396)qui
prius Oebalio fuerat de vulnere natus;
(13,397)littera
communis mediis pueroque viroque
(13,398)inscripta
est foliis, haec nominis, illa querellae.
(13,399)Victor
ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis
(13,400)et
veterum terras infames caede virorum
(13,401)vela
dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas;
(13,402)quae
postquam ad Graios domino comitante revexit,
(13,403)inposita
est sero tandem manus ultima bello.
(13,404)[Troia
simul Priamusque cadunt. Priameia coniunx
(13,405)perdidit
infelix hominis post omnia formam
(13,406)externasque
novo latratu terruit auras,
(13,407)longus
in angustum qua clauditur Hellespontus.]
(13,408)Ilion
ardebat, neque adhuc consederat ignis,
(13,409)exiguumque
senis Priami Iovis ara cruorem
(13,410)conbiberat,
tractata comis antistita Phoebi
(13,411)non
profecturas tendebat ad aethera palmas;
(13,412)Dardanidas
matres patriorum signa deorum,
(13,413)dum
licet, amplexas succensaque templa tenentes
(13,414)invidiosa
trahunt victores praemia Grai;
(13,415)mittitur
Astyanax illis de turribus, unde
(13,416)pugnantem
pro se proavitaque regna tuentem
(13,417)saepe
videre patrem monstratum a matre solebat.
(13,418)iamque
viam suadet Boreas, flatuque secundo
(13,419)carbasa
mota sonant: iubet uti navita ventis;
(13,420)Troia,
vale! rapimur clamant, dant oscula terrae
(13,421)Troades
et patriae fumantia tecta relinquunt.
(13,422)ultima
conscendit classem - miserabile visu! -
(13,423)in
mediis Hecabe natorum inventa sepulcris:
(13,424)prensantem
tumulos atque ossibus oscula dantem
(13,425)Dulichiae
traxere manus, tamen unius hausit
(13,426)inque
sinu cineres secum tulit Hectoris haustos;
(13,427)Hectoris
in tumulo canum de vertice crinem,
(13,428)inferias
inopes, crinem lacrimasque reliquit,
(13,429)Est,
ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus
(13,430)Bistoniis
habitata viris: Polymestoris illic
(13,431)regia
dives erat, cui te commisit alendum
(13,432)clam,
Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,
(13,433)consilium
sapiens, sceleris nisi praemia magnas
(13,434)adiecisset
opes, animi inritamen avari.
(13,435)ut
cecidit fortuna Phrygum, capit inpius ensem
(13,436)rex
Thracum iuguloque sui demisit alumni
(13,437)et,
tamquam tolli cum corpore crimina possent,
(13,438)exanimem
scopulo subiectas misit in undas.
(13,439)Litore
Threicio classem religarat Atrides,
(13,440)dum
mare pacatum, dum ventus amicior esset:
(13,441)hic
subito, quantus, cum viveret, esse solebat,
(13,442)exit
humo late rupta similisque minanti
(13,443)temporis
illius vultum referebat Achilles,
(13,444)quo
ferus iniustum petiit Agamemnona ferro
(13,445)inmemores
que mei disceditis, inquit Achivi,
(13,446)obrutaque
est mecum virtutis gratia nostrae!
(13,447)ne
facite! utque meum non sit sine honore sepulcrum,
(13,448)placet
Achilleos mactata Polyxena manes!
(13,449)dixit,
et inmiti sociis parentibus umbrae,
(13,450)rapta
sinu matris, quam iam prope sola fovebat,
(13,451)fortis
et infelix et plus quam femina virgo
(13,452)ducitur
ad tumulum diroque fit hostia busto.
(13,453)quae
memor ipsa sui postquam crudelibus aris
(13,454)admota
est sensitque sibi fera sacra parari,
(13,455)utque
Neoptolemum stantem ferrumque tenentem;
(13,456)inque
suo vidit figentem lumina vultu,
(13,457)utere
iamdudum generoso sanguine dixit
(13,458)nulla
mora est; at tu iugulo vel pectore telum
(13,459)conde
meo iugulumque simul pectusque retexit.
(13,460)scilicet
haud ulli servire Polyxena vellem.
(13,461)haud
per tale sacrum numen placabitis ullum!
(13,462)mors
tantum vellem matrem mea fallere posset:
(13,463)mater
obest minuitque necis mihi gaudia, quamvis
(13,464)non
mea mors illi, verum sua vita tremenda est.
(13,465)vos
modo, ne Stygios adeam non libera manes,
(13,466)ite
procul, si iusta peto, tactuque viriles
(13,467)virgineo
removete manus! acceptior illi,
(13,468)quisquis
is est, quem caede mea placare paratis,
(13,469)liber
erit sanguis. siquos tamen ultima nostri
(13,470)verba
movent oris (Priami vos filia regis,
(13,471)non
captiva rogat), genetrici corpus inemptum
(13,472)reddite,
neve auro redimat ius triste sepulcri,
(13,473)sed
lacrimis! tum, cum poterat, redimebat et auro.
(13,474)dixerat,
at populus lacrimas, quas illa tenebat,
(13,475)non
tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos
(13,476)praebita
coniecto rupit praecordia ferro.
(13,477)illa
super terram defecto poplite labens
(13,478)pertulit
intrepidos ad fata novissima vultus;
(13,479)tunc
quoque cura fuit partes velare tegendas,
(13,480)cum
caderet, castique decus servare pudoris.
(13,481)Troades
excipiunt deploratosque recensent
(13,482)Priamidas
et quot dederit domus una cruores,
(13,483)teque
gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,
(13,484)regia
dicta parens, Asiae florentis imago,
(13,485)nunc
etiam praedae mala sors; quam victor Ulixes
(13,486)esse
suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu
(13,487)edideras:
dominum matri vix repperit Hector!
(13,488)quae
corpus conplexa animae tam fortis inane,
(13,489)quas
totiens patriae dederat natisque viroque,
(13,490)huic
quoque dat lacrimas; lacrimas in vulnera fundit
(13,491)osculaque
ore tegit consuetaque pectora plangit
(13,492)canitiemque
suam concretam sanguine vellens
(13,493)plura
quidem, sed et haec laniato pectore, dixit:
(13,494)nata,
tuae - quid enim superest? - dolor ultime matris,
(13,495)nata,
iaces, videoque tuum, mea vulnera, vulnus:
(13,496)en,
ne perdiderim quemquam sine caede meorum,
(13,497)tu
quoque vulnus habes; at te, quia femina, rebar
(13,498)a
ferro tutam: cecidisti et femina ferro,
(13,499)totque
tuos idem fratres, te perdidit idem,
(13,500)exitium
Troiae nostrique orbator, Achilles;
(13,501)at
postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,
(13,502)nunc
certe, dixi, non est metuendus Achilles:
(13,503)nunc
quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti
(13,504)in
genus hoc saevit, tumulo quoque sensimus hostem:
(13,505)Aeacidae
fecunda fui! iacet Ilion ingens,
(13,506)eventuque
gravi finita est publica clades,
(13,507)sed
finita tamen; soli mihi Pergama restant.
(13,508)in
cursuque meus dolor est: modo maxima rerum,
(13,509)tot
generis natisque potens nuribusque viroque
(13,510)nunc
trahor exul, inops, tumulis avulsa meorum,
(13,511)Penelopae
munus, quae me data pensa trahentem
(13,512)matribus
ostendens Ithacis haec Hectoris illa est
(13,513)clara
parens, haec est dicet Priameia coniunx,
(13,514)postque
tot amissos tu nunc, quae sola levabas
(13,515)maternos
luctus, hostilia busta piasti!
(13,516)inferias
hosti peperi! quo ferrea resto?
(13,517)quidve
moror? quo me servas, annosa senectus?
(13,518)quo,
di crudeles, nisi uti nova funera cernam,
(13,519)vivacem
differtis anum? quis posse putaret
(13,520)felicem
Priamum post diruta Pergama dici?
(13,521)felix
morte sua est! nec te, mea nata, peremptam
(13,522)adspicit
et vitam pariter regnumque reliquit.
(13,523)at,
puto, funeribus dotabere, regia virgo,
(13,524)condeturque
tuum monumentis corpus avitis!
(13,525)non
haec est fortuna domus: tibi munera matris
(13,526)contingent
fletus peregrinaeque haustus harenae!
(13,527)omnia
perdidimus: superest, cur vivere tempus
(13,528)in
breve sustineam, proles gratissima matri,
(13,529)nunc
solus, quondam minimus de stirpe virili,
(13,530)has
datus Ismario regi Polydorus in oras.
(13,531)quid
moror interea crudelia vulnera lymphis
(13,532)abluere
et sparsos inmiti sanguine vultus?
(13,533)Dixit
et ad litus passu processit anili,
(13,534)albentes
lacerata comas. date, Troades, urnam!
(13,535)dixerat
infelix, liquidas hauriret ut undas:
(13,536)adspicit
eiectum Polydori in litore corpus
(13,537)factaque
Threiciis ingentia vulnera telis;
(13,538)Troades
exclamant, obmutuit illa dolore,
(13,539)et
pariter vocem lacrimasque introrsus obortas
(13,540)devorat
ipse dolor, duroque simillima saxo
(13,541)torpet
et adversa figit modo lumina terra,
(13,542)interdum
torvos sustollit ad aethera vultus,
(13,543)nunc
positi spectat vultum, nunc vulnera nati,
(13,544)vulnera
praecipue, seque armat et instruit ira.
(13,545)qua
simul exarsit, tamquam regina maneret,
(13,546)ulcisci
statuit poenaeque in imagine tota est,
(13,547)utque
furit catulo lactente orbata leaena
(13,548)signaque
nacta pedum sequitur, quem non videt, hostem,
(13,549)sic
Hecabe, postquam cum luctu miscuit iram,
(13,550)non
oblita animorum, annorum oblita suorum,
(13,551)vadit
ad artificem dirae, Polymestora, caedis
(13,552)conloquiumque
petit; nam se monstrare relictum
(13,553)velle
latens illi, quod nato redderet, aurum.
(13,554)credidit
Odrysius praedaeque adsuetus amore
(13,555)in
secreta venit: tum blando callidus ore
(13,556)tolle
moras, Hecabe, dixit da munera nato!
(13,557)omne
fore illius, quod das, quod et ante dedisti,
(13,558)per
superos iuro. spectat truculenta loquentem
(13,559)falsaque
iurantem tumidaque exaestuat ira
(13,560)atque
ita correpto captivarum agmina matrum
(13,561)invocat
et digitos in perfida lumina condit
(13,562)expellitque
genis oculos (facit ira potentem)
(13,563)inmergitque
manus foedataque sanguine sonti
(13,564)non
lumen (neque enim superest), loca luminis haurit.
(13,565)clade
sui Thracum gens inritata tyranni
(13,566)Troada
telorum lapidumque incessere iactu
(13,567)coepit,
at haec missum rauco cum murmure saxum
(13,568)morsibus
insequitur rictuque in verba parato
(13,569)latravit,
conata loqui: locus exstat et ex re
(13,570)nomen
habet, veterumque diu memor illa malorum
(13,571)tum
quoque Sithonios ululavit maesta per agros.
(13,572)illius
Troasque suos hostesque Pelasgos,
(13,573)illius
fortuna deos quoque moverat omnes,
(13,574)sic
omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque
(13,575)eventus
Hecaben meruisse negaverit illos.
(13,576)Non
vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis,
(13,577)cladibus
et casu Troiaeque Hecabesque moveri.
(13,578)cura
deam propior luctusque domesticus angit
(13,579)Memnonis
amissi, Phrygiis quem lutea campis
(13,580)vidit
Achillea pereuntem cuspide mater;
(13,581)vidit,
et ille color, quo matutina rubescunt
(13,582)tempora,
palluerat, latuitque in nubibus aether.
(13,583)at
non inpositos supremis ignibus artus
(13,584)sustinuit
spectare parens, sed crine soluto
(13,585)sicut
erat, magni genibus procumbere non est
(13,586)dedignata
Iovis lacrimisque has addere voces:
(13,587)omnibus
inferior, quas sustinet aureus aether,
(13,588)(nam
mihi sunt totum rarissima templa per orbem)
(13,589)diva
tamen, veni, non ut delubra diesque
(13,590)des
mihi sacrificos caliturasque ignibus aras:
(13,591)si
tamen adspicias, quantum tibi femina praestem,
(13,592)tum
cum luce nova noctis confinia servo,
(13,593)praemia
danda putes; sed non ea cura neque hic est
(13,594)nunc
status Aurorae, meritos ut poscat honores:
(13,595)Memnonis
orba mei venio, qui fortia frustra
(13,596)pro
patruo tulit arma suo primisque sub annis
(13,597)occidit
a forti (sic vos voluistis) Achille.
(13,598)da,
precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,
(13,599)summe
deum rector, maternaque vulnera leni!
(13,600)Iuppiter
adnuerat, cum Memnonis arduus alto
(13,601)corruit
igne rogus, nigrique volumina fumi
(13,602)infecere
diem, veluti cum flumine Nais
(13,603)exhalat
nebulas, nec sol admittitur infra;
(13,604)atra
favilla volat glomerataque corpus in unum
(13,605)densetur
faciemque capit sumitque calorem
(13,606)atque
animam ex igni (levitas sua praebuit alas)
(13,607)et
primo similis volucri, mox vera volucris
(13,608)insonuit
pennis, pariter sonuere sorores
(13,609)innumerae,
quibus est eadem natalis origo,
(13,610)terque
rogum lustrant, et consonus exit in auras
(13,611)ter
plangor, quarto seducunt castra volatu;
(13,612)tum
duo diversa populi de parte feroces
(13,613)bella
gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras
(13,614)exercent
alasque adversaque pectora lassant,
(13,615)inferiaeque
cadunt cineri cognata sepulto
(13,616)corpora
seque viro forti meminere creatas.
(13,617)praepetibus
subitis nomen facit auctor: ab illo
(13,618)Memnonides
dictae, cum sol duodena peregit
(13,619)signa,
parentali moriturae more rebellant.
(13,620)ergo
aliis latrasse Dymantida flebile visum est;
(13,621)luctibus
est Aurora suis intenta piasque
(13,622)nunc
quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.
(13,623)Non
tamen eversam Troiae cum moenibus esse
(13,624)spem
quoque fata sinunt: sacra et, sacra altera, patrem
(13,625)fert
umeris, venerabile onus, Cythereius heros.
(13,626)de
tantis opibus praedam pius eligit illam
(13,627)Ascaniumque
suum profugaque per aequora classe
(13,628)fertur
ab Antandro scelerataque limina Thracum
(13,629)et
Polydoreo manantem sanguine terram
(13,630)linquit
et utilibus ventis aestuque secundo
(13,631)intrat
Apollineam sociis comitantibus urbem.
(13,632)hunc
Anius, quo rege homines, antistite Phoebus
(13,633)rite
colebatur, temploque domoque recepit
(13,634)urbemque
ostendit delubraque nota duasque
(13,635)Latona
quondam stirpes pariente retentas.
(13,636)ture
dato flammis vinoque in tura profuso
(13,637)caesarumque
boum fibris de more crematis
(13,638)regia
tecta petunt, positique tapetibus altis
(13,639)munera
cum liquido capiunt Cerealia Baccho.
(13,640)tum
pius Anchises: o Phoebi lecte sacerdos,
(13,641)fallor,
an et natum, cum primum haec moenia vidi,
(13,642)bisque
duas natas, quantum reminiscor, habebas?
(13,643)huic
Anius niveis circumdata tempora vittis
(13,644)concutiens
et tristis ait: non falleris, heros
(13,645)maxime;
vidisti natorum quinque parentem,
(13,646)quem
nunc (tanta homines rerum inconstantia versat)
(13,647)paene
vides orbum. quod enim mihi filius absens
(13,648)auxilium,
quem dicta suo de nomine tellus
(13,649)Andros
habet pro patre locumque et regna tenentem?
(13,650)Delius
augurium dedit huic, dedit altera Liber
(13,651)femineae
stirpi voto maiora fideque
(13,652)munera:
nam tactu natarum cuncta mearum
(13,653)in
segetem laticemque meri canaeque Minervae
(13,654)transformabantur,
divesque erat usus in illis.
(13,655)hoc
ubi cognovit Troiae populator Atrides,
(13,656)(ne
non ex aliqua vestram sensisse procellam
(13,657)nos
quoque parte putes), armorum viribus usus
(13,658)abstrahit
invitas gremio genitoris alantque
(13,659)imperat
Argolicam caelesti munere classem.
(13,660)effugiunt,
quo quaeque potest: Euboea duabus
(13,661)et
totidem natis Andros fraterna petita est.
(13,662)miles
adest et, ni dedantur, bella minatur:
(13,663)victa
metu pietas consortia corpora poenae
(13,664)dedidit;
et timido possis ignoscere fratri:
(13,665)non
hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,
(13,666)Hector
erat, per quem decimum durastis in annum.
(13,667)iamque
parabantur captivis vincla lacertis:
(13,668)illae
tollentes etiamnum libera caelo
(13,669)bracchia
Bacche pater, fer opem! dixere, tulitque
(13,670)muneris
auctor opem, - si miro perdere more
(13,671)ferre
vocatur opem, nec qua ratione figuram
(13,672)perdiderint,
potui scire aut nunc dicere possum;
(13,673)summa
mali nota est: pennas sumpsere tuaeque
(13,674)coniugis
in volucres, niveas abiere columbas.
(13,675)Talibus
atque aliis postquam convivia dictis
(13,676)inplerunt,
mensa somnum petiere remota
(13,677)cumque
die surgunt adeuntque oracula Phoebi,
(13,678)qui
petere antiquam matrem cognataque iussit
(13,679)litora;
prosequitur rex et dat munus ituris,
(13,680)Anchisae
sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,
(13,681)cratera
Aeneae, quem quondam transtulit illi
(13,682)hospes
ab Aoniis Therses Ismenius oris:
(13,683)miserat
hunc illi Therses, fabricaverat Alcon
(13,684)Hyleus
et longo caelaverat argumento.
(13,685)urbs
erat, et septem posses ostendere portas:
(13,686)hae
pro nomine erant, et quae foret illa, docebant;
(13,687)ante
urbem exequiae tumulique ignesque rogique
(13,688)effusaeque
comas et apertae pectora matres
(13,689)significant
luctum; nymphae quoque flere videntur
(13,690)siccatosque
queri fontes: sine frondibus arbor
(13,691)nuda
riget, rodunt arentia saxa capellae.
(13,692)ecce
facit mediis natas Orione Thebis
(13,693)hac
non femineum iugulo dare vulnus aperto,
(13,694)illac
demisso per fortia pectora telo
(13,695)pro
populo cecidisse suo pulchrisque per urbem
(13,696)funeribus
ferri celebrique in parte cremari.
(13,697)tum
de virginea geminos exire favilla,
(13,698)ne
genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas
(13,699)nominat,
et cineri materno ducere pompam.
(13,700)hactenus
antiquo signis fulgentibus aere,
(13,701)summus
inaurato crater erat asper acantho.
(13,702)nec
leviora datis Troiani dona remittunt
(13,703)dantque
sacerdoti custodem turis acerram,
(13,704)dant
pateram claramque auro gemmisque coronam.
(13,705)Inde
recordati Teucros a sanguine Teucri
(13,706)ducere
principium Creten tenuere locique
(13,707)ferre
diu nequiere Iovem centumque relictis
(13,708)urbibus
Ausonios optant contingere portus,
(13,709)saevit
hiems iactatque viros, Strophadumque receptos
(13,710)portubus
infidis exterruit ales Aello.
(13,711)et
iam Dulichios portus Ithacamque Samonque
(13,712)Neritiasque
domus, regnum fallacis Ulixis,
(13,713)praeter
erant vecti: certatam lite deorum
(13,714)Ambraciam
versique vident sub imagine saxum
(13,715)iudicis,
Actiaco quae nunc ab Apolline nota est,
(13,716)vocalemque
sua terram Dodonida quercu
(13,717)Chaoniosque
sinus, ubi nati rege Molosso
(13,718)inpia
subiectis fugere incendia pennis.
(13,719)Proxima
Phaeacum felicibus obsita pomis
(13,720)rura
petunt, Epiros ab his regnataque vati
(13,721)Buthrotos
Phrygio simulataque Troia tenetur;
(13,722)inde
futurorum certi, quae cuncta fideli
(13,723)Priamides
Helenus monitu praedixerat, intrant
(13,724)Sicaniam:
tribus haec excurrit in aequora linguis,
(13,725)e
quibus imbriferos est versa Pachynos ad austros,
(13,726)mollibus
oppositum zephyris Lilybaeon, ad arctos
(13,727)aequoris
expertes spectat boreanque Peloros.
(13,728)hac
subeunt Teucri, et remis aestuque secundo
(13,729)sub
noctem potitur Zanclaea classis harena:
(13,730)Scylla
latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis
(13,731)infestat;
vorat haec raptas revomitque carinas,
(13,732)illa
feris atram canibus succingitur alvum,
(13,733)virginis
ora gerens, et, si non omnia vates
(13,734)ficta
reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo:
(13,735)hanc
multi petiere proci, quibus illa repulsis
(13,736)ad
pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,
(13,737)ibat
et elusos iuvenum narrabat amores.
(13,738)cui
dum pectendos praebet Galatea capillos,
(13,739)talibus
adloquitur repetens suspiria dictis:
(13,740)te
tamen, o virgo, genus haut inmite virorum
(13,741)expetit,
utque facis, potes his inpune negare;
(13,742)at
mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris
(13,743)enixa
est, quae sum turba quoque tuta sororum,
(13,744)non
nisi per luctus licuit Cyclopis amorem
(13,745)effugere.
et lacrimae vocem inpediere loquentis.
(13,746)quas
ubi marmoreo detersit pollice virgo
(13,747)et
solata deam est, refer, o carissima dixit
(13,748)neve
tui causam tege (sic sum fida) doloris!
(13,749)Nereis
his contra resecuta Crataeide natam est:
(13,750)Acis
erat Fauno nymphaque Symaethide cretus
(13,751)magna
quidem patrisque sui matrisque voluptas,
(13,752)nostra
tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.
(13,753)pulcher
et octonis iterum natalibus actis
(13,754)signarat
teneras dubia lanugine malas.
(13,755)hunc
ego, me Cyclops nulla cum fine petebat.
(13,756)nec,
si quaesieris, odium Cyclopis amorne
(13,757)Acidis
in nobis fuerit praesentior, edam:
(13,758)par
utrumque fuit. pro! quanta potentia regni
(13,759)est,
Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis
(13,760)horrendus
silvis et visus ab hospite nullo
(13,761)inpune
et magni cum dis contemptor Olympi,
(13,762)quid
sit amor, sentit validaque cupidine captus
(13,763)uritur
oblitus pecorum antrorumque suorum.
(13,764)iamque
tibi formae, iamque est tibi cura placendi,
(13,765)iam
rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos,
(13,766)iam
libet hirsutam tibi falce recidere barbam
(13,767)et
spectare feros in aqua et conponere vultus.
(13,768)caedis
amor feritasque sitisque inmensa cruoris
(13,769)cessant,
et tutae veniuntque abeuntque carinae.
(13,770)Telemus
interea Siculam delatus ad Aetnen,
(13,771)Telemus
Eurymides, quem nulla fefellerat ales,
(13,772)terribilem
Polyphemon adit lumen que, quod unum
(13,773)fronte
geris media, rapiet tibi dixit Ulixes.
(13,774)risit
et o vatum stolidissime, falleris, inquit,
(13,775)altera
iam rapuit. sic frustra vera monentem
(13,776)spernit
et aut gradiens ingenti litora passu
(13,777)degravat,
aut fessus sub opaca revertitur antra.
(13,778)prominet
in pontum cuneatus acumine longo
(13,779)collis
(utrumque latus circumfluit aequoris unda):
(13,780)huc
ferus adscendit Cyclops mediusque resedit;
(13,781)lanigerae
pecudes nullo ducente secutae.
(13,782)cui
postquam pinus, baculi quae praebuit usum,
(13,783)ante
pedes posita est antemnis apta ferendis
(13,784)sumptaque
harundinibus conpacta est fistula centum,
(13,785)senserunt
toti pastoria sibila montes,
(13,786)senserunt
undae; latitans ego rupe meique
(13,787)Acidis
in gremio residens procul auribus hausi
(13,788)talia
dicta meis auditaque mente notavi:
(13,789)Candidior
folio nivei Galatea ligustri,
(13,790)floridior
pratis, longa procerior alno,
(13,791)splendidior
vitro, tenero lascivior haedo,
(13,792)levior
adsiduo detritis aequore conchis,
(13,793)solibus
hibernis, aestiva gratior umbra,
(13,794)mobilior
damma, platano conspectior alta,
(13,795)lucidior
glacie, matura dulcior uva,
(13,796)mollior
et cycni plumis et lacta coacto,
(13,797)et,
si non fugias, riguo formosior horto;
(13,798)Saevior
indomitis eadem Galatea iuvencis,
(13,799)durior
annosa quercu, fallacior undis,
(13,800)lentior
et salicis virgis et vitibus albis,
(13,801)his
inmobilior scopulis, violentior amne,
(13,802)laudato
pavone superbior, acrior igni,
(13,803)asperior
tribulis, feta truculentior ursa,
(13,804)surdior
aequoribus, calcato inmitior hydro,
(13,805)et,
quod praecipue vellem tibi demere possem,
(13,806)non
tantum cervo claris latratibus acto,
(13,807)verum
etiam ventis volucrique fugacior aura,
(13,808)(at
bene si noris, pigeat fugisse, morasque
(13,809)ipsa
tuas damnes et me retinere labores)
(13,810)sunt
mihi, pars montis, vivo pendentia saxo
(13,811)antra,
quibus nec sol medio sentitur in aestu,
(13,812)nec
sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,
(13,813)sunt
auro similes longis in vitibus uvae,
(13,814)sunt
et purpureae: tibi et has servamus et illas.
(13,815)ipsa
tuis manibus silvestri nata sub umbra
(13,816)mollia
fraga leges, ipsa autumnalia corna
(13,817)prunaque
non solum nigro liventia suco,
(13,818)verum
etiam generosa novasque imitantia ceras.
(13,819)nec
tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt
(13,820)arbutei
fetus: omnis tibi serviet arbor.
(13,821)Hoc
pecus omne meum est, multae quoque vallibus errant,
(13,822)multas
silva tegit, multae stabulantur in antris,
(13,823)nec,
si forte roges, possim tibi dicere, quot sint:
(13,824)pauperis
est numerare pecus; de laudibus harum
(13,825)nil
mihi credideris, praesens potes ipsa videre,
(13,826)ut
vix circumeant distentum cruribus uber.
(13,827)sunt,
fetura minor, tepidis in ovilibus agni.
(13,828)sunt
quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.
(13,829)lac
mihi semper adest niveum: pars inde bibenda
(13,830)servatur,
partem liquefacta coagula durant.
(13,831)Nec
tibi deliciae faciles vulgataque tantum
(13,832)munera
contingent, dammae leporesque caperque,
(13,833)parve
columbarum demptusve cacumine nidus:
(13,834)inveni
geminos, qui tecum ludere possint,
(13,835)inter
se similes, vix ut dignoscere possis,
(13,836)villosae
catulos in summis montibus ursae:
(13,837)inveni
et dixi dominae servabimus istos.
(13,838)Iam
modo caeruleo nitidum caput exere ponto,
(13,839)iam,
Galatea, veni, nec munera despice nostra!
(13,840)certe
ego me novi liquidaeque in imagine vidi
(13,841)nuper
aquae, placuitque mihi mea forma videnti.
(13,842)adspice,
sim quantus: non est hoc corpore maior
(13,843)Iuppiter
in caelo, nam vos narrare soletis
(13,844)nescio
quem regnare Iovem; coma plurima torvos
(13,845)prominet
in vultus, umerosque, ut lucus, obumbrat;
(13,846)nec
mea quod rigidis horrent densissima saetis
(13,847)corpora,
turpe puta: turpis sine frondibus arbor,
(13,848)turpis
equus, nisi colla iubae flaventia velent;
(13,849)pluma
tegit volucres, ovibus sua lana decori est:
(13,850)barba
viros hirtaeque decent in corpore saetae.
(13,851)unum
est in media lumen mihi fronte, sed instar
(13,852)ingentis
clipei. quid? non haec omnia magnus
(13,853)Sol
videt e caelo? Soli tamen unicus orbis.
(13,854)Adde,
quod in vestro genitor meus aequore regnat:
(13,855)hunc
tibi do socerum; tantum miserere precesque
(13,856)supplicis
exaudi! tibi enim succumbimus uni,
(13,857)quique
Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,
(13,858)Nerei,
te vereor, tua fulmine saevior ira est.
(13,859)atque
ego contemptus essem patientior huius,
(13,860)si
fugeres omnes; sed cur Cyclope repulso
(13,861)Acin
amas praefersque meis conplexibus Acin?
(13,862)ille
tamen placeatque sibi placeatque licebit,
(13,863)quod
nollem, Galatea, tibi; modo copia detur:
(13,864)sentiet
esse mihi tanto pro corpore vires!
(13,865)viscera
viva traham divulsaque membra per agros
(13,866)perque
tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.
(13,867)uror
enim, laesusque exaestuat acrius ignis,
(13,868)cumque
suis videor translatam viribus Aetnen
(13,869)pectore
ferre meo, nec tu, Galatea, moveris.
(13,870)Talia
nequiquam questus (nam cuncta videbam)
(13,871)surgit
et ut taurus vacca furibundus adempta
(13,872)stare
nequit silvaque et notis saltibus errat,
(13,873)cum
ferus ignaros nec quicquam tale timentes
(13,874)me
videt atque Acin video que exclamat et ista
(13,875)ultima
sit, faciam, Veneris concordia vestrae.
(13,876)tantaque
vox, quantam Cyclops iratus habere
(13,877)debuit,
illa fuit: clamore perhorruit Aetne.
(13,878)ast
ego vicino pavefacta sub aequore mergor;
(13,879)terga
fugae dederat conversa Symaethius heros
(13,880)et
fer opem, Galatea, precor, mihi! ferte, parentes,
(13,881)dixerat
et vestris periturum admittite regnis!
(13,882)insequitur
Cyclops partemque e monte revulsam
(13,883)mittit,
et extremus quamvis pervenit ad illum
(13,884)angulus
e saxo, totum tamen obruit Acin,
(13,885)at
nos, quod fieri solum per fata licebat,
(13,886)fecimus,
ut vires adsumeret Acis avitas.
(13,887)puniceus
de mole cruor manabat, et intra
(13,888)temporis
exiguum rubor evanescere coepit,
(13,889)fitque
color primo turbati fluminis imbre
(13,890)purgaturque
mora; tum moles iacta dehiscit,
(13,891)vivaque
per rimas proceraque surgit harundo,
(13,892)osque
cavum saxi sonat exsultantibus undis,
(13,893)miraque
res, subito media tenus exstitit alvo
(13,894)incinctus
iuvenis flexis nova cornua cannis,
(13,895)qui,
nisi quod maior, quod toto caerulus ore,
(13,896)Acis
erat, sed sic quoque erat tamen Acis, in amnem
(13,897)versus,
et antiquum tenuerunt flumina nomen.
(13,898)Desierat
Galatea loqui, coetuque soluto
(13,899)discedunt
placidisque natant Nereides undis.
(13,900)Scylla
redit; neque enim medio se credere ponto
(13,901)audet,
et aut bibula sine vestibus errat harena
(13,902)aut,
ubi lassata est, seductos nacta recessus
(13,903)gurgitis,
inclusa sua membra refrigerat unda:
(13,904)ecce
fretum stringens, alti novus incola ponti,
(13,905)nuper
in Euboica versis Anthedone membris,
(13,906)Glaucus
adest, visaeque cupidine virginis haeret
(13,907)et,
quaecumque putat fugientem posse morari,
(13,908)verba
refert; fugit illa tamen veloxque timore
(13,909)pervenit
in summum positi prope litora montis.
(13,910)ante
fretum est ingens, apicem conlectus in unum
(13,911)longa
sub arboribus convexus in aequora vertex:
(13,912)constitit
hic et tuta loco, monstrumne deusne
(13,913)ille
sit, ignorans admiraturque colorem
(13,914)caesariemque
umeros subiectaque terga tegentem,
(13,915)ultimaque
excipiat quod tortilis inguina piscis.
(13,916)sensit
et innitens, quae stabat proxima, moli
(13,917)non
ego prodigium nec sum fera belua, virgo,
(13,918)sed
deus inquit aquae: nec maius in aequora Proteus
(13,919)ius
habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.
(13,920)ante
tamen mortalis eram, sed, scilicet altis
(13,921)debitus
aequoribus, iam tum exercebar in illis;
(13,922)nam
modo ducebam ducentia retia pisces,
(13,923)nunc
in mole sedens moderabar harundine linum.
(13,924)sunt
viridi prato confinia litora, quorum
(13,925)altera
pars undis, pars altera cingitur herbis,
(13,926)quas
neque cornigerae morsu laesere iuvencae,
(13,927)nec
placidae carpsistis oves hirtaeve capellae;
(13,928)non
apis inde tulit conlectos sedula flores,
(13,929)non
data sunt capiti genialia serta, neque umquam
(13,930)falciferae
secuere manus; ego primus in illo
(13,931)caespite
consedi, dum lina madentia sicco,
(13,932)utque
recenserem captivos ordine pisces,
(13,933)insuper
exposui, quos aut in retia casus
(13,934)aut
sua credulitas in aduncos egerat hamos.
(13,935)res
similis fictae, sed quid mihi fingere prodest?
(13,936)gramine
contacto coepit mea praeda moveri
(13,937)et
mutare latus terraque ut in aequore niti.
(13,938)dumque
moror mirorque simul, fugit omnis in undas
(13,939)turba
suas dominumque novum litusque relinquunt.
(13,940)obstipui
dubitoque diu causamque requiro,
(13,941)num
deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae:
(13,942)quae
tamen has inquam vires habet herba? manuque
(13,943)pabula
decerpsi decerptaque dente momordi.
(13,944)vix
bene conbiberant ignotos guttura sucos,
(13,945)cum
subito trepidare intus praecordia sensi
(13,946)alteriusque
rapi naturae pectus amore;
(13,947)nec
potui restare diu repetenda que numquam
(13,948)terra,
vale! dixi corpusque sub aequora mersi.
(13,949)di
maris exceptum socio dignantur honore,
(13,950)utque
mihi, quaecumque feram, mortalia demant,
(13,951)Oceanum
Tethynque rogant: ego lustror ab illis,
(13,952)et
purgante nefas noviens mihi carmine dicto
(13,953)pectora
fluminibus iubeor supponere centum;
(13,954)nec
mora, diversis lapsi de partibus amnes
(13,955)totaque
vertuntur supra caput aequora nostrum.
(13,956)hactenus
acta tibi possum memoranda referre,
(13,957)hactenus
haec memini, nec mens mea cetera sensit.
(13,958)quae
postquam rediit, alium me corpore toto,
(13,959)ac
fueram nuper, neque eundem mente recepi:
(13,960)hanc
ego tum primum viridem ferrugine barbam
(13,961)caesariemque
meam, quam longa per aequora verro,
(13,962)ingentesque
umeros et caerula bracchia vidi
(13,963)cruraque
pinnigero curvata novissima pisce.
(13,964)quid
tamen haec species, quid dis placuisse marinis,
(13,965)quid
iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?
(13,966)talia
dicentem, dicturum plura, reliquit
(13,967)Scylla
deum; furit ille inritatusque repulsa
(13,968)prodigiosa
petit Titanidos atria Circes.
(14,1)Iamque
Giganteis iniectam faucibus Aetnen
(14,2)arvaque
Cyclopum, quid rastra, quid usus aratri,
(14,3)nescia
nec quicquam iunctis debentia bubus
(14,4)liquerat
Euboicus tumidarum cultor aquarum,
(14,5)liquerat
et Zanclen adversaque moenia Regi
(14,6)navifragumque
fretum, gemino quod litore pressum
(14,7)Ausoniae
Siculaeque tenet confinia terrae.
(14,8)inde
manu magna Tyrrhena per aequora vectus
(14,9)herbiferos
adiit colles atque atria Glaucus
(14,10)Sole
satae Circes, variarum plena ferarum.
(14,11)quam
simul adspexit, dicta acceptaque salute,
(14,12)diva,
dei miserere, precor! nam sola levare
(14,13)tu
potes hunc, dixit videar modo dignus, amorem.
(14,14)quanta
sit herbarum, Titani, potentia, nulli
(14,15)quam
mihi cognitius, qui sum mutatus ab illis.
(14,16)neve
mei non nota tibi sit causa furoris:
(14,17)litore
in Italico, Messenia moenia contra,
(14,18)Scylla
mihi visa est. pudor est promissa precesque
(14,19)blanditiasque
meas contemptaque verba referre;
(14,20)at
tu, sive aliquid regni est in carmine, carmen
(14,21)ore
move sacro, sive expugnacior herba est,
(14,22)utere
temptatis operosae viribus herbae
(14,23)nec
medeare mihi sanesque haec vulnera mando,
(14,24)fine
nihil opus est: partem ferat illa caloris.
(14,25)at
Circe (neque enim flammis habet aptius ulla
(14,26)talibus
ingenium, seu causa est huius in ipsa,
(14,27)seu
Venus indicio facit hoc offensa paterno,)
(14,28)talia
verba refert: melius sequerere volentem
(14,29)optantemque
eadem parilique cupidine captam.
(14,30)dignus
eras ultro (poteras certeque) rogari,
(14,31)et,
si spem dederis, mihi crede, rogaberis ultro.
(14,32)neu
dubites absitque tuae fiducia formae,
(14,33)en
ego, cum dea sim, nitidi cum filia Solis,
(14,34)carmine
cum tantum, tantum quoque gramine possim,
(14,35)ut
tua sim, voveo. spernentem sperne, sequenti
(14,36)redde
vices, unoque duas ulciscere facto.
(14,37)talia
temptanti prius inquit in aequore frondes
(14,38)Glaucus
et in summis nascentur montibus algae,
(14,39)Sospite
quam Scylla nostri mutentur amores.
(14,40)indignata
dea est et laedere quatenus ipsum
(14,41)non
poterat (nec vellet amans), irascitur illi,
(14,42)quae
sibi praelata est; venerisque offensa repulsa,
(14,43)protinus
horrendis infamia pabula sucis
(14,44)conterit
et tritis Hecateia carmina miscet
(14,45)caerulaque
induitur velamina perque ferarum
(14,46)agmen
adulantum media procedit ab aula
(14,47)oppositumque
petens contra Zancleia saxa
(14,48)Region
ingreditur ferventes aestibus undas,
(14,49)in
quibus ut solida ponit vestigia terra
(14,50)summaque
decurrit pedibus super aequora siccis.
(14,51)parvus
erat gurges, curvos sinuatus in arcus,
(14,52)grata
quies Scyllae: quo se referebat ab aestu
(14,53)et
maris et caeli, medio cum plurimus orbe
(14,54)sol
erat et minimas a vertice fecerat umbras.
(14,55)hunc
dea praevitiat portentificisque venenis
(14,56)inquinat;
hic pressos latices radice nocenti
(14,57)spargit
et obscurum verborum ambage novorum
(14,58)ter
noviens carmen magico demurmurat ore.
(14,59)Scylla
venit mediaque tenus descenderat alvo,
(14,60)cum
sua foedari latrantibus inguina monstris
(14,61)adspicit
ac primo credens non corporis illas
(14,62)esse
sui partes, refugitque abigitque timetque
(14,63)ora
proterva canum, sed quos fugit, attrahit una
(14,64)et
corpus quaerens femorum crurumque pedumque
(14,65)Cerbereos
rictus pro partibus invenit illis:
(14,66)statque
canum rabie subiectaque terga ferarum
(14,67)inguinibus
truncis uteroque exstante coercet.
(14,68)Flevit
amans Glaucus nimiumque hostiliter usae
(14,69)viribus
herbarum fugit conubia Circes;
(14,70)Scylla
loco mansit cumque est data copia, primum
(14,71)in
Circes odium sociis spoliavit Ulixem;
(14,72)mox
eadem Teucras fuerat mersura carinas,
(14,73)ni
prius in scopulum, qui nunc quoque saxeus exstat,
(14,74)transformata
foret: scopulum quoque navita vitat.
(14,75)Hunc
ubi Troianae remis avidamque Charybdin
(14,76)evicere
rates, cum iam prope litus adessent
(14,77)Ausonium,
Libycas vento referuntur ad oras.
(14,78)excipit
Aenean illic animoque domoque
(14,79)non
bene discidium Phrygii latura mariti
(14,80)Sidonis;
inque pyra sacri sub imagine facta
(14,81)incubuit
ferro deceptaque decipit omnes.
(14,82)rursus
harenosae fugiens nova moenia terrae
(14,83)ad
sedemque Erycis fidumque relatus Acesten
(14,84)sacrificat
tumulumque sui genitoris honorat.
(14,85)quasque
rates Iris Iunonia paene cremarat,
(14,86)solvit
et Hippotadae regnum terrasque calenti
(14,87)sulphure
fumantis Acheloiadumque relinquit
(14,88)Sirenum
scopulos, orbataque praeside pinus
(14,89)Inarimen
Prochytenque legit sterilique locatas
(14,90)colle
Pithecusas, habitantum nomine dictas.
(14,91)quippe
deum genitor, fraudem et periuria quondam
(14,92)Cercopum
exosus gentisque admissa dolosae,
(14,93)in
deforme viros animal mutavit, ut idem
(14,94)dissimiles
homini possent similesque videri,
(14,95)membraque
contraxit naresque a fronte resimas
(14,96)contudit
et rugis peraravit anilibus ora
(14,97)totaque
velatos flaventi corpora villo
(14,98)misit
in has sedes nec non prius abstulit usum
(14,99)verborum
et natae dira in periuria linguae;
(14,100)posse
queri tantum rauco stridore reliquit.
(14,101)Has
ubi praeteriit et Parthenopeia dextra
(14,102)moenia
deseruit, laeva de parte canori
(14,103)Aeolidae
tumulum et, loca feta palustribus ulvis,
(14,104)litora
Cumarum vivacisque antra Sibyllae
(14,105)intrat
et, ut manes adeat per Averna paternos,
(14,106)orat.
at illa diu vultum tellure moratum
(14,107)erexit
tandemque deo furibunda recepto
(14,108)magna
petis, dixit, vir factis maxime, cuius
(14,109)dextera
per ferrum, pietas spectata per ignes.
(14,110)pone
tamen, Troiane, metum: potiere petitis
(14,111)Elysiasque
domos et regna novissima mundi
(14,112)me
duce cognosces simulacraque cara parentis.
(14,113)invia
virtuti nulla est via. dixit et auro
(14,114)fulgentem
ramum silva Iunonis Avernae
(14,115)monstravit
iussitque suo divellere trunco.
(14,116)paruit
Aeneas et formidabilis Orci
(14,117)vidit
opes atavosque suos umbramque senilem
(14,118)magnanimi
Anchisae; didicit quoque iura locorum,
(14,119)quaeque
novis essent adeunda pericula bellis.
(14,120)inde
ferens lassos averso tramite passus
(14,121)cum
duce Cumaea mollit sermone laborem.
(14,122)dumque
iter horrendum per opaca crepuscula carpit,
(14,123)seu
dea tu praesens, seu dis gratissima, dixit,
(14,124)numinis
instar eris semper mihi, meque fatebor
(14,125)muneris
esse tui, quae me loca mortis adire,
(14,126)quae
loca me visae voluisti evadere mortis.
(14,127)pro
quibus aerias meritis evectus ad auras
(14,128)templa
tibi statuam, tribuam tibi turis honores.
(14,129)respicit
hunc vates et suspiratibus haustis
(14,130)nec
dea sum, dixit nec sacri turis honore
(14,131)humanum
dignare caput, neu nescius erres,
(14,132)lux
aeterna mihi carituraque fine dabatur,
(14,133)si
mea virginitas Phoebo patuisset amanti.
(14,134)dum
tamen hanc sperat, dum praecorrumpere donis
(14,135)me
cupit, elige, ait virgo Cumaea, quid optes:
(14,136)optatis
potiere tuis. ego pulveris hausti
(14,137)ostendens
cumulum, quot haberet corpora pulvis,
(14,138)tot
mihi natales contingere vana rogavi;
(14,139)excidit,
ut peterem iuvenes quoque protinus annos.
(14,140)hos
tamen ille mihi dabat aeternamque iuventam,
(14,141)si
Venerem paterer: contempto munere Phoebi
(14,142)innuba
permaneo; sed iam felicior aetas
(14,143)terga
dedit, tremuloque gradu venit aegra senectus,
(14,144)quae
patienda diu est. nam iam mihi saecula septem
(14,145)acta,
tamen superest, numeros ut pulveris aequem,
(14,146)ter
centum messes, ter centum musta videre.
(14,147)tempus
erit, cum de tanto me corpore parvam
(14,148)longa
dies faciet, consumptaque membra senecta
(14,149)ad
minimum redigentur onus: nec amata videbor
(14,150)nec
placuisse deo, Phoebus quoque forsitan ipse
(14,151)vel
non cognoscet, vel dilexisse negabit:
(14,152)usque
adeo mutata ferar nullique videnda,
(14,153)voce
tamen noscar; vocem mihi fata relinquent.
(14,154)Talia
convexum per iter memorante Sibylla
(14,155)sedibus
Euboicam Stygiis emergit in urbem
(14,156)Troius
Aeneas sacrisque ex more litatis
(14,157)litora
adit nondum nutricis habentia nomen.
(14,158)hic
quoque substiterat post taedia longa laborum
(14,159)Neritius
Macareus, comes experientis Ulixis.
(14,160)desertum
quondam mediis qui rupibus Aetnae
(14,161)noscit
Achaemeniden inprovisoque repertum
(14,162)vivere
miratus, qui te casusve deusve
(14,163)servat,
Achaemenide? cur inquit barbara Graium
(14,164)prora
vehit? petitur vestra quae terra carina?
(14,165)talia
quaerenti, iam non hirsutus amictu,
(14,166)iam
suus et spinis conserto tegmine nullis,
(14,167)fatur
Achaemenides: iterum Polyphemon et illos
(14,168)adspiciam
fluidos humano sanguine rictus,
(14,169)hac
mihi si potior domus est Ithaceque carina,
(14,170)si
minus Aenean veneror genitore, nec umquam
(14,171)esse
satis potero, praestem licet omnia, gratus.
(14,172)quod
loquor et spiro caelumque et sidera solis
(14,173)respicio,
possimne ingratus et inmemor esse?
(14,174)ille
dedit, quod non anima haec Cyclopis in ora
(14,175)venit,
et ut iam nunc lumen vitale relinquam,
(14,176)aut
tumulo aut certe non illa condar in alvo.
(14,177)quid
mihi tunc animi (nisi si timor abstulit omnem
(14,178)sensum
animumque) fuit, cum vos petere alta relictus
(14,179)aequora
conspexi? volui inclamare, sed hosti
(14,180)prodere
me timui: vestrae quoque clamor Ulixis
(14,181)paene
rati nocuit. vidi, cum monte revulsum
(14,182)inmanem
scopulum medias permisit in undas;
(14,183)vidi
iterum veluti tormenti viribus acta
(14,184)vasta
Giganteo iaculantem saxa lacerto
(14,185)et,
ne deprimeret fluctus ventusve carinam,
(14,186)pertimui,
iam me non esse oblitus in illa.
(14,187)ut
vero fuga vos a certa morte reduxit,
(14,188)ille
quidem totam gemebundus obambulat Aetnam
(14,189)praetemptatque
manu silvas et luminis orbus
(14,190)rupibus
incursat foedataque bracchia tabo
(14,191)in
mare protendens gentem exsecratur Achivam
(14,192)atque
ait: o si quis referat mihi casus Ulixem,
(14,193)aut
aliquem e sociis, in quem mea saeviat ira,
(14,194)viscera
cuius edam, cuius viventia dextra
(14,195)membra
mea laniem, cuius mihi sanguis inundet
(14,196)guttur,
et elisi trepident sub dentibus artus:
(14,197)quam
nullum aut leve sit damnum mihi lucis ademptae!
(14,198)haec
et plura ferox, me luridus occupat horror
(14,199)spectantem
vultus etiamnum caede madentes
(14,200)crudelesque
manus et inanem luminis orbem
(14,201)membraque
et humano concretam sanguine barbam.
(14,202)mors
erat ante oculos, minimum tamen illa malorum,
(14,203)et
iam prensurum, iam nunc mea viscera rebar
(14,204)in
sua mersurum, mentique haerebat imago
(14,205)temporis
illius, quo vidi bina meorum
(14,206)ter
quater adfligi sociorum corpora terrae,
(14,207)cum
super ipse iacens hirsuti more leonis
(14,208)visceraque
et carnes cumque albis ossa medullis
(14,209)semianimesque
artus avidam condebat in alvum;
(14,210)me
tremor invasit: stabam sine sanguine maestus,
(14,211)mandentemque
videns eiectantemque cruentas
(14,212)ore
dapes et frusta mero glomerata vomentem:
(14,213)talia
fingebam misero mihi fata parari
(14,214)perque
dies multos latitans omnemque tremiscens
(14,215)ad
strepitum mortemque timens cupidusque moriri
(14,216)glande
famem pellens et mixta frondibus herba
(14,217)solus
inops exspes leto poenaeque relictus
(14,218)hanc
procul adspexi longo post tempore navem
(14,219)oravique
fugam gestu ad litusque cucurri,
(14,220)et
movi: Graiumque ratis Troiana recepit!
(14,221)tu
quoque pande tuos, comitum gratissime, casus
(14,222)et
ducis et turbae, quae tecum est credita ponto.
(14,223)Aeolon
ille refert Tusco regnare profundo,
(14,224)Aeolon
Hippotaden, cohibentem carcere ventos;
(14,225)quos
bovis inclusos tergo, memorabile munus,
(14,226)Dulichium
sumpsisse ducem flatuque secundo
(14,227)lucibus
isse novem et terram aspexisse petitam;
(14,228)proxima
post nonam cum sese aurora moveret,
(14,229)invidia
socios praedaeque cupidine victos
(14,230)esse;
ratos aurum, dempsisse ligamina ventis;
(14,231)cum
quibus isse retro, per quas modo venerat undas,
(14,232)Aeoliique
ratem portus repetisse tyranni.
(14,233)inde
Lami veterem Laestrygonis inquit in urbem
(14,234)venimus:
Antiphates terra regnabat in illa.
(14,235)missus
ad hunc ego sum, numero comitante duorum,
(14,236)vixque
fuga quaesita salus comitique mihique,
(14,237)tertius
e nobis Laestrygonis inpia tinxit
(14,238)ora
cruore suo. fugientibus instat et agmen
(14,239)concitat
Antiphates; coeunt et saxa trabesque
(14,240)coniciunt
merguntque viros merguntque carinas.
(14,241)una
tamen, quae nos ipsumque vehebat Ulixem,
(14,242)effugit.
amissa sociorum parte dolentes
(14,243)multaque
conquesti terris adlabimur illis,
(14,244)quas
procul hinc cernis (procul est, mihi crede, videnda
(14,245)insula
visa mihi!) tuque o iustissime Troum,
(14,246)nate
dea, (neque enim finito Marte vocandus
(14,247)hostis
es, Aenea) moneo, fuge litora Circes!
(14,248)nos
quoque Circaeo religata in litore pinu,
(14,249)Antiphatae
memores inmansuetique Cyclopis,
(14,250)ire
negabamus; sed tecta ignota subire
(14,251)sorte
sumus lecti: sors me fidumque Politen
(14,252)Eurylochumque
simul nimiique Elpenora vini
(14,253)bisque
novem socios Circaea ad moenia misit.
(14,254)quae
simul attigimus stetimusque in limine tecti,
(14,255)mille
lupi mixtaeque lupis ursaeque leaeque
(14,256)occursu
fecere metum, sed nulla timenda
(14,257)nullaque
erat nostro factura in corpore vulnus;
(14,258)quin
etiam blandas movere per aera caudas
(14,259)nostraque
adulantes comitant vestigia, donec
(14,260)excipiunt
famulae perque atria marmore tecta
(14,261)ad
dominam ducunt: pulchro sedet illa recessu
(14,262)sollemni
solio pallamque induta nitentem
(14,263)insuper
aurato circumvelatur amictu.
(14,264)Nereides
nymphaeque simul, quae vellera motis
(14,265)nulla
trahunt digitis nec fila sequentia ducunt:
(14,266)gramina
disponunt sparsosque sine ordine flores
(14,267)secernunt
calathis variasque coloribus herbas;
(14,268)ipsa,
quod hae faciunt, opus exigit, ipsa, quis usus
(14,269)quove
sit in folio, quae sit concordia mixtis,
(14,270)novit
et advertens pensas examinat herbas.
(14,271)haec
ubi nos vidit, dicta acceptaque salute
(14,272)diffudit
vultus et reddidit omina votis.
(14,273)nec
mora, misceri tosti iubet hordea grani
(14,274)mellaque
vimque meri cum lacte coagula passo,
(14,275)quique
sub hac lateant furtim dulcedine, sucos
(14,276)adicit.
accipimus sacra data pocula dextra.
(14,277)quae
simul arenti sitientes hausimus ore,
(14,278)et
tetigit summos virga dea dira capillos,
(14,279)(et
pudet et referam) saetis horrescere coepi,
(14,280)nec
iam posse loqui, pro verbis edere raucum
(14,281)murmur
et in terram toto procumbere vultu,
(14,282)osque
meum sensi pando occallescere rostro,
(14,283)colla
tumere toris, et qua modo pocula parte
(14,284)sumpta
mihi fuerant, illa vestigia feci
(14,285)cumque
eadem passis (tantum medicamina possunt!)
(14,286)claudor
hara, solumque suis caruisse figura
(14,287)vidimus
Eurylochum: solus data pocula fugit;
(14,288)quae
nisi vitasset, pecoris pars una manerem
(14,289)nunc
quoque saetigeri, nec tantae cladis ab illo
(14,290)certior
ad Circen ultor venisset Ulixes.
(14,291)pacifer
huic dederat florem Cyllenius album:
(14,292)moly
vocant superi, nigra radice tenetur;
(14,293)tutus
eo monitisque simul caelestibus intrat
(14,294)ille
domum Circes et ad insidiosa vocatus
(14,295)pocula
conantem virga mulcere capillos
(14,296)reppulit
et stricto pavidam deterruit ense.
(14,297)inde
fides dextraeque datae thalamoque receptus
(14,298)coniugii
dotem sociorum corpora poscit.
(14,299)spargimur
ignotae sucis melioribus herbae
(14,300)percutimurque
caput conversae verbere virgae,
(14,301)verbaque
dicuntur dictis contraria verbis.
(14,302)quo
magis illa canit, magis hoc tellure levati
(14,303)erigimur,
saetaeque cadunt, bifidosque relinquit
(14,304)rima
pedes, redeunt umeri et subiecta lacertis
(14,305)bracchia
sunt: flentem flentes amplectimur ipsi
(14,306)haeremusque
ducis collo nec verba locuti
(14,307)ulla
priora sumus quam nos testantia gratos.
(14,308)annua
nos illic tenuit mora, multaque praesens
(14,309)tempore
tam longo vidi, multa auribus hausi,
(14,310)hoc
quoque cum multis, quod clam mihi rettulit una
(14,311)quattuor
e famulis ad talia sacra paratis.
(14,312)cum
duce namque meo Circe dum sola moratur,
(14,313)illa
mihi niveo factum de marmore signum
(14,314)ostendit
iuvenale gerens in vertice picum,
(14,315)aede
sacra positum multisque insigne coronis.
(14,316)quis
foret et quare sacra coleretur in aede,
(14,317)cur
hanc ferret avem, quaerenti et scire volenti
(14,318)accipe
ait, Macareu, dominaeque potentia quae sit
(14,319)hinc
quoque disce meae; tu dictis adice mentem!
(14,320)Picus
in Ausoniis, proles Saturnia, terris
(14,321)rex
fuit, utilium bello studiosus equorum;
(14,322)forma
viro, quam cernis, erat: licet ipse decorem
(14,323)adspicias
fictaque probes ab imagine verum;
(14,324)par
animus formae; nec adhuc spectasse per annos
(14,325)quinquennem
poterat Graia quater Elide pugnam.
(14,326)ille
suos dryadas Latiis in montibus ortas
(14,327)verterat
in vultus, illum fontana petebant
(14,328)numina,
naiades, quas Albula, quasque Numici,
(14,329)quas
Anienis aquae cursuque brevissimus Almo
(14,330)Narve
tulit praeceps et opacae Farfarus umbrae,
(14,331)quaeque
colunt Scythicae stagnum nemorale Dianae
(14,332)finitimosque
lacus; spretis tamen omnibus unam
(14,333)ille
colit nymphen, quam quondam in colle Palati
(14,334)dicitur
ancipiti peperisse Venilia Iano.
(14,335)haec
ubi nubilibus primum maturuit annis,
(14,336)praeposito
cunctis Laurenti tradita Pico est,
(14,337)rara
quidem facie, sed rarior arte canendi,
(14,338)unde
Canens dicta est: silvas et saxa movere
(14,339)et
mulcere feras et flumina longa morari
(14,340)ore
suo volucresque vagas retinere solebat.
(14,341)quae
dum feminea modulatur carmina voce,
(14,342)exierat
tecto Laurentes Picus in agros
(14,343)indigenas
fixurus apros tergumque premebat
(14,344)acris
equi laevaque hastilia bina ferebat
(14,345)poeniceam
fulvo chlamydem contractus ab auro.
(14,346)venerat
in silvas et filia Solis easdem,
(14,347)utque
novas legeret fecundis collibus herbas,
(14,348)nomine
dicta suo Circaea reliquerat arva.
(14,349)quae
simul ac iuvenem virgultis abdita vidit,
(14,350)obstipuit:
cecidere manu, quas legerat, herbae,
(14,351)flammaque
per totas visa est errare medullas.
(14,352)ut
primum valido mentem conlegit ab aestu,
(14,353)quid
cuperet, fassura fuit: ne posset adire,
(14,354)cursus
equi fecit circumfususque satelles.
(14,355)non
ait effugies, vento rapiare licebit,
(14,356)si
modo me novi, si non evanuit omnis
(14,357)herbarum
virtus, nec me mea carmina fallunt.
(14,358)dixit
et effigiem nullo cum corpore falsi
(14,359)fingit
apri praeterque oculos transcurrere regis
(14,360)iussit
et in densum trabibus nemus ire videri,
(14,361)plurima
qua silva est et equo loca pervia non sunt.
(14,362)haut
mora, continuo praedae petit inscius umbram
(14,363)Picus
equique celer spumantia terga relinquit
(14,364)spemque
sequens vanam silva pedes errat in alta.
(14,365)concipit
illa preces et verba venefica dicit
(14,366)ignotosque
deos ignoto carmine adorat,
(14,367)quo
solet et niveae vultum confundere Lunae
(14,368)et
patrio capiti bibulas subtexere nubes.
(14,369)tum
quoque cantato densetur carmine caelum
(14,370)et
nebulas exhalat humus, caecisque vagantur
(14,371)limitibus
comites, et abest custodia regis.
(14,372)nacta
locum tempusque per o, tua lumina, dixit
(14,373)quae
mea ceperunt, perque hanc, pulcherrime, formam,
(14,374)quae
facit, ut supplex tibi sim dea, consule nostris
(14,375)ignibus
et socerum, qui pervidet omnia, Solem
(14,376)accipe
nec durus Titanida despice Circen.
(14,377)dixerat;
ille ferox ipsamque precesque repellit
(14,378)et
quaecumque es, ait non sum tuus; altera captum
(14,379)me
tenet et teneat per longum, conprecor, aevum,
(14,380)nec
Venere externa socialia foedera laedam,
(14,381)dum
mihi Ianigenam servabunt fata Canentem.
(14,382)saepe
retemptatis precibus Titania frustra
(14,383)non
inpune feres, neque ait reddere Canenti,
(14,384)laesaque
quid faciat, quid amans, quid femina, disces
(14,385)rebus;
at est et amans et laesa et femina Circe!
(14,386)tum
bis ad occasus, bis se convertit ad ortus,
(14,387)ter
iuvenem baculo tetigit, tria carmina dixit.
(14,388)ille
fugit, sed se solito velocius ipse
(14,389)currere
miratur: pennas in corpore vidit,
(14,390)seque
novam subito Latiis accedere silvis
(14,391)indignatus
avem duro fera robora rostro
(14,392)figit
et iratus longis dat vulnera ramis;
(14,393)purpureum
chlamydis pennae traxere colorem;
(14,394)fibula
quod fuerat vestemque momorderat aurum,
(14,395)pluma
fit, et fulvo cervix praecingitur auro,
(14,396)nec
quicquam antiquum Pico nisi nomina restat.
(14,397)Interea
comites, clamato saepe per agros
(14,398)nequiquam
Pico nullaque in parte reperto,
(14,399)inveniunt
Circen (nam iam tenuaverat auras
(14,400)passaque
erat nebulas ventis ac sole recludi)
(14,401)criminibusque
premunt veris regemque reposcunt
(14,402)vimque
ferunt saevisque parant incessere telis:
(14,403)illa
nocens spargit virus sucosque veneni
(14,404)et
Noctem Noctisque deos Ereboque Chaoque
(14,405)convocat
et longis Hecaten ululatibus orat.
(14,406)exsiluere
loco (dictu mirabile) silvae,
(14,407)ingemuitque
solum, vincinaque palluit arbor,
(14,408)sparsaque
sanguineis maduerunt pabula guttis,
(14,409)et
lapides visi mugitus edere raucos
(14,410)et
latrare canes et humus serpentibus atris
(14,411)squalere
et tenues animae volitare silentum:
(14,412)attonitum
monstris vulgus pavet; illa paventis
(14,413)ora
venenata tetigit mirantia virga,
(14,414)cuius
ab attactu variarum monstra ferarum
(14,415)in
iuvenes veniunt: nulli sua mansit imago.
(14,416)Sparserat
occiduus Tartessia litora Phoebus,
(14,417)et
frustra coniunx oculis animoque Canentis
(14,418)exspectatus
erat: famuli populusque per omnes
(14,419)discurrunt
silvas atque obvia lumina portant;
(14,420)nec
satis est nymphae flere et lacerare capillos
(14,421)et
dare plangorem (facit haec tamen omnia) seque
(14,422)proripit
ac Latios errat vesana per agros.
(14,423)sex
illam noctes, totidem redeuntia solis
(14,424)lumina
viderunt inopem somnique cibique
(14,425)per
iuga, per valles, qua fors ducebat, euntem;
(14,426)ultimus
adspexit Thybris luctuque viaque
(14,427)fessam
et iam longa ponentem corpora ripa.
(14,428)illic
cum lacrimis ipso modulata dolore
(14,429)verba
sono tenui maerens fundebat, ut olim
(14,430)carmina
iam moriens canit exequialia cycnus;
(14,431)luctibus
extremum tenues liquefacta medullas
(14,432)tabuit
inque leves paulatim evanuit auras,
(14,433)fama
tamen signata loco est, quem rite Canentem
(14,434)nomine
de nymphae veteres dixere Camenae.
(14,435)Talia
multa mihi longum narrata per annum
(14,436)visaque
sunt. resides et desuetudine tardi
(14,437)rursus
inire fretum, rursus dare vela iubemur,
(14,438)ancipitesque
vias et iter Titania vastum
(14,439)dixerat
et saevi restare pericula ponti:
(14,440)pertimui,
fateor, nactusque hoc litus adhaesi.
(14,441)Finierat
Macareus, urnaque Aeneia nutrix
(14,442)condita
marmorea tumulo breve carmen habebat
(14,443)hic me
caietam notae pietatis
alumnus
(14,444)ereptam argolico
quo debuit igne cremavit
(14,445)solvitur
herboso religatus ab aggere funis,
(14,446)et
procul insidias infamataeque relinquunt
(14,447)tecta
deae lucosque petunt, ubi nubilus umbra
(14,448)in
mare cum flava prorumpit Thybris harena;
(14,449)Faunigenaeque
domo potitur nataque Latini,
(14,450)non
sine Marte tamen. bellum cum gente feroci
(14,451)suscipitur,
pactaque furit pro coniuge Turnus.
(14,452)concurrit
Latio Tyrrhenia tota, diuque
(14,453)ardua
sollicitis victoria quaeritur armis.
(14,454)auget
uterque suas externo robore vires,
(14,455)et
multi Rutulos, multi Troiana tuentur
(14,456)castra,
neque Aeneas Euandri ad moenia frustra,
(14,457)at
Venulus frustra profugi Diomedis ad urbem
(14,458)venerat:
ille quidem sub Iapyge maxima Dauno
(14,459)moenia
condiderat dotaliaque arva tenebat;
(14,460)sed
Venulus Turni postquam mandata peregit
(14,461)auxiliumque
petit, vires Aetolius heros
(14,462)excusat:
nec se aut soceri committere pugnae
(14,463)velle
sui populos, aut quos e gente suorum
(14,464)armet
habere ullos, neve haec commenta putetis,
(14,465)admonitu
quamquam luctus renoventur amari,
(14,466)perpetiar
memorare tamen. postquam alta cremata est
(14,467)Ilios,
et Danaas paverunt Pergama flammas,
(14,468)Naryciusque
heros, a virgine virgine rapta,
(14,469)quam
meruit poenam solus, digessit in omnes,
(14,470)spargimur
et ventis inimica per aequora rapti
(14,471)fulmina,
noctem, imbres, iram caelique marisque
(14,472)perpetimur
Danai cumulumque Capherea cladis,
(14,473)neve
morer referens tristes ex ordine casus,
(14,474)Graecia
tum potuit Priamo quoque flenda videri.
(14,475)me
tamen armiferae servatum cura Minervae
(14,476)fluctibus
eripuit, patriis sed rursus ab agris
(14,477)pellor,
et antiquo memores de vulnere poenas
(14,478)exigit
alma Venus, tantosque per alta labores
(14,479)aequora
sustinui, tantos terrestribus armis,
(14,480)ut
mihi felices sint illi saepe vocati,
(14,481)quos
communis hiems inportunusque Caphereus
(14,482)mersit
aquis, vellemque horum pars una fuissem.
(14,483)Ultima
iam passi comites belloque fretoque
(14,484)deficiunt
finemque rogant erroris, at Acmon
(14,485)fervidus
ingenio, tum vero et cladibus asper,
(14,486)quid
superest, quod iam patientia vestra recuset
(14,487)ferre,
viri? dixit quid habet Cytherea, quod ultra,
(14,488)velle
puta, faciat? nam dum peiora timentur,
(14,489)est
in vota locus: sors autem ubi pessima rerum,
(14,490)sub
pedibus timor est securaque summa malorum.
(14,491)audiat
ipsa licet, licet, ut facit, oderit omnes
(14,492)sub
Diomede viros, odium tamen illius omnes
(14,493)spernimus:
haud magno stat magna potentia nobis.
(14,494)talibus
inritans Venerem Pleuronius Acmon
(14,495)instimulat
verbis veteremque resuscitat iram.
(14,496)dicta
placent paucis, numeri maioris amici
(14,497)Acmona
conripimus; cui respondere volenti
(14,498)vox
pariter vocisque via est tenuata, comaeque
(14,499)in
plumas abeunt, plumis nova colla teguntur
(14,500)pectoraque
et tergum, maiores bracchia pennas
(14,501)accipiunt,
cubitique leves sinuantur in alas;
(14,502)magna
pedis digitos pars occupat, oraque cornu
(14,503)indurata
rigent finemque in acumine ponunt.
(14,504)hunc
Lycus, hunc Idas et cum Rhexenore Nycteus,
(14,505)hunc
miratur Abas, et dum mirantur, eandem
(14,506)accipiunt
faciem, numerusque ex agmine maior
(14,507)subvolat
et remos plausis circumvolat alis:
(14,508)si
volucrum quae sit subitarum forma requiris,
(14,509)ut
non cycnorum, sic albis proxima cygnis.
(14,510)vix
equidem has sedes et Iapygis arida Dauni
(14,511)arva
gener teneo minima cum parte meorum.
(14,512)Hactenus
Oenides, Venulus Calydonia regna
(14,513)Peucetiosque
sinus Messapiaque arva relinquit.
(14,514)in
quibus antra videt, quae, multa nubila silva
(14,515)et
levibus cannis latitantia semicaper Pan
(14,516)nunc
tenet, at quodam tenuerunt tempore nymphae.
(14,517)Apulus
has illa pastor regione fugatas
(14,518)terruit
et primo subita formidine movit,
(14,519)mox,
ubi mens rediit et contempsere sequentem,
(14,520)ad
numerum motis pedibus duxere choreas;
(14,521)inprobat
has pastor saltuque imitatus agresti
(14,522)addidit
obscenis convicia rustica dictis,
(14,523)nec
prius os tacuit, quam guttura condidit arbor:
(14,524)arbor
enim est, sucoque licet cognoscere mores.
(14,525)quippe
notam linguae bacis oleaster amaris
(14,526)exhibet:
asperitas verborum cessit in illa.
(14,527)Hinc
ubi legati rediere, negata ferentes
(14,528)arma
Aetola sibi, Rutuli sine viribus illis
(14,529)bella
instructa gerunt, multumque ab utraque cruoris
(14,530)parte
datur; fert ecce avidas in pinea Turnus
(14,531)texta
faces, ignesque timent, quibus unda pepercit.
(14,532)iamque
picem et ceras alimentaque cetera flammae
(14,533)Mulciber
urebat perque altum ad carbasa malum
(14,534)ibat,
et incurvae fumabant transtra carinae,
(14,535)cum
memor has pinus Idaeo vertice caesas
(14,536)sancta
deum genetrix tinnitibus aera pulsi
(14,537)aeris
et inflati conplevit murmure buxi
(14,538)perque
leves domitis invecta leonibus auras
(14,539)inrita
sacrilega iactas incendia dextra,
(14,540)Turne!
ait. eripiam: nec me patiente cremabit
(14,541)ignis
edax nemorum partes et membra meorum.
(14,542)intonuit
dicente dea, tonitrumque secuti
(14,543)cum
saliente graves ceciderunt grandine nimbi,
(14,544)aeraque
et tumidum subitis concursibus aequor
(14,545)Astraei
turbant et eunt in proelia fratres.
(14,546)e
quibus alma parens unius viribus usa
(14,547)stuppea
praerupit Phrygiae retinacula classis,
(14,548)fertque
rates pronas medioque sub aequore mergit;
(14,549)robore
mollito lignoque in corpora verso
(14,550)in
capitum faciem puppes mutantur aduncae,
(14,551)in
digitos abeunt et crura natantia remi,
(14,552)quodque
prius fuerat, latus est, mediisque carina
(14,553)subdita
navigiis spinae mutatur in usum,
(14,554)lina
comae molles, antemnae bracchia fiunt,
(14,555)caerulus,
ut fuerat, color est; quasque ante timebant,
(14,556)illas
virgineis exercent lusibus undas
(14,557)Naides
aequoreae durisque in montibus ortae
(14,558)molle
fretum celebrant nec eas sua tangit origo;
(14,559)non
tamen oblitae, quam multa pericula saepe
(14,560)pertulerint
pelago, iactatis saepe carinis
(14,561)subposuere
manus, nisi siqua vehebat Achivos:
(14,562)cladis
adhuc Phrygiae memores odere Pelasgos
(14,563)Neritiaeque
ratis viderunt fragmina laetis
(14,564)vultibus
et laetis videre rigescere puppim
(14,565)vultibus
Alcinoi saxumque increscere ligno.
(14,566)Spes
erat, in nymphas animata classe marinas
(14,567)posse
metu monstri Rutulum desistere bello:
(14,568)perstat,
habetque deos pars utraque, quodque deorum est
(14,569)instar,
habent animos; nec iam dotalia regna,
(14,570)nec
sceptrum soceri, nec te, Lavinia virgo,
(14,571)sed
vicisse petunt deponendique pudore
(14,572)bella
gerunt, tandemque Venus victricia nati
(14,573)arma
videt, Turnusque cadit: cadit Ardea, Turno
(14,574)sospite
dicta potens; quam postquam barbarus ignis
(14,575)abstulit
et tepida latuerunt tecta favilla,
(14,576)congerie
e media tum primum cognita praepes
(14,577)subvolat
et cineres plausis everberat alis.
(14,578)et
sonus et macies et pallor et omnia, captam
(14,579)quae
deceant urbem, nomen quoque mansit in illa
(14,580)urbis,
et ipsa suis deplangitur Ardea pennis.
(14,581)Iamque
deos omnes ipsamque Aeneia virtus
(14,582)Iunonem
veteres finire coegerat iras,
(14,583)cum,
bene fundatis opibus crescentis Iuli,
(14,584)tempestivus
erat caelo Cythereius heros.
(14,585)ambieratque
Venus superos colloque parentis
(14,586)circumfusa
sui numquam mihi dixerat ullo
(14,587)tempore
dure pater, nunc sis mitissimus, opto,
(14,588)Aeneaeque
meo, qui te de sanguine nostro
(14,589)fecit
avum, quamvis parvum des, optime, numen,
(14,590)dummodo
des aliquod! satis est inamabile regnum
(14,591)adspexisse
semel, Stygios semel isse per amnes.
(14,592)adsensere
dei, nec coniunx regia vultus
(14,593)inmotos
tenuit placatoque adnuit ore;
(14,594)tum
pater estis ait caelesti munere digni,
(14,595)quaeque
petis pro quoque petis: cape, nata, quod optas!
(14,596)fatus
erat: gaudet gratesque agit illa parenti
(14,597)perque
leves auras iunctis invecta columbis
(14,598)litus
adit Laurens, ubi tectus harundine serpit
(14,599)in
freta flumineis vicina Numicius undis.
(14,600)hunc
iubet Aeneae, quaecumque obnoxia morti,
(14,601)abluere
et tacito deferre sub aequora cursu;
(14,602)corniger
exsequitur Veneris mandata suisque,
(14,603)quicquid
in Aenea fuerat mortale, repurgat
(14,604)et
respersit aquis; pars optima restitit illi.
(14,605)lustratum
genetrix divino corpus odore
(14,606)unxit
et ambrosia cum dulci nectare mixta
(14,607)contigit
os fecitque deum, quem turba Quirini
(14,608)nuncupat
Indigetem temploque arisque recepit.
(14,609)Inde
sub Ascanii dicione binominis Alba
(14,610)resque
Latina fuit. succedit Silvius illi.
(14,611)quo
satus antiquo tenuit repetita Latinus
(14,612)nomina
cum sceptro, clarus subit Alba Latinum.
(14,613)Epytus
ex illo est; post hunc Capetusque Capysque,
(14,614)sed
Capys ante fuit; regnum Tiberinus ab illis
(14,615)cepit
et in Tusci demersus fluminis undis
(14,616)nomina
fecit aquae; de quo Remulusque feroxque
(14,617)Acrota
sunt geniti. Remulus maturior annis
(14,618)fulmineo
periit, imitator fulminis, ictu.
(14,619)fratre
suo sceptrum moderatior Acrota forti
(14,620)tradit
Aventino, qui, quo regnarat, eodem
(14,621)monte
iacet positus tribuitque vocabula monti;
(14,622)iamque
Palatinae summam Proca gentis habebat.
(14,623)Rege
sub hoc Pomona fuit, qua nulla Latinas
(14,624)inter
hamadryadas coluit sollertius hortos
(14,625)nec
fuit arborei studiosior altera fetus;
(14,626)unde
tenet nomen: non silvas illa nec amnes,
(14,627)rus
amat et ramos felicia poma ferentes;
(14,628)nec
iaculo gravis est, sed adunca dextera falce,
(14,629)qua
modo luxuriem premit et spatiantia passim
(14,630)bracchia
conpescit, fisso modo cortice virgam
(14,631)inserit
et sucos alieno praestat alumno;
(14,632)nec
sentire sitim patitur bibulaeque recurvas
(14,633)radicis
fibras labentibus inrigat undis.
(14,634)hic
amor, hoc studium, Veneris quoque nulla cupido est;
(14,635)vim
tamen agrestum metuens pomaria claudit
(14,636)intus
et accessus prohibet refugitque viriles.
(14,637)quid
non et Satyri, saltatibus apta iuventus,
(14,638)fecere
et pinu praecincti cornua Panes
(14,639)Silvanusque,
suis semper iuvenilior annis,
(14,640)quique
deus fures vel falce vel inguine terret,
(14,641)ut
poterentur ea? sed enim superabat amando
(14,642)hos
quoque Vertumnus neque erat felicior illis.
(14,643)o
quotiens habitu duri messoris aristas
(14,644)corbe
tulit verique fuit messoris imago!
(14,645)tempora
saepe gerens faeno religata recenti
(14,646)desectum
poterat gramen versasse videri;
(14,647)saepe
manu stimulos rigida portabat, ut illum
(14,648)iurares
fessos modo disiunxisse iuvencos.
(14,649)falce
data frondator erat vitisque putator;
(14,650)induerat
scalas: lecturum poma putares;
(14,651)miles
erat gladio, piscator harundine sumpta;
(14,652)denique
per multas aditum sibi saepe figuras
(14,653)repperit,
ut caperet spectatae gaudia formae.
(14,654)ille
etiam picta redimitus tempora mitra,
(14,655)innitens
baculo, positis per tempora canis,
(14,656)adsimulavit
anum: cultosque intravit in hortos
(14,657)pomaque
mirata est tanto que potentior! inquit
(14,658)paucaque
laudatae dedit oscula, qualia numquam
(14,659)vera
dedisset anus, glaebaque incurva resedit
(14,660)suspiciens
pandos autumni pondere ramos.
(14,661)ulmus
erat contra speciosa nitentibus uvis:
(14,662)quam
socia postquam pariter cum vite probavit,
(14,663)at
si staret ait caelebs sine palmite truncus,
(14,664)nil
praeter frondes, quare peteretur, haberet;
(14,665)haec
quoque, quae iuncta est, vitis requiescit in ulmo:
(14,666)si
non nupta foret, terrae acclinata iaceret;
(14,667)tu
tamen exemplo non tangeris arboris huius
(14,668)concubitusque
fugis nec te coniungere curas.
(14,669)atque
utinam velles! Helene non pluribus esset
(14,670)sollicitata
procis nec quae Lapitheia movit
(14,671)proelia
nec coniunx nimium tardantis Ulixis.
(14,672)nunc
quoque, cum fugias averserisque petentes,
(14,673)mille
viri cupiunt et semideique deique
(14,674)et
quaecumque tenent Albanos numina montes.
(14,675)sed
tu si sapies, si te bene iungere anumque
(14,676)hanc
audire voles, quae te plus omnibus illis,
(14,677)plus,
quam credis, amo: vulgares reice taedas
(14,678)Vertumnumque
tori socium tibi selige! pro quo
(14,679)me
quoque pignus habe: neque enim sibi notior ille est,
(14,680)quam
mihi; nec passim toto vagus errat in orbe,
(14,681)haec
loca sola colit; nec, uti pars magna procorum,
(14,682)quam
modo vidit, amat: tu primus et ultimus illi
(14,683)ardor
eris, solique suos tibi devovet annos.
(14,684)adde,
quod est iuvenis, quod naturale decoris
(14,685)munus
habet formasque apte fingetur in omnes,
(14,686)et
quod erit iussus, iubeas licet omnia, fiet.
(14,687)quid,
quod amatis idem, quod, quae tibi poma coluntur,
(14,688)primus
habet laetaque tenet tua munera dextra!
(14,689)sed
neque iam fetus desiderat arbore demptos
(14,690)nec,
quas hortus alit, cum sucis mitibus herbas
(14,691)nec
quicquam nisi te: miserere ardentis et ipsum,
(14,692)qui
petit, ore meo praesentem crede precari.
(14,693)ultoresque
deos et pectora dura perosam
(14,694)Idalien
memoremque time Rhamnusidis iram!
(14,695)quoque
magis timeas, (etenim mihi multa vetustas
(14,696)scire
dedit) referam tota notissima Cypro
(14,697)facta,
quibus flecti facile et mitescere possis.
(14,698)Viderat
a veteris generosam sanguine Teucri
(14,699)Iphis
Anaxareten, humili de stirpe creatus,
(14,700)viderat
et totis perceperat ossibus aestum
(14,701)luctatusque
diu, postquam ratione furorem
(14,702)vincere
non potuit, supplex ad limina venit
(14,703)et
modo nutrici miserum confessus amorem,
(14,704)ne
sibi dura foret, per spes oravit alumnae,
(14,705)et
modo de multis blanditus cuique ministris
(14,706)sollicita
petiit propensum voce favorem;
(14,707)saepe
ferenda dedit blandis sua verba tabellis,
(14,708)interdum
madidas lacrimarum rore coronas
(14,709)postibus
intendit posuitque in limine duro
(14,710)molle
latus tristisque serae convicia fecit.
(14,711)saevior
illa freto surgente cadentibus Haedis,
(14,712)durior
et ferro, quod Noricus excoquit ignis,
(14,713)et
saxo, quod adhuc vivum radice tenetur,
(14,714)spernit
et inridet, factisque inmitibus addit
(14,715)verba
superba ferox et spe quoque fraudat amantem.
(14,716)non
tulit impatiens longi tormenta doloris
(14,717)Iphis
et ante fores haec verba novissima dixit:
(14,718)vincis,
Anaxarete, neque erunt tibi taedia tandem
(14,719)ulla
ferenda mei: laetos molire triumphos
(14,720)et
Paeana voca nitidaque incingere lauru!
(14,721)vincis
enim, moriorque libens: age, ferrea, gaude!
(14,722)certe
aliquid laudare mei cogeris amoris,
(14,723)quo
tibi sim gratus, meritumque fatebere nostrum.
(14,724)non
tamen ante tui curam excessisse memento
(14,725)quam
vitam geminaque simul mihi luce carendum.
(14,726)nec
tibi fama mei ventura est nuntia leti:
(14,727)ipse
ego, ne dubites, adero praesensque videbor,
(14,728)corpore
ut exanimi crudelia lumina pascas.
(14,729)si
tamen, o superi, mortalia facta videtis,
(14,730)este
mei memores (nihil ultra lingua precari
(14,731)sustinet)
et longo facite ut narremur in aevo,
(14,732)et,
quae dempsistis vitae, date tempora famae!
(14,733)dixit,
et ad postes ornatos saepe coronis
(14,734)umentes
oculos et pallida bracchia tollens,
(14,735)cum
foribus laquei religaret vincula summis,
(14,736)haec
tibi serta placent, crudelis et inpia! dixit
(14,737)inseruitque
caput, sed tum quoque versus ad illam,
(14,738)atque
onus infelix elisa fauce pependit.
(14,739)icta
pedum motu trepidantum aperire iubentem
(14,740)visa
dedisse sonum est adapertaque ianua factum
(14,741)prodidit,
exclamant famuli frustraque levatum
(14,742)(nam
pater occiderat) referunt ad limina matris;
(14,743)accipit
illa sinu conplexaque frigida nati
(14,744)membra
sui postquam miserorum verba parentum
(14,745)edidit
et matrum miserarum facta peregit,
(14,746)funera
ducebat mediam lacrimosa per urbem
(14,747)luridaque
arsuro portabat membra feretro.
(14,748)forte
viae vicina domus, qua flebilis ibat
(14,749)pompa,
fuit, duraeque sonus plangoris ad aures
(14,750)venit
Anaxaretes, quam iam deus ultor agebat.
(14,751)mota
tamen videamus ait miserabile funus
(14,752)et
patulis iniit tectum sublime fenestris
(14,753)vixque
bene inpositum lecto prospexerat Iphin:
(14,754)deriguere
oculi, calidusque e corpore sanguis
(14,755)inducto
pallore fugit, conataque retro
(14,756)ferre
pedes haesit, conata avertere vultus
(14,757)hoc
quoque non potuit, paulatimque occupat artus,
(14,758)quod
fuit in duro iam pridem pectore, saxum.
(14,759)neve
ea ficta putes, dominae sub imagine signum
(14,760)servat
adhuc Salamis, Veneris quoque nomine templum
(14,761)Prospicientis
habet. - quorum memor, o mea, lentos
(14,762)pone,
precor, fastus et amanti iungere, nymphe:
(14,763)sic
tibi nec vernum nascentia frigus adurat
(14,764)poma,
nec excutiant rapidi florentia venti!
(14,765)Haec
ubi nequiquam formae deus aptus anili
(14,766)edidit,
in iuvenem rediit et anilia demit
(14,767)instrumenta
sibi talisque apparuit illi,
(14,768)qualis
ubi oppositas nitidissima solis imago
(14,769)evicit
nubes nullaque obstante reluxit,
(14,770)vimque
parat: sed vi non est opus, inque figura
(14,771)capta
dei nympha est et mutua vulnera sensit.
(14,772)Proximus
Ausonias iniusti miles Amuli
(14,773)rexit
opes, Numitorque senex amissa nepotis
(14,774)munere
regna capit, festisque Palilibus urbis
(14,775)moenia
conduntur; Tatiusque patresque Sabini
(14,776)bella
gerunt, arcisque via Tarpeia reclusa
(14,777)dignam
animam poena congestis exuit armis;
(14,778)inde
sati Curibus tacitorum more luporum
(14,779)ore
premunt voces et corpora victa sopore
(14,780)invadunt
portasque petunt, quas obice firmo
(14,781)clauserat
Iliades: unam tamen ipse reclusit
(14,782)nec
strepitum verso Saturnia cardine fecit;
(14,783)sola
Venus portae cecidisse repagula sensit
(14,784)et
clausura fuit, nisi quod rescindere numquam
(14,785)dis
licet acta deum. Iano loca iuncta tenebant
(14,786)naides
Ausoniae gelido rorantia fonte:
(14,787)has
rogat auxilium, nec nymphae iusta petentem
(14,788)sustinuere
deam venasque et flumina fontis
(14,789)elicuere
sui; nondum tamen invia Iani
(14,790)ora
patentis erant, neque iter praecluserat unda:
(14,791)lurida
subponunt fecundo sulphura fonti
(14,792)incenduntque
cavas fumante bitumine venas.
(14,793)viribus
his aliisque vapor penetravit ad ima
(14,794)fontis,
et Alpino modo quae certare rigori
(14,795)audebatis
aquae, non ceditis ignibus ipsis!
(14,796)flammifera
gemini fumant aspergine postes,
(14,797)portaque
nequiquam rigidis promissa Sabinis
(14,798)fonte
fuit praestructa novo, dum Martius arma
(14,799)indueret
miles; quae postquam Romulus ultro
(14,800)obtulit,
et strata est tellus Romana Sabinis
(14,801)corporibus
strata estque suis, generique cruorem
(14,802)sanguine
cum soceri permiscuit inpius ensis.
(14,803)pace
tamen sisti bellum nec in ultima ferro
(14,804)decertare
placet Tatiumque accedere regno.
(14,805)Occiderat
Tatius, populisque aequata duobus,
(14,806)Romule,
iura dabas: posita cum casside Mavors
(14,807)talibus
adfatur divumque hominumque parentem:
(14,808)tempus
adest, genitor, quoniam fundamine magno
(14,809)res
Romana valet nec praeside pendet ab uno,
(14,810)praemia,
(sunt promissa mihi dignoque nepoti)
(14,811)solvere
et ablatum terris inponere caelo.
(14,812)tu
mihi concilio quondam praesente deorum
(14,813)(nam
memoro memorique animo pia verba notavi)
(14,814)unus
erit, quem tu tolles in caerula caeli
(14,815)dixisti:
rata sit verborum summa tuorum!
(14,816)adnuit
omnipotens et nubibus aera caecis
(14,817)occuluit
tonitruque et fulgure terruit orbem.
(14,818)quae
sibi promissae sensit rata signa rapinae,
(14,819)innixusque
hastae pressos temone cruento
(14,820)inpavidus
conscendit equos Gradivus et ictu
(14,821)verberis
increpuit pronusque per aera lapsus
(14,822)constitit
in summo nemorosi colle Palati
(14,823)reddentemque
suo iam regia iura Quiriti
(14,824)abstulit
Iliaden: corpus mortale per auras
(14,825)dilapsum
tenues, ceu lata plumbea funda
(14,826)missa
solet medio glans intabescere caelo;
(14,827)pulchra
subit facies et pulvinaribus altis
(14,828)dignior,
est qualis trabeati forma Quirini.
(14,829)Flebat
ut amissum coniunx, cum regia Iuno
(14,830)Irin
ad Hersilien descendere limite curvo
(14,831)imperat
et vacuae sua sic mandata referre:
(14,832)o
et de Latia, o et de gente Sabina
(14,833)praecipuum,
matrona, decus, dignissima tanti
(14,834)ante
fuisse viri coniunx, nunc esse Quirini,
(14,835)siste
tuos fletus, et, si tibi cura videndi
(14,836)coniugis
est, duce me lucum pete, colle Quirini
(14,837)qui
viret et templum Romani regis obumbrat;
(14,838)paret
et in terram pictos delapsa per arcus,
(14,839)Hersilien
iussis conpellat vocibus Iris;
(14,840)illa
verecundo vix tollens lumina vultu
(14,841)o
dea (namque mihi nec, quae sis, dicere promptum est,
(14,842)et
liquet esse deam) duc, o duc inquit et offer
(14,843)coniugis
ora mihi, quae si modo posse videre
(14,844)fata
semel dederint, caelum accepisse fatebor!
(14,845)nec
mora, Romuleos cum virgine Thaumantea
(14,846)ingreditur
colles: ibi sidus ab aethere lapsum
(14,847)decidit
in terras; a cuius lumine flagrans
(14,848)Hersilie
crinis cum sidere cessit in auras:
(14,849)hanc
manibus notis Romanae conditor urbis
(14,850)excipit
et priscum pariter cum corpore nomen
(14,851)mutat
Horamque vocat, quae nunc dea iuncta Quirino est.
(15,1)Quaeritur
interea qui tantae pondera molis
(15,2)sustineat
tantoque queat succedere regi:
(15,3)destinat
imperio clarum praenuntia veri
(15,4)fama
Numam; non ille satis cognosse Sabinae
(15,5)gentis
habet ritus, animo maiora capaci
(15,6)concipit
et, quae sit rerum natura, requirit.
(15,7)huius
amor curae patria Curibusque relictis
(15,8)fecit
ut Herculei penetraret ad hospitis urbem.
(15,9)Graia
quis Italicis auctor posuisset in oris
(15,10)moenia,
quaerenti sic e senioribus unus
(15,11)rettulit
indigenis, veteris non inscius aevi:
(15,12)dives
ab Oceano bobus Iove natus Hiberis
(15,13)litora
felici tenuisse Lacinia cursu
(15,14)fertur,
et armento teneras errante per herbas
(15,15)ipse
domum magni nec inhospita tecta Crotonis
(15,16)intrasse
et requie longum relevasse laborem
(15,17)atque
ita discedens, aevo dixisse nepotum
(15,18)hic
locus urbis erit, promissaque vera fuerunt.
(15,19)nam
fuit Argolico generatus Alemone quidam
(15,20)Myscelus,
illius dis acceptissimus aevi.
(15,21)hunc
super incumbens pressum gravitate soporis
(15,22)claviger
adloquitur: "patrias, age, desere sedes
(15,23)et
pete diversi lapidosas Aesaris undas"
(15,24)et,
nisi paruerit, multa ac metuenda minatur;
(15,25)post
ea discedunt pariter somnusque deusque
(15,26)surgit
Alemonides tacitaque recentia mente
(15,27)visa
refert, pugnatque diu sententia secum:
(15,28)numen
abire iubet, prohibent discedere leges,
(15,29)poenaque
mors posita est patriam mutare volenti.
(15,30)candidus
Oceano nitidum caput abdiderat Sol,
(15,31)et
caput extulerat densissima sidereum Nox:
(15,32)visus
adesse idem deus est eademque monere
(15,33)et,
nisi paruerit, plura et graviora minari.
(15,34)pertimuit
patriumque simul transferre parabat
(15,35)in
sedes penetrale novas: fit murmur in urbe,
(15,36)spretarumque
agitur legum reus, utque peracta est
(15,37)causa
prior, crimenque patet sine teste probatum,
(15,38)squalidus
ad superos tollens reus ora manusque
(15,39)o
cui ius caeli bis sex fecere labores,
(15,40)fer,
precor inquit opem! nam tu mihi criminis auctor.
(15,41)mos
erat antiquus niveis atrisque lapillis,
(15,42)his
damnare reos, illis absolvere culpa;
(15,43)tunc
quoque sic lata est sententia tristis, et omnis
(15,44)calculus
inmitem demittitur ater in urnam:
(15,45)quae
simul effudit numerandos versa lapillos,
(15,46)omnibus
e nigro color est mutatus in album,
(15,47)candidaque
Herculeo sententia numine facta
(15,48)solvit
Alemoniden: grates agit ille parenti
(15,49)Amphitryoniadae
ventisque faventibus aequor
(15,50)navigat
Ionium Sallentinumque Neretum
(15,51)praeterit
et Sybarin Lacedaemoniumque Tarentum
(15,52)Sirinosque
sinus Crimisenque et Iapygis arva,
(15,53)vixque
pererratis, quae spectant aequora, terris,
(15,54)invenit
Aesarei fatalia fluminis ora
(15,55)nec
procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis
(15,56)ossa
tegebat humus, iussaque ibi moenia terra
(15,57)condidit
et nomen tumulati traxit in urbem.
(15,58)talia
constabat certa primordia fama
(15,59)esse
loci positaeque Italis in finibus urbis.
(15,60)Vir
fuit hic ortu Samius, sed fugerat una
(15,61)et
Samon et dominos odioque tyrannidis exul
(15,62)sponte
erat isque licet caeli regione remotos
(15,63)mente
deos adiit et, quae natura negabat
(15,64)visibus
humanis, oculis ea pectoris hausit,
(15,65)cumque
animo et vigili perspexerat omnia cura,
(15,66)in
medium discenda dabat coetusque silentum
(15,67)dictaque
mirantum magni primordia mundi
(15,68)et
rerum causas et, quid natura, docebat,
(15,69)quid
deus, unde nives, quae fulminis esset origo,
(15,70)Iuppiter
an venti discussa nube tonarent,
(15,71)quid
quateret terras, qua sidera lege mearent,
(15,72)et
quodcumque latet, primusque animalia mensis
(15,73)arguit
inponi, primus quoque talibus ora
(15,74)docta
quidem solvit, sed non et credita, verbis:
(15,75)Parcite,
mortales, dapibus temerare nefandis
(15,76)corpora!
sunt fruges, sunt deducentia ramos
(15,77)pondere
poma suo tumidaeque in vitibus uvae,
(15,78)sunt
herbae dulces, sunt quae mitescere flamma
(15,79)mollirique
queant; nec vobis lacteus umor
(15,80)eripitur,
nec mella thymi redolentia florem:
(15,81)prodiga
divitias alimentaque mitia tellus
(15,82)suggerit
atque epulas sine caede et sanguine praebet.
(15,83)carne
ferae sedant ieiunia, nec tamen omnes:
(15,84)quippe
equus et pecudes armentaque gramine vivunt;
(15,85)at
quibus ingenium est inmansuetumque ferumque,
(15,86)Armeniae
tigres iracundique leones
(15,87)cumque
lupis ursi, dapibus cum sanguine gaudent.
(15,88)heu
quantum scelus est in viscera viscera condi
(15,89)ingestoque
avidum pinguescere corpore corpus
(15,90)alteriusque
animans animantis vivere leto!
(15,91)scilicet
in tantis opibus, quas, optima matrum,
(15,92)terra
parit, nil te nisi tristia mandere saevo
(15,93)vulnera
dente iuvat ritusque referre Cyclopum,
(15,94)nec,
nisi perdideris alium, placare voracis
(15,95)et
male morati poteris ieiunia ventris!
(15,96)At
vetus illa aetas, cui fecimus aurea nomen,
(15,97)fetibus
arboreis et, quas humus educat, herbis
(15,98)fortunata
fuit nec polluit ora cruore.
(15,99)tunc
et aves tutae movere per aera pennas,
(15,100)et
lepus inpavidus mediis erravit in arvis,
(15,101)nec
sua credulitas piscem suspenderat hamo:
(15,102)cuncta
sine insidiis nullamque timentia fraudem
(15,103)plenaque
pacis erant. postquam non utilis auctor
(15,104)victibus
invidit, quisquis fuit ille, leonum
(15,105)corporeasque
dapes avidum demersit in alvum,
(15,106)fecit
iter sceleri, primoque e caede ferarum
(15,107)incaluisse
potest maculatum sanguine ferrum
(15,108)(idque
satis fuerat) nostrumque petentia letum
(15,109)corpora
missa neci salva pietate fatemur:
(15,110)sed
quam danda neci, tam non epulanda fuerunt.
(15,111)Longius
inde nefas abiit, et prima putatur
(15,112)hostia
sus meruisse mori, quia semina pando
(15,113)eruerit
rostro spemque interceperit anni;
(15,114)vite
caper morsa Bacchi mactandus ad aras
(15,115)ducitur
ultoris: nocuit sua culpa duobus!
(15,116)quid
meruistis oves, placidum pecus inque tuendos
(15,117)natum
homines, pleno quae fertis in ubere nectar,
(15,118)mollia
quae nobis vestras velamina lanas
(15,119)praebetis
vitaque magis quam morte iuvatis?
(15,120)quid
meruere boves, animal sine fraude dolisque,
(15,121)innocuum,
simplex, natum tolerare labores?
(15,122)inmemor
est demum nec frugum munere dignus,
(15,123)qui
potuit curvi dempto modo pondere aratri
(15,124)ruricolam
mactare suum, qui trita labore
(15,125)illa,
quibus totiens durum renovaverat arvum,
(15,126)quot
dederat messes, percussit colla securi.
(15,127)nec
satis est, quod tale nefas committitur: ipsos
(15,128)inscripsere
deos sceleri numenque supernum
(15,129)caede
laboriferi credunt gaudere iuvenci!
(15,130)victima
labe carens et praestantissima forma
(15,131)(nam
placuisse nocet) vittis insignis et auro
(15,132)sistitur
ante aras auditque ignara precantem
(15,133)inponique
suae videt inter cornua fronti,
(15,134)quas
coluit, fruges percussaque sanguine cultros
(15,135)inficit
in liquida praevisos forsitan unda.
(15,136)protinus
ereptas viventi pectore fibras
(15,137)inspiciunt
mentesque deum scrutantur in illis;
(15,138)inde
(fames homini vetitorum tanta ciborum)
(15,139)audetis
vesci, genus o mortale! quod, oro,
(15,140)ne
facite, et monitis animos advertite nostris!
(15,141)cumque
boum dabitis caesorum membra palato,
(15,142)mandere
vos vestros scite et sentite colonos.
(15,143)Et
quoniam deus ora movet, sequar ora moventem
(15,144)rite
deum Delphosque meos ipsumque recludam
(15,145)aethera
et augustae reserabo oracula mentis:
(15,146)magna
nec ingeniis investigata priorum
(15,147)quaeque
diu latuere, canam; iuvat ire per alta
(15,148)astra,
iuvat terris et inerti sede relicta
(15,149)nube
vehi validique umeris insistere Atlantis
(15,150)palantesque
homines passim et rationis egentes
(15,151)despectare
procul trepidosque obitumque timentes
(15,152)sic
exhortari seriemque evolvere fati!
(15,153)O
genus attonitum gelidae formidine mortis,
(15,154)quid
Styga, quid tenebras et nomina vana timetis,
(15,155)materiem
vatum, falsi terricula mundi?
(15,156)corpora,
sive rogus flamma seu tabe vetustas
(15,157)abstulerit,
mala posse pati non ulla putetis!
(15,158)morte
carent animae semperque priore relicta
(15,159)sede
novis domibus vivunt habitantque receptae:
(15,160)ipse
ego (nam memini) Troiani tempore belli
(15,161)Panthoides
Euphorbus eram, cui pectore quondam
(15,162)haesit
in adverso gravis hasta minoris Atridae;
(15,163)cognovi
clipeum, laevae gestamina nostrae,
(15,164)nuper
Abanteis templo Iunonis in Argis!
(15,165)omnia
mutantur, nihil interit: errat et illinc
(15,166)huc
venit, hinc illuc, et quoslibet occupat artus
(15,167)spiritus
eque feris humana in corpora transit
(15,168)inque
feras noster, nec tempore deperit ullo,
(15,169)utque
novis facilis signatur cera figuris
(15,170)nec
manet ut fuerat nec formam servat eandem,
(15,171)sed
tamen ipsa eadem est, animam sic semper eandem
(15,172)esse,
sed in varias doceo migrare figuras.
(15,173)ergo,
ne pietas sit victa cupidine ventris,
(15,174)parcite,
vaticinor, cognatas caede nefanda
(15,175)exturbare
animas, nec sanguine sanguis alatur!
(15,176)Et
quoniam magno feror aequore plenaque ventis
(15,177)vela
dedi: nihil est toto, quod perstet, in orbe.
(15,178)cuncta
fluunt, omnisque vagans formatur imago;
(15,179)ipsa
quoque adsiduo labuntur tempora motu,
(15,180)non
secus ac flumen; neque enim consistere flumen
(15,181)nec
levis hora potest: sed ut unda inpellitur unda
(15,182)urgeturque
prior veniente urgetque priorem,
(15,183)tempora
sic fugiunt pariter pariterque sequuntur
(15,184)et
nova sunt semper; nam quod fuit ante, relictum est,
(15,185)fitque,
quod haut fuerat, momentaque cuncta novantur.
(15,186)Cernis
et emensas in lucem tendere noctes,
(15,187)et
iubar hoc nitidum nigrae succedere nocti;
(15,188)nec
color est idem caelo, cum lassa quiete
(15,189)cuncta
iacent media cumque albo Lucifer exit
(15,190)clarus
equo rursusque alius, cum praevia lucis
(15,191)tradendum
Phoebo Pallantias inficit orbem.
(15,192)ipse
dei clipeus, terra cum tollitur ima,
(15,193)mane
rubet, terraque rubet cum conditur ima,
(15,194)candidus
in summo est, melior natura quod illic
(15,195)aetheris
est terraeque procul contagia fugit.
(15,196)nec
par aut eadem nocturnae forma Dianae
(15,197)esse
potest umquam semperque hodierna sequente,
(15,198)si
crescit, minor est, maior, si contrahit orbem.
(15,199)Quid?
non in species succedere quattuor annum
(15,200)adspicis,
aetatis peragentem imitamina nostrae?
(15,201)nam
tener et lactens puerique simillimus aevo
(15,202)vere
novo est: tunc herba recens et roboris expers
(15,203)turget
et insolida est et spe delectat agrestes;
(15,204)omnia
tunc florent, florumque coloribus almus
(15,205)ludit
ager, neque adhuc virtus in frondibus ulla est.
(15,206)transit
in aestatem post ver robustior annus
(15,207)fitque
valens iuvenis: neque enim robustior aetas
(15,208)ulla
nec uberior, nec quae magis ardeat, ulla est.
(15,209)excipit
autumnus, posito fervore iuventae
(15,210)maturus
mitisque inter iuvenemque senemque
(15,211)temperie
medius, sparsus quoque tempora canis.
(15,212)inde
senilis hiems tremulo venit horrida passu,
(15,213)aut
spoliata suos, aut, quos habet, alba capillos.
(15,214)Nostra
quoque ipsorum semper requieque sine ulla
(15,215)corpora
vertuntur, nec quod fuimusve sumusve,
(15,216)cras
erimus; fuit illa dies, qua semina tantum
(15,217)spesque
hominum primae matris latitavimus alvo:
(15,218)artifices
natura manus admovit et angi
(15,219)corpora
visceribus distentae condita matris
(15,220)noluit
eque domo vacuas emisit in auras.
(15,221)editus
in lucem iacuit sine viribus infans;
(15,222)mox
quadrupes rituque tulit sua membra ferarum,
(15,223)paulatimque
tremens et nondum poplite firmo
(15,224)constitit
adiutis aliquo conamine nervis.
(15,225)inde
valens veloxque fuit spatiumque iuventae
(15,226)transit
et emeritis medii quoque temporis annis
(15,227)labitur
occiduae per iter declive senectae.
(15,228)subruit
haec aevi demoliturque prioris
(15,229)robora:
fletque Milon senior, cum spectat inanes
(15,230)illos,
qui fuerant solidorum mole tororum
(15,231)Herculeis
similes, fluidos pendere lacertos;
(15,232)flet
quoque, ut in speculo rugas adspexit aniles,
(15,233)Tyndaris
et secum, cur sit bis rapta, requirit.
(15,234)tempus
edax rerum, tuque, invidiosa vetustas,
(15,235)omnia
destruitis vitiataque dentibus aevi
(15,236)paulatim
lenta consumitis omnia morte!
(15,237)Haec
quoque non perstant, quae nos elementa vocamus,
(15,238)quasque
vices peragant, animos adhibete: docebo.
(15,239)quattuor
aeternus genitalia corpora mundus
(15,240)continet;
ex illis duo sunt onerosa suoque
(15,241)pondere
in inferius, tellus atque unda, feruntur,
(15,242)et
totidem gravitate carent nulloque premente
(15,243)alta
petunt, aer atque aere purior ignis.
(15,244)quae
quamquam spatio distent, tamen omnia fiunt
(15,245)ex
ipsis et in ipsa cadunt: resolutaque tellus
(15,246)in
liquidas rarescit aquas, tenuatus in auras
(15,247)aeraque
umor abit, dempto quoque pondere rursus
(15,248)in
superos aer tenuissimus emicat ignes;
(15,249)inde
retro redeunt, idemque retexitur ordo.
(15,250)ignis
enim densum spissatus in aera transit,
(15,251)hic
in aquas, tellus glomerata cogitur unda.
(15,252)Nec
species sua cuique manet, rerumque novatrix
(15,253)ex
aliis alias reparat natura figuras:
(15,254)nec
perit in toto quicquam, mihi credite, mundo,
(15,255)sed
variat faciemque novat, nascique vocatur
(15,256)incipere
esse aliud, quam quod fuit ante, morique
(15,257)desinere
illud idem. cum sint huc forsitan illa,
(15,258)haec
translata illuc, summa tamen omnia constant.
(15,259)Nil
equidem durare diu sub imagine eadem
(15,260)crediderim:
sic ad ferrum venistis ab auro,
(15,261)saecula,
sic totiens versa est fortuna locorum.
(15,262)vidi
ego, quod fuerat quondam solidissima tellus,
(15,263)esse
fretum, vidi factas ex aequore terras;
(15,264)et
procul a pelago conchae iacuere marinae,
(15,265)et
vetus inventa est in montibus ancora summis;
(15,266)quodque
fuit campus, vallem decursus aquarum
(15,267)fecit,
et eluvie mons est deductus in aequor,
(15,268)eque
paludosa siccis humus aret harenis,
(15,269)quaeque
sitim tulerant, stagnata paludibus ument.
(15,270)hic
fontes natura novos emisit, at illic
(15,271)clausit,
et aut imis commota tremoribus orbis
(15,272)flumina
prosiliunt, aut exsiccata residunt.
(15,273)sic
ubi terreno Lycus est epotus hiatu,
(15,274)existit
procul hinc alioque renascitur ore;
(15,275)sic
modo conbibitur, tecto modo gurgite lapsus
(15,276)redditur
Argolicis ingens Erasinus in arvis,
(15,277)et
Mysum capitisque sui ripaeque prioris
(15,278)paenituisse
ferunt, alia nunc ire Caicum;
(15,279)nec
non Sicanias volvens Amenanus harenas
(15,280)nunc
fluit, interdum suppressis fontibus aret.
(15,281)ante
bibebatur, nunc, quas contingere nolis,
(15,282)fundit
Anigrus aquas, postquam, nisi vatibus omnis
(15,283)eripienda
fides, illic lavere bimembres
(15,284)vulnera,
clavigeri quae fecerat Herculis arcus.
(15,285)quid?
non et Scythicis Hypanis de montibus ortus,
(15,286)qui
fuerat dulcis, salibus vitiatur amaris?
(15,287)Fluctibus
ambitae fuerant Antissa Pharosque
(15,288)et
Phoenissa Tyros: quarum nunc insula nulla est.
(15,289)Leucada
continuam veteres habuere coloni:
(15,290)nunc
freta circueunt; Zancle quoque iuncta fuisse
(15,291)dicitur
Italiae, donec confinia pontus
(15,292)abstulit
et media tellurem reppulit unda;
(15,293)si
quaeras Helicen et Burin, Achaidas urbes,
(15,294)invenies
sub aquis, et adhuc ostendere nautae
(15,295)inclinata
solent cum moenibus oppida mersis.
(15,296)est
prope Pittheam tumulus Troezena, sine ullis
(15,297)arduus
arboribus, quondam planissima campi
(15,298)area,
nunc tumulus; nam (res horrenda relatu)
(15,299)vis
fera ventorum, caecis inclusa cavernis,
(15,300)exspirare
aliqua cupiens luctataque frustra
(15,301)liberiore
frui caelo, cum carcere rima
(15,302)nulla
foret toto nec pervia flatibus esset,
(15,303)extentam
tumefecit humum, ceu spiritus oris
(15,304)tendere
vesicam solet aut derepta bicorni
(15,305)terga
capro; tumor ille loci permansit et alti
(15,306)collis
habet speciem longoque induruit aevo.
(15,307)Plurima
cum subeant audita et cognita nobis,
(15,308)pauca
super referam. quid? non et lympha figuras
(15,309)datque
capitque novas? medio tua, corniger Ammon,
(15,310)unda
die gelida est, ortuque obituque calescit,
(15,311)admotis
Athamanas aquis accendere lignum
(15,312)narratur,
minimos cum luna recessit in orbes.
(15,313)flumen
habent Cicones, quod potum saxea reddit
(15,314)viscera,
quod tactis inducit marmora rebus;
(15,315)Crathis
et huic Subaris nostris conterminus oris
(15,316)electro
similes faciunt auroque capillos;
(15,317)quodque
magis mirum est, sunt, qui non corpora tantum,
(15,318)verum
animos etiam valeant mutare liquores:
(15,319)cui
non audita est obscenae Salmacis undae
(15,320)Aethiopesque
lacus? quos si quis faucibus hausit,
(15,321)aut
furit aut patitur mirum gravitate soporem;
(15,322)Clitorio
quicumque sitim de fonte levavit,
(15,323)vina
fugit gaudetque meris abstemius undis,
(15,324)seu
vis est in aqua calido contraria vino,
(15,325)sive,
quod indigenae memorant, Amythaone natus,
(15,326)Proetidas
attonitas postquam per carmen et herbas
(15,327)eripuit
furiis, purgamina mentis in illas
(15,328)misit
aquas, odiumque meri permansit in undis.
(15,329)huic
fluit effectu dispar Lyncestius amnis,
(15,330)quem
quicumque parum moderato gutture traxit,
(15,331)haut
aliter titubat, quam si mera vina bibisset.
(15,332)est
locus Arcadiae, Pheneon dixere priores,
(15,333)ambiguis
suspectus aquis, quas nocte timeto:
(15,334)nocte
nocent potae, sine noxa luce bibuntur;
(15,335)sic
alias aliasque lacus et flumina vires
(15,336)concipiunt.
- tempusque fuit, quo navit in undis,
(15,337)nunc
sedet Ortygie; timuit concursibus Argo
(15,338)undarum
sparsas Symplegadas elisarum,
(15,339)quae
nunc inmotae perstant ventisque resistunt.
(15,340)nec
quae sulphureis ardet fornacibus Aetne,
(15,341)ignea
semper erit, neque enim fuit ignea semper.
(15,342)nam
sive est animal tellus et vivit habetque
(15,343)spiramenta
locis flammam exhalantia multis,
(15,344)spirandi
mutare vias, quotiensque movetur,
(15,345)has
finire potest, illas aperire cavernas;
(15,346)sive
leves imis venti cohibentur in antris
(15,347)saxaque
cum saxis et habentem semina flammae
(15,348)materiam
iactant, ea concipit ictibus ignem,
(15,349)antra
relinquentur sedatis frigida ventis;
(15,350)sive
bitumineae rapiunt incendia vires,
(15,351)luteave
exiguis ardescunt sulphura fumis,
(15,352)nempe,
ubi terra cibos alimentaque pinguia flammae
(15,353)non
dabit absumptis per longum viribus aevum,
(15,354)naturaeque
suum nutrimen deerit edaci,
(15,355)non
feret illa famem desertaque deseret ignis.
(15,356)Esse
viros fama est in Hyperborea Pallene,
(15,357)qui
soleant levibus velari corpora plumis,
(15,358)cum
Tritoniacam noviens subiere paludem;
(15,359)haut
equidem credo: sparsae quoque membra venenis
(15,360)exercere
artes Scythides memorantur easdem.
(15,361)Siqua
fides rebus tamen est addenda probatis,
(15,362)nonne
vides, quaecumque mora fluidove calore
(15,363)corpora
tabuerint, in parva animalia verti?
(15,364)in
scrobe deiecto mactatos obrue tauros
(15,365)(cognita
res usu): de putri viscere passim
(15,366)florilegae
nascuntur apes, quae more parentum
(15,367)rura
colunt operique favent in spemque laborant.
(15,368)pressus
humo bellator equus crabronis origo est;
(15,369)concava
litoreo si demas bracchia cancro,
(15,370)cetera
supponas terrae, de parte sepulta
(15,371)scorpius
exibit caudaque minabitur unca;
(15,372)quaeque
solent canis frondes intexere filis
(15,373)agrestes
tineae (res observata colonis)
(15,374)ferali
mutant cum papilione figuram.
(15,375)Semina
limus habet virides generantia ranas,
(15,376)et
generat truncas pedibus, mox apta natando
(15,377)crura
dat, utque eadem sint longis saltibus apta,
(15,378)posterior
partes superat mensura priores.
(15,379)nec
catulus, partu quem reddidit ursa recenti,
(15,380)sed
male viva caro est; lambendo mater in artus
(15,381)fingit
et in formam, quantam capit ipse, reducit.
(15,382)nonne
vides, quos cera tegit sexangula fetus
(15,383)melliferarum
apium sine membris corpora nasci
(15,384)et
serosque pedes serasque adsumere pennas?
(15,385)Iunonis
volucrem, quae cauda sidera portat,
(15,386)armigerumque
Iovis Cythereiadasque columbas
(15,387)et
genus omne avium mediis e partibus ovi,
(15,388)ni
sciret fieri, fieri quis posse putaret?
(15,389)sunt
qui, cum clauso putrefacta est spina sepulcro,
(15,390)mutari
credant humanas angue medullas.
(15,391)Haec
tamen ex aliis generis primordia ducunt,
(15,392)una
est, quae reparet seque ipsa reseminet, ales:
(15,393)Assyrii
phoenica vocant; non fruge neque herbis,
(15,394)sed
turis lacrimis et suco vivit amomi.
(15,395)haec
ubi quinque suae conplevit saecula vitae,
(15,396)ilicet
in ramis tremulaeque cacumine palmae
(15,397)unguibus
et puro nidum sibi construit ore,
(15,398)quo
simul ac casias et nardi lenis aristas
(15,399)quassaque
cum fulva substravit cinnama murra,
(15,400)se
super inponit finitque in odoribus aevum.
(15,401)inde
ferunt, totidem qui vivere debeat annos,
(15,402)corpore
de patrio parvum phoenica renasci;
(15,403)cum
dedit huic aetas vires, onerique ferendo est,
(15,404)ponderibus
nidi ramos levat arboris altae
(15,405)fertque
pius cunasque suas patriumque sepulcrum
(15,406)perque
leves auras Hyperionis urbe potitus
(15,407)ante
fores sacras Hyperionis aede reponit.
(15,408)Si
tamen est aliquid mirae novitatis in istis,
(15,409)alternare
vices et, quae modo femina tergo
(15,410)passa
marem est, nunc esse marem miremur hyaenam;
(15,411)id
quoque, quod ventis animal nutritur et aura,
(15,412)protinus
adsimulat, tetigit quoscumque colores.
(15,413)victa
racemifero lyncas dedit India Baccho:
(15,414)e
quibus, ut memorant, quicquid vesica remisit,
(15,415)vertitur
in lapides et congelat aere tacto.
(15,416)sic
et curalium quo primum contigit auras
(15,417)tempore,
durescit: mollis fuit herba sub undis.
(15,418)Desinet
ante dies et in alto Phoebus anhelos
(15,419)aequore
tinguet equos, quam consequar omnia verbis
(15,420)in
species translata novas: sic tempora verti
(15,421)cernimus
atque illas adsumere robora gentes,
(15,422)concidere
has; sic magna fuit censuque virisque
(15,423)perque
decem potuit tantum dare sanguinis annos,
(15,424)nunc
humilis veteres tantummodo Troia ruinas
(15,425)et
pro divitiis tumulos ostendit avorum.
(15,426)clara
fuit Sparte, magnae viguere Mycenae,
(15,427)nec
non et Cecropis, nec non Amphionis arces.
(15,428)vile
solum Sparte est, altae cecidere Mycenae,
(15,429)Oedipodioniae
quid sunt, nisi nomina, Thebae?
(15,430)quid
Pandioniae restant, nisi nomen, Athenae?
(15,431)nunc
quoque Dardaniam fama est consurgere Romam,
(15,432)Appenninigenae
quae proxima Thybridis undis
(15,433)mole
sub ingenti rerum fundamina ponit:
(15,434)haec
igitur formam crescendo mutat et olim
(15,435)inmensi
caput orbis erit! sic dicere vates
(15,436)faticinasque
ferunt sortes, quantumque recordor,
(15,437)Priamides
Helenus flenti dubioque salutis
(15,438)dixerat
Aeneae, cum res Troiana labaret:
(15,439)nate
dea, si nota satis praesagia nostrae
(15,440)mentis
habes, non tota cadet te sospite Troia!
(15,441)flamma
tibi ferrumque dabunt iter: ibis et una
(15,442)Pergama
rapta feres, donec Troiaeque tibique
(15,443)externum
patria contingat amicius arvum,
(15,444)urbem
et iam cerno Phrygios debere nepotes,
(15,445)quanta
nec est nec erit nec visa prioribus annis.
(15,446)hanc
alii proceres per saecula longa potentem,
(15,447)sed
dominam rerum de sanguine natus Iuli
(15,448)efficiet,
quo cum tellus erit usa, fruentur
(15,449)aetheriae
sedes, caelumque erit exitus illi.
(15,450)haec
Helenum cecinisse penatigero Aeneae
(15,451)mente
memor refero cognataque moenia laetor
(15,452)crescere
et utiliter Phrygibus vicisse Pelasgos.
(15,453)Ne
tamen oblitis ad metam tendere longe
(15,454)exspatiemur
equis, caelum et quodcumque sub illo est,
(15,455)inmutat
formas, tellusque et quicquid in illa est.
(15,456)nos
quoque, pars mundi, quoniam non corpora solum,
(15,457)verum
etiam volucres animae sumus, inque ferinas
(15,458)possumus
ire domos pecudumque in pectora condi,
(15,459)corpora,
quae possint animas habuisse parentum
(15,460)aut
fratrum aut aliquo iunctorum foedere nobis
(15,461)aut
hominum certe, tuta esse et honesta sinamus
(15,462)neve
Thyesteis cumulemus viscera mensis!
(15,463)quam
male consuescit, quem se parat ille cruori
(15,464)inpius
humano, vituli qui guttura ferro
(15,465)rumpit
et inmotas praebet mugitibus aures,
(15,466)aut
qui vagitus similes puerilibus haedum
(15,467)edentem
iugulare potest aut alite vesci,
(15,468)cui
dedit ipse cibos! quantum est, quod desit in istis
(15,469)ad
plenum facinus? quo transitus inde paratur?
(15,470)bos
aret aut mortem senioribus inputet annis,
(15,471)horriferum
contra borean ovis arma ministret,
(15,472)ubera
dent saturae manibus pressanda capellae!
(15,473)retia
cum pedicis laqueosque artesque dolosas
(15,474)tollite!
nec volucrem viscata fallite virga
(15,475)nec
formidatis cervos includite pinnis
(15,476)nec
celate cibis uncos fallacibus hamos;
(15,477)perdite
siqua nocent, verum haec quoque perdite tantum:
(15,478)ora
cruore vacent alimentaque mitia carpant!
(15,479)Talibus
atque aliis instructo pectore dictis
(15,480)in
patriam remeasse ferunt ultroque petitum
(15,481)accepisse
Numam populi Latialis habenas.
(15,482)coniuge
qui felix nympha ducibusque Camenis
(15,483)sacrificos
docuit ritus gentemque feroci
(15,484)adsuetam
bello pacis traduxit ad artes.
(15,485)qui
postquam senior regnumque aevumque peregit,
(15,486)exstinctum
Latiaeque nurus populusque patresque
(15,487)deflevere
Numam; nam coniunx urbe relicta
(15,488)vallis
Aricinae densis latet abdita silvis
(15,489)sacraque
Oresteae gemitu questuque Dianae
(15,490)inpedit.
a! quotiens nymphae nemorisque lacusque,
(15,491)ne
faceret, monuere et consolantia verba
(15,492)dixerunt!
quotiens flenti Theseius heros
(15,493)siste
modum, dixit neque enim fortuna querenda
(15,494)sola
tua est; similes aliorum respice casus:
(15,495)mitius
ista feres, utinamque exempla dolentem
(15,496)non
mea te possent relevare! sed et mea possunt.
(15,497)Fando
aliquem Hippolytum vestras si contigit aures
(15,498)credulitate
patris, sceleratae fraude novercae
(15,499)occubuisse
neci, mirabere, vixque probabo,
(15,500)sed
tamen ille ego sum. me Pasiphaeia quondam
(15,501)temptatum
frustra patrium temerare cubile,
(15,502)quod
voluit, finxit voluisse et, crimine verso
(15,503)(indiciine
metu magis offensane repulsae?)
(15,504)damnavit,
meritumque nihil pater eicit urbe
(15,505)hostilique
caput prece detestatur euntis.
(15,506)Pittheam
profugo curru Troezena petebam
(15,507)iamque
Corinthiaci carpebam litora ponti,
(15,508)cum
mare surrexit, cumulusque inmanis aquarum
(15,509)in
montis speciem curvari et crescere visus
(15,510)et
dare mugitus summoque cacumine findi;
(15,511)corniger
hinc taurus ruptis expellitur undis
(15,512)pectoribusque
tenus molles erectus in auras
(15,513)naribus
et patulo partem maris evomit ore.
(15,514)corda
pavent comitum, mihi mens interrita mansit
(15,515)exiliis
contenta suis, cum colla feroces
(15,516)ad
freta convertunt adrectisque auribus horrent
(15,517)quadrupedes
monstrique metu turbantur et altis
(15,518)praecipitant
currum scopulis; ego ducere vana
(15,519)frena
manu spumis albentibus oblita luctor
(15,520)et
retro lentas tendo resupinus habenas.
(15,521)nec
tamen has vires rabies superasset equorum,
(15,522)ni
rota, perpetuum qua circumvertitur axem,
(15,523)stipitis
occursu fracta ac disiecta fuisset.
(15,524)excutior
curru, lorisque tenentibus artus
(15,525)viscera
viva trahi, nervos in stipe teneri,
(15,526)membra
rapi partim partimque reprensa relinqui,
(15,527)ossa
gravem dare fracta sonum fessamque videres
(15,528)exhalari
animam nullasque in corpore partes,
(15,529)noscere
quas posses: unumque erat omnia vulnus.
(15,530)num
potes aut audes cladi conponere nostrae,
(15,531)nympha,
tuam? vidi quoque luce carentia regna
(15,532)et
lacerum fovi Phlegethontide corpus in unda,
(15,533)nec
nisi Apollineae valido medicamine prolis
(15,534)reddita
vita foret; quam postquam fortibus herbis
(15,535)atque
ope Paeonia Dite indignante recepi,
(15,536)tum
mihi, ne praesens augerem muneris huius
(15,537)invidiam,
densas obiecit Cynthia nubes,
(15,538)utque
forem tutus possemque inpune videri,
(15,539)addidit
aetatem nec cognoscenda reliquit
(15,540)ora
mihi Cretenque diu dubitavit habendam
(15,541)traderet
an Delon: Delo Creteque relictis
(15,542)hic
posuit nomenque simul, quod possit equorum
(15,543)admonuisse,
iubet deponere qui que fuisti
(15,544)Hippolytus,
dixit nunc idem Virbius esto!
(15,545)hoc
nemus inde colo de disque minoribus unus
(15,546)numine
sub dominae lateo atque accenseor illi.
(15,547)Non
tamen Egeriae luctus aliena levare
(15,548)damna
valent; montisque iacens radicibus imis
(15,549)liquitur
in lacrimas, donec pietate dolentis
(15,550)mota
soror Phoebi gelidum de corpore fontem
(15,551)fecit
et aeternas artus tenuavit in undas.
(15,552)Et
nymphas tetigit nova res, et Amazone natus
(15,553)haut
aliter stupuit, quam cum Tyrrhenus arator
(15,554)fatalem
glaebam mediis adspexit in arvis
(15,555)sponte
sua primum nulloque agitante moveri,
(15,556)sumere
mox hominis terraeque amittere formam
(15,557)oraque
venturis aperire recentia fatis:
(15,558)indigenae
dixere Tagen, qui primus Etruscam
(15,559)edocuit
gentem casus aperire futuros;
(15,560)utve
Palatinis haerentem collibus olim
(15,561)cum
subito vidit frondescere Romulus hastam,
(15,562)quae
radice nova, non ferro stabat adacto
(15,563)et
iam non telum, sed lenti viminis arbor
(15,564)non
exspectatas dabat admirantibus umbras;
(15,565)aut
sua fluminea cum vidit Cipus in unda
(15,566)cornua
(vidit enim) falsamque in imagine credens
(15,567)esse
fidem, digitis ad frontem saepe relatis,
(15,568)quae
vidit, tetigit, nec iam sua lumina damnans
(15,569)restitit,
ut victor domito remeabat ab hoste,
(15,570)ad
caelumque oculos et eodem bracchia tollens
(15,571)quicquid,
ait superi, monstro portenditur isto,
(15,572)seu
laetum est, patriae laetum populoque Quirini,
(15,573)sive
minax, mihi sit. viridique e caespite factas
(15,574)placat
odoratis herbosas ignibus aras
(15,575)vinaque
dat pateris mactatarumque bidentum,
(15,576)quid
sibi significent, trepidantia consulit exta;
(15,577)quae
simul adspexit Tyrrhenae gentis haruspex,
(15,578)magna
quidem rerum molimina vidit in illis,
(15,579)non
manifesta tamen; cum vero sustulit acre
(15,580)a
pecudis fibris ad Cipi cornua lumen,
(15,581)rex,
ait o! salve! tibi enim, tibi, Cipe, tuisque
(15,582)hic
locus et Latiae parebunt cornibus arces.
(15,583)tu
modo rumpe moras portasque intrare patentes
(15,584)adpropera!
sic fata iubent; namque urbe receptus
(15,585)rex
eris et sceptro tutus potiere perenni.
(15,586)rettulit
ille pedem torvamque a moenibus urbis
(15,587)avertens
faciem procul, a! procul omnia dixit
(15,588)talia
di pellant! multoque ego iustius aevum
(15,589)exul
agam, quam me videant Capitolia regem.
(15,590)dixit
et extemplo populumque gravemque senatum
(15,591)convocat,
ante tamen pacali cornua lauro
(15,592)velat
et aggeribus factis a milite forti
(15,593)insistit
priscosque deos e more precatus
(15,594)est
ait hic unus, quem vos nisi pellitis urbe,
(15,595)rex
erit: is qui sit, signo, non nomine dicam:
(15,596)cornua
fronte gerit! quem vobis indicat augur,
(15,597)si
Romam intrarit, famularia iura daturum.
(15,598)ille
quidem potuit portas inrumpere apertas,
(15,599)sed
nos obstitimus, quamvis coniunctior illo
(15,600)nemo
mihi est: vos urbe virum prohibete, Quirites,
(15,601)vel,
si dignus erit, gravibus vincite catenis
(15,602)aut
finite metum fatalis morte tyranni!
(15,603)qualia
succinctis, ubi trux insibilat eurus,
(15,604)murmura
pinetis fiunt, aut qualia fluctus
(15,605)aequorei
faciunt, siquis procul audiat illos,
(15,606)tale
sonat populus; sed per confusa frementis
(15,607)verba
tamen vulgi vox eminet una quis ille est?
(15,608)et
spectant frontes praedictaque cornua quaerunt.
(15,609)rursus
ad hos Cipus quem poscitis, inquit habetis
(15,610)et
dempta capiti populo prohibente corona
(15,611)exhibuit
gemino praesignia tempora cornu.
(15,612)demisere
oculos omnes gemitumque dedere
(15,613)atque
illud meritis clarum (quis credere possit?)
(15,614)inviti
videre caput: nec honore carere
(15,615)ulterius
passi festam inposuere coronam;
(15,616)at
proceres, quoniam muros intrare vetaris,
(15,617)ruris
honorati tantum tibi, Cipe, dedere,
(15,618)quantum
depresso subiectis bobus aratro
(15,619)conplecti
posses ad finem lucis ab ortu.
(15,620)cornuaque
aeratis miram referentia formam
(15,621)postibus
insculpunt, longum mansura per aevum.
(15,622)Pandite
nunc, Musae, praesentia numina vatum,
(15,623)(scitis
enim, nec vos fallit spatiosa vetustas,)
(15,624)unde
Coroniden circumflua Thybridis alti
(15,625)insula
Romuleae sacris adiecerit urbis.
(15,626)Dira
lues quondam Latias vitiaverat auras,
(15,627)pallidaque
exsangui squalebant corpora morbo.
(15,628)funeribus
fessi postquam mortalia cernunt
(15,629)temptamenta
nihil, nihil artes posse medentum,
(15,630)auxilium
caeleste petunt mediamque tenentes
(15,631)orbis
humum Delphos adeunt, oracula Phoebi,
(15,632)utque
salutifera miseris succurrere rebus
(15,633)sorte
velit tantaeque urbis mala finiat, orant:
(15,634)et
locus et laurus et, quas habet ipse, pharetrae
(15,635)intremuere
simul, cortinaque reddidit imo
(15,636)hanc
adyto vocem pavefactaque pectora movit
(15,637)quod
petis hinc, propiore loco, Romane, petisses,
(15,638)et
pete nunc propiore loco: nec Apolline vobis,
(15,639)qui
minuat luctus, opus est, sed Apolline nato.
(15,640)ite
bonis avibus prolemque accersite nostram.
(15,641)iussa
dei prudens postquam accepere senatus,
(15,642)quam
colat, explorant, iuvenis Phoebeius urbem,
(15,643)quique
petant ventis Epidauria litora, mittunt;
(15,644)quae
simul incurva missi tetigere carina,
(15,645)concilium
Graiosque patres adiere, darentque,
(15,646)oravere,
deum, qui praesens funera gentis
(15,647)finiat
Ausoniae: certas ita dicere sortes.
(15,648)dissidet
et variat sententia, parsque negandum
(15,649)non
putat auxilium, multi retinere suamque
(15,650)non
emittere opem nec numina tradere suadent:
(15,651)dum
dubitant, seram pepulere crepuscula lucem;
(15,652)umbraque
telluris tenebras induxerat orbi,
(15,653)cum
deus in somnis opifer consistere visus
(15,654)ante
tuum, Romane, torum, sed qualis in aede
(15,655)esse
solet, baculumque tenens agreste sinistra
(15,656)caesariem
longae dextra deducere barbae
(15,657)et
placido tales emittere pectore voces:
(15,658)pone
metus! veniam simulacraque nostra relinquam.
(15,659)hunc
modo serpentem, baculum qui nexibus ambit,
(15,660)perspice
et usque nota visu, ut cognoscere possis!
(15,661)vertar
in hunc: sed maior ero tantusque videbor,
(15,662)in
quantum verti caelestia corpora debent.
(15,663)extemplo
cum voce deus, cum voce deoque
(15,664)somnus
abit, somnique fugam lux alma secuta est.
(15,665)postera
sidereos aurora fugaverat ignes:
(15,666)incerti,
quid agant, proceres ad templa petiti
(15,667)conveniunt
operosa dei, quaque ipse morari
(15,668)sede
velit, signis caelestibus indicet, orant.
(15,669)vix
bene desierant, cum cristis aureus altis
(15,670)in
serpente deus praenuntia sibila misit
(15,671)adventuque
suo signumque arasque foresque
(15,672)marmoreumque
solum fastigiaque aurea movit
(15,673)pectoribusque
tenus media sublimis in aede
(15,674)constitit
atque oculos circumtulit igne micantes:
(15,675)territa
turba pavet, cognovit numina castos
(15,676)evinctus
vitta crines albente sacerdos
(15,677)et
deus en, deus est! animis linguisque favete,
(15,678)quisquis
ades! dixit sis, o pulcherrime, visus
(15,679)utiliter
populosque iuves tua sacra colentes!
(15,680)quisquis
adest, iussum veneratur numen, et omnes
(15,681)verba
sacerdotis referunt geminata piumque
(15,682)Aeneadae
praestant et mente et voce favorem.
(15,683)adnuit
his motisque deus rata pignora cristis
(15,684)ter
repetita dedit vibrata sibila lingua;
(15,685)tum
gradibus nitidis delabitur oraque retro
(15,686)flectit
et antiquas abiturus respicit aras
(15,687)adsuetasque
domos habitataque templa salutat.
(15,688)inde
per iniectis adopertam floribus ingens
(15,689)serpit
humum flectitque sinus mediamque per urbem
(15,690)tendit
ad incurvo munitos aggere portus.
(15,691)restitit
hic agmenque suum turbaeque sequentis
(15,692)officium
placido visus dimittere vultu
(15,693)corpus
in Ausonia posuit rate: numinis illa
(15,694)sensit
onus, pressa estque dei gravitate carina;
(15,695)Aeneadae
gaudent caesoque in litore tauro
(15,696)torta
coronatae solvunt retinacula navis.
(15,697)inpulerat
levis aura ratem: deus eminet alte
(15,698)inpositaque
premens puppim cervice recurvam
(15,699)caeruleas
despectat aquas modicisque per aequor
(15,700)Ionium
zephyris sextae Pallantidos ortu
(15,701)Italiam
tenuit praeterque Lacinia templo
(15,702)nobilitate
deae Scylaceaque litora fertur;
(15,703)linquit
Iapygiam laevisque Amphrisia remis
(15,704)saxa
fugit, dextra praerupta Cocinthia parte,
(15,705)Romethiumque
legit Caulonaque Naryciamque
(15,706)evincitque
fretum Siculique angusta Pelori
(15,707)Hippotadaeque
domos regis Temesesque metalla
(15,708)Leucosiamque
petit tepidique rosaria Paesti.
(15,709)inde
legit Capreas promunturiumque Minervae
(15,710)et
Surrentino generosos palmite colles
(15,711)Herculeamque
urbem Stabiasque et in otia natam
(15,712)Parthenopen
et ab hac Cumaeae templa Sibyllae.
(15,713)hinc
calidi fontes lentisciferumque tenetur
(15,714)Liternum
multamque trahens sub gurgite harenam
(15,715)Volturnus
niveisque frequens Sinuessa columbis
(15,716)Minturnaeque
graves et quam tumulavit alumnus
(15,717)Antiphataeque
domus Trachasque obsessa palude
(15,718)et
tellus Circaea et spissi litoris Antium.
(15,719)huc
ubi veliferam nautae advertere carinam,
(15,720)(asper
enim iam pontus erat), deus explicat orbes
(15,721)perque
sinus crebros et magna volumina labens
(15,722)templa
parentis init flavum tangentia litus.
(15,723)aequore
placato patrias Epidaurius aras
(15,724)linquit
et hospitio iuncti sibi numinis usus
(15,725)litoream
tractu squamae crepitantis harenam
(15,726)sulcat
et innixus moderamine navis in alta
(15,727)puppe
caput posuit, donec Castrumque sacrasque
(15,728)Lavini
sedes Tiberinaque ad ostia venit.
(15,729)huc
omnis populi passim matrumque patrumque
(15,730)obvia
turba ruit, quaeque ignes, Troica, servant,
(15,731)Vesta,
tuos, laetoque deum clamore salutant.
(15,732)quaque
per adversas navis cita ducitur undas,
(15,733)tura
super ripas aris ex ordine factis
(15,734)parte
ab utraque sonant et odorant aera fumis,
(15,735)ictaque
coniectos incalfacit hostia cultros.
(15,736)iamque
caput rerum, Romanam intraverat urbem:
(15,737)erigitur
serpens summoque acclinia malo
(15,738)colla
movet sedesque sibi circumspicit aptas.
(15,739)scinditur
in geminas partes circumfluus amnis
(15,740)(Insula
nomen habet) laterumque a parte duorum
(15,741)porrigit
aequales media tellure lacertos:
(15,742)huc
se de Latia pinu Phoebeius anguis
(15,743)contulit
et finem specie caeleste resumpta
(15,744)luctibus
inposuit venitque salutifer urbi.
(15,745)Hic
tamen accessit delubris advena nostris:
(15,746)Caesar
in urbe sua deus est; quem Marte togaque
(15,747)praecipuum
non bella magis finita triumphis
(15,748)resque
domi gestae properataque gloria rerum
(15,749)in
sidus vertere novum stellamque comantem,
(15,750)quam
sua progenies; neque enim de Caesaris actis
(15,751)ullum
maius opus, quam quod pater exstitit huius:
(15,752)scilicet
aequoreos plus est domuisse Britannos
(15,753)perque
papyriferi septemflua flumina Nili
(15,754)victrices
egisse rates Numidasque rebelles
(15,755)Cinyphiumque
Iubam Mithridateisque tumentem
(15,756)nominibus
Pontum populo adiecisse Quirini
(15,757)et
multos meruisse, aliquos egisse triumphos,
(15,758)quam
tantum genuisse virum, quo praeside rerum
(15,759)humano
generi, superi, favistis abunde!
(15,760)ne
foret hic igitur mortali semine cretus,
(15,761)ille
deus faciendus erat; quod ut aurea vidit
(15,762)Aeneae
genetrix, vidit quoque triste parari
(15,763)pontifici
letum et coniurata arma moveri,
(15,764)palluit
et cunctis, ut cuique erat obvia, divis
(15,765)adspice,
dicebat quanta mihi mole parentur
(15,766)insidiae,
quantaque caput cum fraude petatur,
(15,767)quod
de Dardanio solum mihi restat Iulo.
(15,768)solane
semper ero iustis exercita curis,
(15,769)quam
modo Tydidae Calydonia vulneret hasta,
(15,770)nunc
male defensae confundant moenia Troiae,
(15,771)quae
videam natum longis erroribus actum
(15,772)iactarique
freto sedesque intrare silentum
(15,773)bellaque
cum Turno gerere, aut, si vera fatemur,
(15,774)cum
Iunone magis? quid nunc antiqua recordor
(15,775)damna
mei generis? timor hic meminisse priorum
(15,776)non
sinit; en acui sceleratos cernitis enses.
(15,777)quos
prohibete, precor, facinusque repellite neve
(15,778)caede
sacerdotis flammas exstinguite Vestae!
(15,779)Talia
nequiquam toto Venus anxia caelo
(15,780)verba
iacit superosque movet, qui rumpere quamquam
(15,781)ferrea
non possunt veterum decreta sororum,
(15,782)signa
tamen luctus dant haut incerta futuri;
(15,783)arma
ferunt inter nigras crepitantia nubes
(15,784)terribilesque
tubas auditaque cornua caelo
(15,785)praemonuisse
nefas; solis quoque tristis imago
(15,786)lurida
sollicitis praebebat lumina terris;
(15,787)saepe
faces visae mediis ardere sub astris,
(15,788)saepe
inter nimbos guttae cecidere cruentae;
(15,789)caerulus
et vultum ferrugine Lucifer atra
(15,790)sparsus
erat, sparsi lunares sanguine currus;
(15,791)tristia
mille locis Stygius dedit omina bubo,
(15,792)mille
locis lacrimavit ebur, cantusque feruntur
(15,793)auditi
sanctis et verba minantia lucis.
(15,794)victima
nulla litat, magnosque instare tumultus
(15,795)fibra
monet, caesumque caput reperitur in extis,
(15,796)inque
foro circumque domos et templa deorum
(15,797)nocturnos
ululasse canes umbrasque silentum
(15,798)erravisse
ferunt motamque tremoribus urbem.
(15,799)non
tamen insidias venturaque vincere fata
(15,800)praemonitus
potuere deum, strictique feruntur
(15,801)in
templum gladii: neque enim locus ullus in urbe
(15,802)ad
facinus diramque placet nisi curia caedem.
(15,803)tum
vero Cytherea manu percussit utraque
(15,804)pectus
et Aeneaden molitur condere nube,
(15,805)qua
prius infesto Paris est ereptus Atridae,
(15,806)et
Diomedeos Aeneas fugerat enses.
(15,807)talibus
hanc genitor: sola insuperabile fatum,
(15,808)nata,
movere paras? intres licet ipsa sororum
(15,809)tecta
trium: cernes illic molimine vasto
(15,810)ex
aere et solido rerum tabularia ferro,
(15,811)quae
neque concursum caeli neque fulminis iram
(15,812)nec
metuunt ullas tuta atque aeterna ruinas;
(15,813)invenies
illic incisa adamante perenni
(15,814)fata
tui generis: legi ipse animoque notavi
(15,815)et
referam, ne sis etiamnum ignara futuri.
(15,816)hic
sua conplevit, pro quo, Cytherea, laboras,
(15,817)tempora,
perfectis, quos terrae debuit, annis.
(15,818)ut
deus accedat caelo templisque colatur,
(15,819)tu
facies natusque suus, qui nominis heres
(15,820)inpositum
feret unus onus caesique parentis
(15,821)nos
in bella suos fortissimus ultor habebit.
(15,822)illius
auspiciis obsessae moenia pacem
(15,823)victa
petent Mutinae, Pharsalia sentiet illum,
(15,824)Emathiique
iterum madefient caede Philippi,
(15,825)et
magnum Siculis nomen superabitur undis,
(15,826)Romanique
ducis coniunx Aegyptia taedae
(15,827)non
bene fisa cadet, frustraque erit illa minata,
(15,828)servitura
suo Capitolia nostra Canopo.
(15,829)quid
tibi barbariam gentesque ab utroque iacentes
(15,830)oceano
numerem? quodcunque habitabile tellus
(15,831)sustinet,
huius erit: pontus quoque serviet illi!
(15,832)Pace
data terris animum ad civilia vertet
(15,833)iura
suum legesque feret iustissimus auctor
(15,834)exemploque
suo mores reget inque futuri
(15,835)temporis
aetatem venturorumque nepotum
(15,836)prospiciens
prolem sancta de coniuge natam
(15,837)ferre
simul nomenque suum curasque iubebit,
(15,838)nec
nisi cum senior meritis aequaverit annos,
(15,839)aetherias
sedes cognataque sidera tanget.
(15,840)hanc
animam interea caeso de corpore raptam
(15,841)fac
iubar, ut semper Capitolia nostra forumque
(15,842)divus
ab excelsa prospectet Iulius aede!
(15,843)Vix
ea fatus erat, medi cum sede senatus
(15,844)constitit
alma Venus nulli cernenda suique
(15,845)Caesaris
eripuit membris nec in aera solvi
(15,846)passa
recentem animam caelestibus intulit astris
(15,847)dumque
tulit, lumen capere atque ignescere sensit
(15,848)emisitque
sinu: luna volat altius illa
(15,849)flammiferumque
trahens spatioso limite crinem
(15,850)stella
micat natique videns bene facta fatetur
(15,851)esse
suis maiora et vinci gaudet ab illo.
(15,852)hic
sua praeferri quamquam vetat acta paternis,
(15,853)libera
fama tamen nullisque obnoxia iussis
(15,854)invitum
praefert unaque in parte repugnat:
(15,855)sic
magnus cedit titulis Agamemnonis Atreus,
(15,856)Aegea
sic Theseus, sic Pelea vicit Achilles;
(15,857)denique,
ut exemplis ipsos aequantibus utar,
(15,858)sic
et Saturnus minor est Iove: Iuppiter arces
(15,859)temperat
aetherias et mundi regna triformis,
(15,860)terra
sub Augusto est; pater est et rector uterque.
(15,861)di,
precor, Aeneae comites, quibus ensis et ignis
(15,862)cesserunt,
dique Indigetes genitorque Quirine
(15,863)urbis
et invicti genitor Gradive Quirini
(15,864)Vestaque
Caesareos inter sacrata penates,
(15,865)et
cum Caesarea tu, Phoebe domestice, Vesta,
(15,866)quique
tenes altus Tarpeias Iuppiter arces,
(15,867)quosque
alios vati fas appellare piumque est:
(15,868)tarda
sit illa dies et nostro serior aevo,
(15,869)qua
caput Augustum, quem temperat, orbe relicto
(15,870)accedat
caelo faveatque precantibus absens!
(15,871)Iamque
opus exegi, quod nec Iovis ira nec ignis
(15,872)nec
poterit ferrum nec edax abolere vetustas.
(15,873)cum
volet, illa dies, quae nil nisi corporis huius
(15,874)ius
habet, incerti spatium mihi finiat aevi:
(15,875)parte
tamen meliore mei super alta perennis
(15,876)astra
ferar, nomenque erit indelebile nostrum,
(15,877)quaque
patet domitis Romana potentia terris,
(15,878)ore
legar populi, perque omnia saecula fama,
(15,879)siquid
habent veri vatum praesagia, vivam.
Home | Inhaltsverzeichnis |